Πολωνία – Κροατία θέλουν να σβήσουν τις μαύρες σελίδες

Του Γιώργου Σκαφιδά

Να ξαναγράψουν την ιστορία του Β Παγκοσμίου Πολέμου, «ξεπλένοντας» εγκλήματα, αθωώνοντας ενόχους και σβήνοντας επιλεκτικά κάποιες από τις πιο σκοτεινές σελίδες του παρελθόντος, επιχειρούν οι κυβερνήσεις σε Πολωνία και Κροατία, με τις αναθεωρητικές τους απόπειρες όμως να προκαλούν έντονες αντιδράσεις σε Ισραήλ, ΗΠΑ, Ρωσία, Σερβία κ.α.

Το υπερσυντηρητικό κυβερνών κόμμα «Νόμος και Δικαιοσύνη» του Γιάροσλαβ Κατσίνσκι στην Πολωνία επέλεξε τις ημέρες αμέσως μετά την επέτειο της συμπλήρωσης 73 ετών από την απελευθέρωση του στρατοπέδου Αουσβιτς όπου έχασαν τη ζωή τους πάνω από 1,1 εκατ. Εβραίοι, για να εγκρίνει σχέδιο νόμου που καθιστά ποινικά κολάσιμη κάθε αναφορά σε «πολωνικά στρατόπεδα θανάτου», και όχι μόνο. Σύμφωνα με το εν λόγω νομοσχέδιο, όποιος υποστηρίξει ότι η Πολωνία φέρει και εκείνη ευθύνη για κάποια από τα ναζιστικά εγκλήματα που έλαβαν χώρα εντός των πολωνικών συνόρων κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, κινδυνεύει να βρεθεί αντιμέτωπος με χρηματικό πρόστιμο ή ακόμη και ποινή φυλάκισης τριών ετών.

Το καθεστώς Κατσίνσκι επιχειρεί εδώ και καιρό να «ξεπλύνει» το πολωνικό παρελθόν, προκειμένου να δώσει ώθηση σε ένα νέο «αναγεννημένο» εθνικισμό απαλλαγμένο από βαρίδια και ενοχικές πτυχές. Διόλου τυχαία, είναι το ίδιο καθεστώς που προωθεί την κατεδάφιση και απομάκρυνση εκατοντάδων (συνολικά 400 με 500) σοβιετικών ιστορικών μνημείων, «ως μνημείων προπαγάνδας μιας απολυταρχικής ιδεολογίας όπως είναι ο κομμουνισμός». Για τον Κατσίνσκι άλλωστε και τους συν αυτώ, «κομμουνισμός και ναζισμός ταυτίζονται», παρά το γεγονός ότι περίπου 600.000 Σοβιετικοί στρατιώτες έχασαν τη ζωή τους στις μάχες για την απελευθέρωση της Πολωνίας από το ναζιστικό ζυγό κατά τον Β Παγκόσμιο.

Στο ίδιο πλαίσιο ιστορικού αναθεωρητισμού, η κυβέρνηση της Πολωνίας προωθεί πλέον και ένα σχετικά νέο αφήγημα, που θέλει μάλιστα να κάνει και νόμο. Σύμφωνα με αυτό, μόνες υπεύθυνες για όσα εγκληματικά έλαβαν χώρα στην Πολωνία τη δεκαετία του 1940 είναι οι ναζιστικές δυνάμεις κατοχής, κανείς άλλος.

Διαφωνούν Ισραήλ και ΗΠΑ

Οι Ισραηλινοί έχουν όμως διαφορετική άποψη, όπως άλλωστε και η Ουάσιγκτον.

Το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών κάλεσε τις πολωνικές Αρχές να το ξανασκεφτούν, προειδοποιώντας ότι ο νόμος που ενέκρινε χθες η πολωνική Γερουσία θα μπορούσε να βλάψει την ελευθερία της έκφρασης καθώς και τις στρατηγικές σχέσεις της Βαρσοβίας με τους «έξω».

