Συνάντηση Τραμπ – Πούτιν: Το πρόβλημα του Ζελένσκι δεν είναι μόνο η Μόσχα

Ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι δήλωσε νωρίς το Σάββατο ότι “οι Ουκρανοί δεν θα δώσουν τη γη τους σε κατακτητές” μετά την επιβεβαίωση του Ντόναλντ Τραμπ ότι θα συναντηθεί με τον Βλαντιμίρ Πούτιν και ότι ο τερματισμός του πολέμου πρέπει να περιλαμβάνει “κάποια ανταλλαγή εδαφών”. “Οποιαδήποτε απόφαση εναντίον μας, Οποιαδήποτε απόφαση χωρίς την Ουκρανία, είναι επίσης απόφαση κατά της ειρήνης. Δεν θα πετύχουν τίποτα”, διατείνεται ο Ζελένσκι, αλλά αυτή τη στιγμή δεν έχει πολλά στα χέρια του.

Το Bloomberg ανέφερε πως η συμφωνία ανάμεσα στους δύο ηγέτες θα μπορούσε να εδραιώσει ορισμένα από τα εδαφικά κέρδη του Πούτιν στην Ουκρανία, ουσιαστικά παγιώνοντας τις γραμμές μάχης στις περιοχές Χερσώνα και Ζαπορίζια.

Ο Πούτιν έχει διεκδικήσει τέσσερις ουκρανικές περιοχές στο σύνολό τους, αν και μεγάλο μέρος της επικράτειάς τους παραμένει υπό ουκρανικό έλεγχο. Αμερικανοί και Ρώσοι αξιωματούχοι εργάζονταν πάνω σε μια συμφωνία βάσει της οποίας η Ρωσία θα σταματούσε την επίθεσή της με αντάλλαγμα κάποιες εδαφικές παραχωρήσεις, ανέφερε συγκεκριμένα το Bloomberg.

Στις 10.30 το βράδυ της Παρασκευής (15/08) θα πραγματοποιηθεί η συνάντηση του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ με τον Βλαντίμιρ Πούτιν, με διερμηνείς στο Άνκορατζ της Αλάσκας, όπως ανακοίνωσε ο στενός σύμβουλος του Ρώσου προέδρου Γιούρι Ουσακόφ.

Από την άλλη ο Ζελένσκι “ποντάρει” στην Ευρώπη και ειδικά στην Πολωνία, ως προς τον σχεδιασμό της κατάπαυσης πυρός και μιας ενδεχόμενης ειρηνευτικής συμφωνίας.

Απέναντι σε αυτά έρχονται οι μάλλον προσχηματικές δηλώσεις Τραμπ πως “ο Πούτιν θα αντιμετωπίσει πολύ σοβαρές συνέπειες εάν δεν συμφωνήσει σε κατάπαυση του πυρός στον πόλεμο στην Ουκρανία στη σύνοδο κορυφής”. Μιλώντας μετά από τηλεφωνική επικοινωνία με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι και άλλους Ευρωπαίους ηγέτες, συμπεριλαμβανομένου του Βρετανού Κιρ Στάρμερ, ο Τραμπ άφησε επίσης να εννοηθεί ότι θα πιέσει για μια δεύτερη σύνοδο κορυφής εάν η συνάντησή του με τον Πούτιν πάει καλά – αυτή τη φορά συμπεριλαμβανομένου του Ουκρανού ομολόγου του.

Ο Τραμπ δεν έδωσε χρονοδιάγραμμα για μια δεύτερη συνάντηση μετά την πρώτη που προγραμματίστηκε για την 15η Αυγούστου στο Άνκορατζ της Αλάσκας.

Η θέση της Ευρώπης

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες μίλησαν με τον Τραμπ και τον αντιπρόεδρό του, Τζ. Ντ. Βανς, σε μια σύντομη τηλεδιάσκεψη διάρκειας μίας ώρας. Συγκεκριμένα, ο πρόεδρος των ΗΠΑ μίλησε με τους ηγέτες της Γερμανίας, του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Πολωνίας, της Φινλανδίας και με την  πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

Ο Ζελένσκι και οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν αποκλειστεί από τη σύνοδο κορυφής και φοβούνται ότι ο Τραμπ, αποφασισμένος να εκπληρώσει την προεκλογική του εγγύηση ότι θα μπορούσε εύκολα να τερματίσει την αιματοχυσία στην Ουκρανία, θα κάνει παραχωρήσεις που θα θέσουν σε κίνδυνο τη μελλοντική κυριαρχία του Κιέβου.

