Οι ελεύθεροι πολιορκημένοι ενός αφρικανικού παραδείσου

Η θέα από το δωδεκαθέσιο αεροπλανάκι που σε μεταφέρει στο νησί Mafia στο αρχιπέλαγος της Ζανζιβάρης είναι μαγευτική. Κι όσο πλησιάζεις τον αεροδιάδρομο παίρνεις μία πολύ καλή πρώτη γεύση του τι θα συναντήσεις σε αυτόν τον μικρό θαλάσσιο τόπο στην Τανζανία. Μεγάλες αμμουδερές ακτογραμμές, δάση από κοκοφοίνικες, γαλαζοπράσινα νερά και κάθε άλλο στοιχείο που έχει ένας τροπικός παράδεισος που σέβεται τον εαυτό του και τις καρτ ποστάλ που μοιράζει στις 4 γωνιές του πλανήτη.

Κι όταν φτάσεις στο έδαφος και σε υποδεχθούν στα 3 ολόκληρα μέτρα της αίθουσας που παραλαμβάνεις το σακίδιο ή τη βαλίτσα σου, αρχίζεις σιγά σιγά να αντιλαμβάνεσαι και ότι η ζωή κυλά αργά και απλοϊκά σε αυτό το μέρος. Όπως θα έπρεπε να κυλά η ζωή σε αυτό το μέρος. Στα 20 με 30 λεπτά που θα πάρει στο βανάκι να σε πάει από το αεροδρόμιο που βρίσκεται κοντά στην “πρωτεύουσα” του νησιού μέχρι κάποιο από τα resort στη νοτιανατολική πλευρά του νησιού, μέσα σε περιβαλλοντικά προστατευόμενες περιοχές, θα συναντήσεις τέσσερα πράγματα. Άσφαλτο, φιστικόδεντρα κάσιους, κοκοφοίνικες και τα μεγάλα χαμόγελα των ανθρώπων αυτού του νησιού. Που γνωρίζουν ότι ο κάθε mzungu, ο κάθε λευκός που έρχεται σε αυτό το μέρος, έχει κάτι να προσφέρει στο νησί.

Στο τέλος της διαδρομής για την περιοχή Utende θα βρεθείς μπροστά σε ένα νοητό σταυροδρόμι. Στα δεξιά αλλά και το τέλος του δρόμου βρίσκονται τα τετράστερα και πεντάστερα resort της περιοχής, έτοιμα να υποδεχθούν και τον πιο απαιτητικό τουρίστα. Στα αριστερά βρισκόταν ένα από τα πολλά χωριά της περιοχής Utende. Για την αποστολή της ActionAid Ελλάς που έφτασε στο νησί υπήρχε μόνο ένας δρόμος. Αυτός που οδηγούσε στο χωριό και τα σπίτια των ντόπιων που θα φιλοξενούσαν για μία εβδομάδα 25 Αναδόχους από την Ελλάδα και την Κύπρο σε ένα μοναδικό ταξίδι ενσωμάτωσης.

Και σε αυτή τη λέξη, την “ενσωμάτωση”, κρύβεται το γιατί μπορώ σήμερα να γράψω αυτή την ιστορία για τους “ελεύθερους πολιορκημένους” του νησιού Mafia. Βλέπεις, πολλά από τα ταξίδια της ActionAid είναι για να δώσουν πρακτική βοήθεια σε ανθρώπους μιας περιοχής, να χτίσουν ένα σχολείο, να σκάψουν ένα πηγάδι ή μάλλον για να δώσουν την οικονομική βοήθεια ώστε να γίνουν αυτά πραγματικότητα. Άλλες φορές το ταξίδι είναι για να γνωρίσουν οι Ανάδοχοι τα παιδιά και τις κοινότητες που στηρίζουν. Αλλά υπάρχουν κι εκείνα τα ταξίδια που γίνονται ώστε κάποιοι Ανάδοχοι να ενσωματωθούν σε μία κοινότητα και να έχουν έτσι την ιδανική ευκαιρία να βιώσουν και να αντιληφθούν από πρώτο χέρι τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κάθε τόπος.

Αν δεν περνούσα 5 ημέρες κάτω από την ίδια στέγη από φύλλα κοκοφοίνικα με τον Ahmadi και την οικογένειά του, δεν θα είχα μάθει τα προβλήματα των ψαράδων. Αν δεν μιλούσα με τη δασκάλα του σχολείου, δεν θα ήξερα τι τραβάει καθημερινά με τα παιδιά αυτού του νησιού. Αν δεν έπαιζα μπάλα με τα πιτσιρίκια του χωριού αυτού δεν θα μου μιλούσαν για τον Ronaldo, τον Kroos και τα όνειρά τους όταν μεγαλώσουν. Κι εδώ είναι που θα σταθούμε σήμερα. Στα όνειρα που έχουν αυτοί οι άνθρωποι και στο πιο συχνό εμπόδιο που συναντούν πριν τα πραγματοποιήσουν.