Αντιδρώντας έντονα στις απόπειρες «διάβρωσης της ιστορικής αλήθειας» όπως τις αποκαλούν, οι Ισραηλινοί εγκάλεσαν τον Πολωνό επιτετραμμένο στο Τελ Αβίβ ζητώντας εξηγήσεις, ενώ χθες υπήρχε φημολογία ότι μπορεί να ανακαλέσουν και τον Ισραηλινό πρεσβευτή από τη Βαρσοβία. «Κανένας νόμος δεν πρόκειται να αλλάξει τα γεγονότα», δήλωσε χαρακτηριστικά ο εκπρόσωπος του ισραηλινού υπουργείου Εξωτερικών, με τον υπουργό Υποδομών Γιοάβ Γκαλάντ να προχωράει ακόμη παραπέρα υποστηρίζοντας ότι το πολωνικό νομοσχέδιο ισοδυναμεί με «άρνηση του Ολοκαυτώματος», και την πρώην ΥΠΕΞ Τζίπι Λίβνι να καταγγέλλει ότι η Βαρσοβία «φτύνει στο πρόσωπο του Ισραήλ».

Για τους Ισραηλινούς, είναι αδιαμφισβήτητο ότι Πολωνοί συμμετείχαν σε ναζιστικά εγκλήματα που έλαβαν χώρα κατά τον Β Παγκόσμιο. Κάποιοι, μάλιστα, υποστηρίζουν ο λόγος που «φύτρωσαν» τόσο πολλά στρατόπεδα εξόντωσης στην κατεχόμενη Πολωνία ήταν επειδή εκεί υπήρχε μια κρίσιμη μάζα «προθύμων» ντόπιων με έντονα αντισημιτικά αισθήματα (αν και η εν λόγω άποψη αμφισβητείται έντονα από ιστορικούς που εκτιμούν αντιθέτως ότι η Πολωνία επελέγη κυρίως λόγω… γεωγραφίας αλλά και επειδή στη χώρα ζούσε ήδη μια πολυπληθής κοινότητα Πολωνών Εβραίων).

Η Τζίπι Λίβνι, μάλιστα, υποστήριξε ότι «είναι ανάγκη πλέον να τεθεί στην ατζέντα η καταγραφή των εγκλημάτων που διέπραξαν Πολωνοί την περίοδο του Ολοκαυτώματος» για να σταλεί το μήνυμα ότι δεν πρόκειται να επιτραπεί σε κανέναν να σβήσει το παρελθόν.

Οι πιο πολλοί διεθνώς πάντως συμφωνούν ότι ο όρος «πολωνικά στρατόπεδα θανάτου» (για τα συνολικά έξι στρατόπεδα εξόντωσης που βρίσκονταν στην Πολωνία, σε Άουσβιτς-Μπίρκεναου, Τρεμπλίνκα,Μπέλζεκ, Σομπιμπόρ κ.α.) όντως είναι άστοχος, δεδομένου ότι δεν ήταν πολωνικά αλλά ναζιστικά.

Αξίζει να σημειωθεί πάντως, ότι τον συγκεκριμένο όρο είχε χρησιμοποιήσει σε ομιλία του το 2012 ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, προκαλώντας την έντονη αντίδραση της Βαρσοβίας.

Ο γεννημένος στην Πολωνία ιστορικός Γιαν Γκραμπόφσκι, καθηγητής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Οτάβα στον Καναδά, υποστηρίζει ότι περισσότεροι από 200.000 Εβραίοι δολοφονήθηκαν, άμεσα ή έμμεσα, από Πολωνούς κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το ισραηλινό Κέντρο Μνήμης του Ολοκαυτώματος Γιαντ Βασέμ έχει αναγνωρίσει ότι υπήρξαν περισσότεροι από 6.700 Πολωνοί που ρίσκαραν τη ζωή τους για να διασώσουν και να προστατεύσουν Εβραίους κατά τον Β Παγκόσμιο.

Η ιστορικός Χαβί Ντρέιφους ωστόσο, καθηγήτρια εβραϊκής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ, υποστηρίζει ότι περισσότεροι από 220.000 Εβραίοι της Πολωνίας έχασαν τη ζωή τους όχι στα ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης αλλά «στα χέρια» απλών Πολωνών που δεν δίσταζαν να δολοφονούν Εβραίους ή να τους καταδίδουν στις Αρχές, με αυξανόμενη συχνότητα μάλιστα από τα μέσα του 1942 και μετά.

