Το μεγάλο ερώτημα μετά την αναγνώριση του κράτους της Παλαιστίνης

Στις αρχές του Σεπτεμβρίου, ο Παλαιστίνιος διπλωμάτης, Husam Zomlot, μίλησε στο think tank Chatham House στο Λονδίνο, λίγο μετά τη δέσμευση ευρωπαϊκών χωρών, όπως το Βέλγιο, το Ηνωμένο Βασίλειο και Γαλλία, να αναγνωρίσουν παλαιστινιακό κράτος στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη. Ο Zomlot έκανε τότε λόγο για μια “καθοριστική στιγμή”.

“Αυτό που θα δείτε στη Νέα Υόρκη ίσως είναι η τελευταία πραγματική προσπάθεια εφαρμογής της λύσης των δύο κρατών. Ας μην αποτύχει”, είχε τόνισε.

Λίγες εβδομάδες αργότερα, και συγκεκριμένα, σήμερα, Κυριακή (21/9), Ηνωμένο Βασίλειο, Καναδάς, Αυστραλία και Πορτογαλία -παραδοσιακοί σύμμαχοι του Ισραήλ- ανακοίνωσαν ότι αναγνωρίζουν το κράτος της Παλαιστίνης.

“Η Παλαιστίνη δεν είχε ποτέ μεγαλύτερη διεθνή ισχύ”, ανέφερε ο πρώην Παλαιστίνιος αξιωματούχος, Xavier Abu Eid. “Ο κόσμος κινητοποιείται υπέρ της Παλαιστίνης”, είπε.

Ωστόσο, τα δύσκολα ερωτήματα έπονται της αναγνώρισης: Τι ακριβώς είναι “Παλαιστίνη” σήμερα; Υπάρχει κράτος μετά την αναγνώριση;

 

Όπως επισημαίνει σε σχετικό δημοσίευμά του το BBC, η Σύμβαση του Μοντεβιδέο (1933) θέτει τέσσερα κριτήρια κρατικότητας:

• μόνιμο πληθυσμό
• ορισμένη επικράτεια
• κυβέρνηση και
• ικανότητα διεθνών σχέσεων

Η Παλαιστίνη μπορεί να επικαλεστεί μέχρι στιγμής δύο.

Τον μόνιμο πληθυσμό της, ο οποίος βρίσκεται σε τεράστιο κίνδυνο λόγω του συνεχιζόμενου πολέμου στη Γάζα και του λιμού που επικρατεί στην περιοχή, και την ικανότητα διεθνών σχέσεων.

Η προϋπόθεση της επικράτειας και των καθορισμένων εδαφών δεν καλύπτεται χωρίς συμφωνημένα τελικά σύνορα και χωρίς ενεργή ειρηνευτική διαδικασία.

Για τους Παλαιστίνιους, το επιδιωκόμενο κράτος περιλαμβάνει Ανατολική Ιερουσαλήμ, Δυτική Όχθη και Λωρίδα της Γάζας, περιοχές που κατελήφθησαν από το Ισραήλ στον Πόλεμο των Έξι Ημερών (1967). Όμως, η Δυτική Όχθη έχει έκτοτε κατακερματιστεί από τον εποικισμό και την παρουσία του ισραηλινού στρατού, με την Παλαιστινιακή Αρχή (ΠΑ) να διοικεί ουσιαστικά μόλις 40% του εδάφους.

Επίσης, η Ανατολική Ιερουσαλήμ, που οι Παλαιστίνιοι θεωρούν πρωτεύουσα, έχει περικυκλωθεί από εβραϊκούς οικισμούς ενώ η Λωρίδα της Γάζας βιώνει τη σφοδρότερη τραγωδία στην ιστορία της, με το μεγαλύτερο μέρος της να είναι ισοπεδωμένο, δύο χρόνια μετά από την έναρξη του πολέμου.

Το τέταρτο κριτήριο, που φυσικά είναι και το πιο δύσκολο, και προς το παρόν η Παλαιστίνη είναι πολύ μακριά από την κάλυψή του, αφορά τη διακυβέρνηση της χώρας.

18 χρόνια πολιτικής διάσπασης

Από το 2006 δεν έχουν γίνει εκλογές, πρακτικά, κανείς κάτω των 36 δεν έχει ψηφίσει ποτέ στη Δυτική Όχθη ή στη Γάζα.

Η παλαιστινιακή πολιτική έχει παγώσει, τροφοδοτώντας απαισιοδοξία για εθνική συμφιλίωση ή προοπτική κράτους. Το ρήγμα Χαμάς–Φάταχ του 2007 άφησε δύο ανταγωνιστικές διοικήσεις — Χαμάς στη Γάζα και την αναγνωρισμένη Παλαιστινιακή Αρχή (ΠΑ) στη Δυτική Όχθη με πρόεδρο τον Μαχμούντ Αμπάς — ενώ ο γεωγραφικός διαχωρισμός Δυτικής Όχθης–Γάζας κρατά 77 χρόνια.

Ο πόλεμος που ξέσπασε τον Οκτώβριο του 2023 όξυνε το κενό ηγεσίας, με δεκάδες χιλιάδες νεκρούς και την Παλαιστινιακή Αρχή να μοιάζει συχνά θεατής των εξελίξεων.