Όταν ξεκίνησε η οικονομική κρίση στην Ελλάδα, όταν αρχίσαμε ο κάθε ένας από εμάς να αντιλαμβανόμαστε στην καθημερινότητά μας, πώς θα μας επηρεάσει αυτή η πρωτόγνωρη κατάσταση, θυμάμαι να γράφω μια άποψη στο News247.gr για το πώς το μεγαλύτερο πρόβλημα αυτής της γενιάς δεν θα ήταν η ανεργία per se αλλά το γεγονός ότι θα χάναμε πλέον το δικαίωμα στο να ονειρευόμαστε. Κι όχι με την ρομαντική έννοια του όρου, το κάθε άλλο. Με την απόλυτα ρεαλιστική συνειδητοποίηση ότι δεν θα είχαμε πια το δικαίωμα να ονειρευόμαστε την ιδανική δουλειά, να σκεφτόμαστε την ανέλιξη στον τομέα μας, να προσβλέπουμε σε οικονομική άνεση, να χτίζουμε στο μυαλό μας επιχειρήσεις, πολύ απλά γιατί τα εργαλεία, οι πόροι και οι συνθήκες γύρω μας, δεν το επέτρεπαν. Κι είναι ακριβώς αυτή η σκέψη που έκανα μετά τις πρώτες συνομιλίες με τους ανθρώπους του νησιού Mafia. Με τη διαφορά ότι για εκείνους η κρίση δεν είναι κάτι παροδικό, είναι κάτι στο οποίο γεννήθηκαν και μεγαλώνουν. Και με την συνειδητοποίηση ότι η προοπτική του να φύγουν οι νέοι από τη χώρα τους και ύστερα από μερικά χρόνια οι φυλλάδες τους να γράφουν για “brain drain” είναι μάλλον μηδαμινή.

Ύστερα από ελάχιστες συζητήσεις στο νησί, καταλάβαινα πολύ καλά ότι οι άνθρωποι αυτοί μαζί με τα όνειρα, τα φυσικά πλούτη, τις αρρώστιες, τις διεκδικήσεις, τις ιδέες, τις καρύδες και τα χαμόγελά τους, είναι μάλλον εγκλωβισμένοι σε αυτό το νησί που αποκαλούν σπίτι τους.

Η ιστορία του Ahmadi και των ψαράδων σε αυτό το νησί – βρες λίγο χρόνο να τη διαβάσεις και εκείνη – απέδειξε περίτρανα ότι η παραγωγική μερίδα των κατοίκων του νησιού, μοχθούν για να ζήσουν τις οικογένειές τους, μοχθούν για να φτιάξουν τον τόπο τους, μοχθούν για να μετατρέψουν τις καλύβες τους σε χτίσματα σαν εκείνα που βλέπουν μέσα από τις περιφράξεις των ξενοδοχείων. Αλλά κάθε φορά που σκέφτονται να βγάλουν τα προϊόντα τους από το νησί, κάθε φορά που σκέφτονται να φύγουν από εκεί, κάθε φορά που θέλουν να πάνε την όποια επιχείρησή τους ένα βήμα παραπέρα, σκοντάφτουν στο ίδιο ακριβώς σημείο. Στο ότι ζουν σε έναν τροπικό παράδεισο αλλά δεν έχουν κανέναν τρόπο να φτιάξουν εμπορικές γέφυρες με την ενδοχώρα, δεν έχουν εύκολο ή οικονομικό τρόπο να φύγουν από το νησί, δεν έχουν τα χρήματα για να στείλουν τα παιδιά τους στο γυμνάσιο, πόσο μάλλον να ονειρευτούν για αυτά κάτι παραπάνω.

Μιλάμε για ένα νησί το οποίο είναι γεμάτο καρύδες και δέντρα με κάσιους. Με έναν πρόχειρο υπολογισμό μπορείς να σκεφτείς πόση αξία έχουν αυτά τα προϊόντα στην ευρωπαϊκή αγορά, ακόμα και την ελληνική. Σε έναν συνεταιρισμό γυναικών που έστησε η ActioAid, βοηθώντας γυναίκες του νησιού να δραστηριοποιηθούν επαγγελματικά και να ανεξαρτητοποιηθούν οικονομικά, γνώρισα γυναίκες που έφτιαχναν ανάμεσα σε άλλα και λάδι καρύδας. Στην πιο αγνή και υπέροχη μορφή που θα μπορούσες ποτέ να το δεις, βαλμένο σε πλαστικά μπουκαλάκια από αναψυκτικά ή νερό που άφησαν πίσω τους οι τουρίστες. Ένα λάδι που με ένα ωραίο brand πάνω και ένα αξιόλογο πλάνο επικοινωνίας θα χρυσοπουλούσε σε κάθε χώρα του Δυτικού Κόσμου. Πώς να φτάσει όμως αυτό το λάδι καρύδας στη δική μας χώρα όταν οι γυναίκες αυτού του συνεταιρισμού δεν είχαν βρει τρόπο και στήριξη ώστε να φτάσει έστω μερικά μίλια πιο μακριά, απέναντι, στην ενδοχώρα της Τανζανίας;