Η Σερβία ‘θυμίζει’ το ‘Άουσβιτς των Βαλκανίων’

Αρκετά νοτιότερα από την καθολική Πολωνία, στην επίσης καθολική Κροατία οι Αρχές καταβάλλουν προσπάθειες να ξαναγράψουν την ιστορία του Β Παγκοσμίου Πολέμου, κυρίως ως προς την εγκληματική δράση της φασιστικής κροατικής οργάνωσης Ουστάσι. Μόλις πριν μια εβδομάδα, άνοιξε τις πύλες της έκθεση στα κεντρικά του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη με θέμα το στρατόπεδο εξόντωσης του Γιασένοβατς που λειτούργησε στα εδάφη της Κροατίας κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Η εν λόγω έκθεση για το καλούμενο «Άουσβιτς των Βαλκανίων» όπως έχει μείνει στην ιστορία το Γιασένοβατς, διοργανώθηκε με την υποστήριξη της κυβέρνησης της Σερβίας. Ενδεικτικός και ο τίτλος: «Γιασένοβατς – Το Δικαίωμα να μην Ξεχνάς». Ο Σέρβος υπουργός Εξωτερικών, Ίβιτσα Ντάτσιτς, έδωσε μάλιστα το «παρών» στα εγκαίνια στη Νέα Υόρκη. Σημειώνεται ότι την περίοδο μεταξύ 1941 και 1945, μέλη της κροατικής Ουστάσι δολοφόνησαν περισσότερους από 83.000 Σέρβους, Εβραίους και Ρομά στο στρατόπεδο εξόντωσης του Γιασένοβατς σύμφωνα με τα επίσημα ονομαστικά αρχεία (αν και πολλοί υποστηρίζουν ότι ο πραγματικός αριθμός των θυμάτων ήταν αρκετά μεγαλύτερος, κάποιοι Σέρβοι ιστορικοί τον ανεβάζουν μάλιστα κοντά στις 600.000).

Η κυβέρνηση της Κροατίας έσπευσε ωστόσο να αντιδράσει, κατηγορώντας το Βελιγράδι ότι με την εν λόγω έκθεση «διαδίδει λάθος πληροφορίες» για λόγους «προπαγάνδας».

Η Ρωσία από την άλλη, έσπευσε να πάρει θέση στο πλευρό των Σέρβων. «Πέρα από κάθε αμφιβολία, υποστηρίζουμε πλήρως τις προσπάθειες της Σερβίας να κρατήσει ζωντανή τη μνήμη των τραγικών μαθημάτων του Β Παγκοσμίου Πολέμου», δήλωσε η εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών, Μαρία Ζαχάροβα.

Οι Αρχές της Κροατίας έχουν, ωστόσο, έχουν βρεθεί επανειλημμένως στο στόχαστρο έντονης κριτικής για τη στάση που κρατούν απέναντι στις πιο σκοτεινές σελίδες του κροατικού παρελθόντος. Δεν είναι τυχαίο ότι οι εβραϊκές και σερβικές κοινότητες της Κροατίας τείνουν να μποϊκοτάρουν τις επίσημες εκδηλώσεις μνήμης του Ολοκαυτώματος στη χώρα. Υπενθυμίζεται ότι το Μάρτιο του 2016, στον ποδοσφαιρικό αγώνα Ισραήλ-Κροατίας, Κροάτες οπαδοί φώναξαν συνθήματα υπέρ της Ουστάσι, ενώ μάλιστα στο γήπεδο βρισκόταν και ο Κροάτης πρωθυπουργός, Τίχομιρ Ορέσκοβιτς. Και ήταν Νοέμβριος του 2016, όταν η νυν πρόεδρος της Κροατίας, Κολίντα Γκραμπάρ Κιτάροβιτς, εμφανίστηκε να ποζάρει με τη σημαία της Ουστάσι κατά τη διάρκεια επίσκεψής της στον Καναδά. Κροάτες πολιτικοί, όπως για παράδειγμα ο ακροδεξιός πρώην υπουργός Πολιτισμού Ζλάτκο Χασανμπέγκοβιτς, έχουν εμφανιστεί, επίσης, να πλέκουν το εγκώμιο ενός αμφιλεγόμενου ντοκιμαντέρ με τίτλο «Γιασένοβατς – Η αλήθεια» που υποβαθμίζει και παραποιεί τις ιστορικές αλήθειες γύρω από όσα συνέβησαν στο εν λόγω στρατόπεδο εξόντωσης της Κροατίας.

Πηγή: Έθνος, Φωτογραφία: AP / Czarek Sokolowski