Η Βρετανία, η Γαλλία και η Γερμανία επανέλαβαν πως “τα διεθνή σύνορα δεν πρέπει να αλλάξουν με τη βία” και πως η Ουκρανία πρέπει να λάβει “ισχυρές και αξιόπιστες εγγυήσεις ασφαλείας για να υπερασπιστεί αποτελεσματικά την κυριαρχία και την εδαφική της ακεραιότητα”.

Οι τρεις χώρες επανέλαβαν ότι ουσιαστικές διαπραγματεύσεις μπορούν να πραγματοποιηθούν μόνο με την εφαρμογή εκεχειρίας και κάλεσαν τη Ρωσία να αντιμετωπίσει περαιτέρω οικονομικές κυρώσεις εάν δεν συμφωνήσει να σταματήσει τις εχθροπραξίες στη σύνοδο κορυφής. Ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς ζήτησε 30ήμερη κατάπαυση του πυρός και στη συνέχεια ουσιαστικές συνομιλίες, κάτι που απορρίπτει κατηγορηματικά ο Πούτιν.

Ο Μακρόν δήλωσε ότι δεν έχουν πραγματοποιηθεί “σοβαρές συζητήσεις” σχετικά με παραχωρήσεις εδαφών μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας που αφορούν ουκρανική γη, και ότι ο Τραμπ έχει ούτως ή άλλως υπογραμμίσει ότι οποιεσδήποτε τέτοιες συζητήσεις μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγμάτευσης μόνο με το Κίεβο. Είπε ακόμη ότι ο Τραμπ “θα αγωνιστεί για μια τριμερή συνάντηση μεταξύ Ουκρανίας, ΗΠΑ και Ρωσίας” και ότι μια τέτοια συνάντηση “θα πραγματοποιηθεί στην Ευρώπη”.

Ο Τραμπ ήταν ωστόσο ασαφής σχετικά με τη στρατηγική του, συμπεριλαμβανομένων των όρων που θα προσφέρει για να πείσει τον Πούτιν να συμφωνήσει σε κατάπαυση του πυρός.

Ο Ζελένσκι έχει ορκιστεί ότι ο ουκρανικός στρατός δεν θα παραδώσει οικειοθελώς εδάφη στο Ντόνετσκ και το Λουχάνσκ, αλλά η Ρωσία επιμένει ότι τουλάχιστον τέσσερις ουκρανικές περιοχές θα γίνουν ρωσικές, είτε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, είτε μέσω της βίας.

Η Μόσχα απέρριψε τις συζητήσεις μεταξύ ΕΕ και Τραμπ, με τον εκπρόσωπο του ρωσικού ΥΠΕΞ Αλεξέι Φαντέγιεφ να χαρακτηρίζει τις επικοινωνίες αυτές ως “πολιτικά ασήμαντες”.

Η Ρωσία αναφέρει ότι η συνάντηση στην Αλάσκα πιθανότατα θα ασχοληθεί με το πλήρες φάσμα των διμερών σχέσεων Ρωσίας-ΗΠΑ, και όχι μόνο με την Ουκρανία. Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, θα βρίσκεται άλλωστε στις συνομιλίες.

Εσωτερικά ζητήματα για τον Ζελένσκι

Από την άλλη, ο Ουκρανός πρόεδρος βρίσκεται υπό μεγάλη πίεση στο εσωτερικό της χώρας του, για πρώτη φορά μετά την αρχή της σύγκρουσης με τη Ρωσία. Σύμφωνα με τον Economist το σκάνδαλο διαφθοράς που περιβάλλει τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης και υπουργό Εθνικής Ενότητας Ολέξι Τσερνίσοφ, που κάποτε θεωρούνταν πιθανός πρωθυπουργός, φθείρουν την εμπιστοσύνη προς το πρόσωπο του προέδρου.

Ο Τσερνίσοφ κατηγορήθηκε για δωροδοκία στα τέλη Ιουνίου και η υπόθεση έλαβε μεγάλες διαστάσεις καθώς το ίδιο διάστημα είχε φύγει στο εξωτερικό. Τελικά, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης επέστρεψε στην Ουκρανία έπειτα από ένα μακρύ “επαγγελματικό ταξίδι”, όπως δήλωσε. Η επιστροφή του συνοδεύτηκε με συλλήψεις δύο πρώην βοηθών του με την κατηγορία της διαφθοράς.