Η εσωτερική φθορά δεν είναι κάτι καινούργιο. Από την επιστροφή του Γιάσερ Αραφάτ και τις καταγγελίες για διαφθορά μέχρι την αδυναμία ανακοπής του εποικισμού και την ανεκπλήρωτη υπόσχεση για ανεξαρτησία και κυριαρχία.

Οι αποτυχημένες πρωτοβουλίες ειρήνης, η βία εξτρεμιστών, η δεξιά στροφή της ισραηλινής πολιτικής και η 18ετής εσωτερική διάσπαση φαίνεται να “στέγνωσαν” το πολιτικό δυναμικό στην περιοχή και δυσκολεύουν την ανάδειξη μίας νέας, νομιμοποιημένης ηγεσίας.

Μαρουάν Μπαργούτι, ο “Μαντέλα της Παλαιστίνης”

Μία φυσιογνωμία που ξεχωρίζει -και ο οποίος θα μπορούσε να εμπνεύσει και να ηγηθεί μίας παλαιστινιακής διακυβέρνησης- είναι ο Μαρουάν Μπαργούτι.

Γεννημένος στη Δυτική Όχθη, εντάχθηκε στη Φάταχ σε ηλικία 15 ετών και ξεχώρισε για τη δράση του τα χρόνια της δεύτερης ιντιφάντας, όταν και συνελήφθη.

Καταδικάστηκε για επιθέσεις με πέντε νεκρούς Ισραηλινούς – κατηγορίες που αρνείται – και από το 2002 παραμένει στη φυλακή. 

Δημοσκόπηση του Palestinian Centre for Policy and Survey Research έδειξε ότι το 50% του πληθυσμού θα τον επέλεγε για πρόεδρο, συγκεντρώνοντας μεγαλύτερο ποσοστό ακόμα και από τον Αμπάς.

Το όνομά του φέρεται να βρίσκεται στη λίστα κρατουμένων που η Χαμάς ζητά να απελευθερωθούν έναντι ομήρων, ωστόσο το Ισραήλ δεν δείχνει διάθεση αποφυλάκισης.

Τον Αύγουστο του 2025, ο 66χρονος, πλέον, Μπαργουτί φάνηκε σε βίντεο αδύνατος και καταπονημένος, να έρχεται σε λεκτική αντιπαράθεση με τον Ισραηλινό υπουργό ασφαλείας, Ιταμάρ Μπεν-Γκβιρ.

Είναι αρκετός ο συμβολισμός της αναγνώρισης;

Με Μπαργούτι στη φυλακή, Αμπάς κοντά στα 90, Χαμάς αποδεκατισμένη και τη Δυτική Όχθη «κομματιασμένη», η έλλειψη ηγεσίας και συνοχής είναι προφανής. Παρ’ όλα αυτά, η διεθνής αναγνώριση δεν είναι άνευ αξίας.

Η νομικός Diana Buttu τόνισε στο BBC ότι «μπορεί να είναι καταστεί πραγματικά χρήσιμη», αλλά «εξαρτάται από το γιατί και με ποια πρόθεση το κάνουν οι χώρες».

Βρετανός αξιωματούχος σημείωσε από την πλευρά του πως ο “σκέτος συμβολισμός δεν αρκεί”. “Ζητούμενο είναι χειροπιαστά, χρονικά δεσμευτικά και μη αναστρέψιμα βήματα προς ειρηνική διευθέτηση: ενοποίηση Γάζας–Δυτικής Όχθης, στήριξη της Παλαιστινιακής Αρχής, εκλογές και αραβικό σχέδιο ανασυγκρότησης για τη Γάζα”, πρόσθεσε.

Τα εμπόδια, βέβαια, παραμένουν τεράστια: το Ισραήλ απειλεί με προσάρτηση νέων τμημάτων -ακόμα και του συνόλου της Δυτικής Όχθης και οι ΗΠΑ έχουν ασκήσει βέτο στην αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Παράλληλα ο Τραμπ εμφανίζεται αμετανόητος υποστηρικτής του “Gaza Riviera Plan” και κάνει λόγο για «μεταρρυθμισμένη παλαιστινιακή αυτοδιοίκηση», χωρίς αναφορά στη σύνδεση Γάζας–Δυτικής Όχθης.

Το μέλλον της Γάζας ίσως βρεθεί κάπου ανάμεσα στη Διακήρυξη της Νέας Υόρκης, στο σχέδιο Τραμπ και στο αραβικό σχέδιο ανασυγκρότησης. Όλα, με διαφορετικούς τρόπους, προσπαθούν να σώσουν κάτι από την καταστροφή των τελευταίων δύο ετών.

Ό,τι κι αν είναι αυτό που προκύψει, θα πρέπει να απαντηθούν τα ερωτήματα: Τι είναι η Παλαιστίνη και ποια είναι η ηγεσία της.

Για τη Diana Buttu, πάντως, το επείγον είναι αλλού: “Αυτό που θα προτιμούσα είναι οι χώρες αυτές να αποτρέψουν περισσότερες δολοφονίες. Να κάνουν κάτι για να τις σταματήσουν, αντί να εστιάζουν μόνο στην κρατική υπόσταση”.