Είχαμε ταξιδέψει από την άλλη μεριά του ισημερινού και καθόμασταν για να ακούσουμε τα προβλήματα αυτών των ανθρώπων. Για να τα αντιληφθούμε, να βοηθήσουμε με όποιο τρόπο μπορούμε και εγώ λίγο περισσότερο για να τα αναπαράγω σε κείμενα όπως αυτό. Κάτι το οποίο δεν υπάρχει ούτε ένας δημοσιογράφος στο νησί για να κάνει. Σε ένα newsletter που διάβασα από την τοπική ActionAid, έμαθα ότι λίγους μήνες νωρίτερα η ActionAid διοργάνωσε μία “τηλεοπτική” διαδικτυακή επικοινωνία τοπικών παραγόντων του νησιού και ειδικών αλλά και ιθυνόντων από την ενδοχώρα για να συζητήσουν το θέμα της βίας κατά των γυναικών στα σχολεία και τα χωριά του νησιού. Να συζητήσουν πώς θα αντιμετωπίσουν ουσιαστικά το φαινόμενο. Και κάπου εκεί σε μία παράγραφο έγραφε ότι αυτή η πρωτοβουλία της ActionAid ήταν ο μοναδικός τρόπος να επικοινωνήσουν οι άνθρωποι του νησιού τα προβλήματά τους μιας και δεν υπάρχει η παρουσία κάποιου δημοσιογραφικού οργανισμού ή αντιπροσώπου του στο νησί.

Αλλά νομίζω το πήγα μακριά. Η ύπαρξη δημοσιογράφου είναι ίσως μερικά βήματα πιο μετά, όταν έχεις ανθρώπους να σου λένε ότι δεν μπορούν να βγουν από το νησί για να σπουδάσουν, για να δουλέψουν, για να δουν κάποιο άλλο μέρος αυτής της γης πριν πεθάνουν. Μονάχα βλέπουν τους τουρίστες να έρχονται και να φεύγουν, πληρώνοντας για ένα βράδυ στα ξενοδοχεία εκεί τα τριπλάσια και τα δεκαπλάσια από όσα βγάζει εκείνος που τους καθαρίζει το δωμάτιο.

Σε επόμενα κείμενα θα γνωρίσουμε πολλούς από τους ανθρώπους που είχα τη χαρά να συναντήσω, να μιλήσω και να αγκαλιάσω κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού. Και θα δούμε πολλές ιστορίες γυναικών που συνηγορούν για άλλη μια φορά σε αυτό. Ότι τα όνειρά τους, οι όποιες ιδέες έχουν για το μέλλον τους, προσωπικό ή συλλογικό, σταματούν στο ότι τις περισσότερες φορές είναι μόνοι τους, αφημένοι στη μοίρα ενός τόπου που έχει πρωτόγνωρο πλούτο στα εδάφη και τις θάλασσες του, ενός τόπου που δίκαια κάποιοι αποτελούν παράδεισο και τον επισκέπτονται δαπανώντας μερικές χιλιάδες δολαρίων, ενός τόπου που είναι παράδεισος μόνο για εκείνους που μπορούν ύστερα από μερικές ημέρες, να τον εγκαταλείψουν.

Είναι εύκολο πολύ να προσπερνάς μία περιοχή με ανάγκη. Στην Αφρική, τη Λατινική Αμερική, την Ασία. Είναι ακόμα πιο εύκολο να σταματάς, να λες μια καλή κουβέντα, να αφήνεις μερικά χρήματα και να φεύγεις. Είναι όμως δύσκολο πολύ και γενναίο να έχεις το θάρρος να ζήσεις μερικές μέρες μακριά από τις ανέσεις και την καθημερινότητά σου, σε χώρες που θέλουν εμβόλια και δυο σελίδες οδηγίες χρήσης. Απλά και μόνο για να έχεις τα αυτιά σου ανοιχτά και την καρδιά σου καθαρή για ανθρώπους που θα σε βάλουν στο σπίτι και τη ζωή τους με τον πιο όμορφο τρόπο.

Αυτό το θάρρος και αυτή τη γενναιότητα έχει η ActionAid Ελλάς και οι Ανάδοχοί της και το αποδεικνύουν σε κάθε ταξίδι που βρισκόμαστε δίπλα τους. Στήριξε κι εσύ το έργο της οργάνωσης στην Ελλάδα και όλο τον κόσμο στο http://actionaid.gr/