Εκτός από τον Τσερνίσοφ, ο Τιμούρ Μίντιτς, μακροχρόνιος προσωπικός συνεργάτης και συνιδιοκτήτης της επιτυχημένης εταιρείας ψυχαγωγίας του Ζελένσκι, φέρεται να βρισκόταν υπό έλεγχο για υπεξαίρεση χρημάτων. Απέναντι σε αυτά ακολούθησαν διαδηλώσεις στο Κίεβο, για πρώτη φορά μετά το 2022. Σε περίπτωση που η συμφωνία για το μέλλον της Ουκρανίας δεν πάει καλά, εκτιμάται πως ο Ζελένσκι θα αντιμετωπίσει ακόμη μεγαλύτερα προβλήματα που αυτή τη φορά δεν θα έρχονται μόνο από τους γείτονές του, αλλά και από το εσωτερικό του κράτους του.

Οποιαδήποτε συμφωνία για την παράδοση ουκρανικού εδάφους στη Ρωσία ή την αναγνώριση της κατοχής του, εκτιμάται πως αποκλείεται να βρει αρκετή υποστήριξη για επικύρωση στο κοινοβούλιο της Ουκρανίας, και δη, στην κοινή γνώμη.

Παράλληλα, οι εξελίξεις στα πολεμικά μέτωπα δεν είναι υπέρ της Ουκρανίας, λίγες ώρες πριν τη συνάντηση Τραμπ και Πούτιν στην Αλάσκα.

Οι κόκκινες γραμμές του Ζελένσκι για παύση εχθροπραξιών είναι οι εξής: Η Ουκρανία δεν θα παραδώσει κανένα από τα εδάφη της στη Ρωσία, κάτι που απαγορεύεται από το σύνταγμα, το Κίεβο πρέπει να συμμετέχει πλήρως σε οποιαδήποτε διαπραγμάτευση και πρέπει να του δοθούν εγγυήσεις ασφαλείας στο πλαίσιο οποιασδήποτε ειρηνευτικής συμφωνίας.

Οι ΗΠΑ χαρακτηρίζουν τη συνάντηση με τον Πούτιν ως μια “συνάντηση για να νιώσουμε καλύτερα”, μια “συνάντηση ακρόασης προθέσεων”, ωστόσο, Ουκρανοί αξιωματούχοι παραμένουν βαθιά ανήσυχοι ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ μπορεί να προσπαθήσει να πιέσει τον Ζελένσκι να αποδεχτεί αργότερα μια συμφωνία που θα κάνει με τον Πούτιν στην Αλάσκα.

Τι θέλει ο Πούτιν

Σύμφωνα με τους New York Times, στόχος του Πούτιν είναι ξεκάθαρα η παραμονή της Ουκρανίας εκτός ΝΑΤΟ. Ακόμη ζητά η Ουκρανία να περιορίσει τον στρατό της και να αποσυρθούν οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ στις γραμμές της εποχής του Ψυχρού Πολέμου στην Ευρώπη.

Τον Ιανουάριο ο Πούτιν είχε δηλώσει πως “είναι καλό να βρεθούμε με τον Τραμπ για να συζητήσουμε για τη διευθέτηση των κοινών μας συμφερόντων στην περιοχή”, υπονοώντας ξεκάθαρα τα ενεργειακά ζητήματα. Τον Φεβρουάριο ο Πούτιν δήλωσε πως είναι ανοιχτός στο να προσφέρει στις ΗΠΑ πρόσβαση σε σπάνια ορυκτά, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που προέρχονται από τα κατεχόμενα ουκρανικά εδάφη.

Υποστήριξε επίσης ότι η Ρωσία και οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να συνεργαστούν στην παραγωγή αλουμινίου στο Κρασνογιάρσκ, στη Σιβηρία, όπου ένας ρωσικός κατασκευαστής αλουμινίου, η Rusal, διαθέτει τα μεγαλύτερα χυτήρια της. Το Κίεβο εκτιμά ότι περίπου το 5% των ορυκτών πόρων και των σπάνιων γαιών του πλανήτη, βρίσκεται στην Ουκρανία. Ωστόσο, ορισμένα από τα ορυκτά κοιτάσματα έχουν κατασχεθεί από τη Ρωσία. Σύμφωνα με τις υπάρχουσες εκτιμήσεις, περίπου το 40% των εκμεταλλεύσιμων ορυκτών της Ουκρανίας βρίσκεται σε περιοχές που κατέχει ο ρωσικός στρατός. Αυτές τις περιοχές, αποκλείεται να τις “αποδεσμεύσει” η Μόσχα, παρά τις εκτιμήσεις περί πιθανής “ελαστικότητας” για κάποια εδάφη (μικρότερου ενδιαφέροντος).