“FATHER MOTHER SISTER BROTHER”: Ο ΤΖΙΜ ΤΖΑΡΜΟΥΣ ΜΙΛΑ ΣΤΟ NEWS 24/7 ΓΙΑ ΤΟ ΧΡΥΣΟ ΛΙΟΝΤΑΡΙ ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΙΑΣ

«Αφοπλιστική», την χαρακτηρίσαμε στην ανταπόκρισή μας από την παγκόσμια πρεμιέρα.

«Ευχαριστώ την επιτροπή που βράβευσε την χαμηλόφωνη ταινία μας», είπε ο ίδιος παραλαμβάνοντας το Χρυσό Λιοντάρι.

Ίσως να μην είναι έκπληξη όλα αυτά. Αυτή τη στόφα εξάλλου δεν είχαν πάντα οι ταινίες του Τζιμ Τζάρμους στα καλύτερά τους;

Το Father Mother Sister Brother είναι η επιστροφή του μεγάλου σκηνοθέτη, ο οποίος μέσα από τρεις ιστορίες-κεφάλαια, κάνει αυτό που ξέρει καλύτερα. Σκιαγραφεί μικρές, ανθρώπινες στιγμές, αποτυπώνει μοτίβα και επαναλήψεις από τη μια κατάσταση στην άλλη, αφήνει σιωπές, κενά, και μικρές στιγμές να γεμίσουν την απόσταση ανάμεσα στους ήρωές του.

Στην ταινία παρακολουθούμε πρωτοκλασάτους ηθοποιούς σε μικρού βεληνεκούς αλλά μεγάλης σημασίας στιγμές. Αποξενωμένα αδέρφια να επανενώνονται ύστερα από χρόνια και να αναγκάζονται να έρθουν αντιμέτωπα με εντάσεις που ελλοχεύουν για χρόνια – επανεξετάζοντας έτσι τις τεταμένες σχέσεις τους με τους συναισθηματικά αποστασιοποιημένους γονείς τους.

Διαδρομές με αυτοκίνητα, αμηχανία γύρω από ένα οικογενειακό τραπέζι, σιωπηλές ποιητικές σκηνές της πόλης… όλα φευγαλέα, όλα χαμηλόφωνα, όλα σημαντικά. Όσοι αγαπούν τον Τζάρμους, ξέρουν για τι ταινία μιλάμε.

Το απίστευτο της υπόθεσης είναι ότι αυτή ακριβώς η χαμηλών τόνων ταινία, με τις σιωπές της και τα μοτίβα της καθημερινότητας, κέρδισε το Χρυσό Λιοντάρι της φετινής Βενετίας, απέναντι σε μερικούς πολύ πιο εμφατικούς τίτλους. Ούτε ο ίδιος δεν φάνηκε να το πιστεύει.

Αλλά, λίγες μόνο μέρες νωρίτερα, όταν τον είχαμε συναντήσει από κοντά στο Λίντο μετά την παγκόσμια πρεμιέρα της ταινίας του, τότε που κανείς δεν προέβλεπε μια τέτοια βράβευση, ο ίδιος ο Τζάρμους δεν φάνηκε να νοιάζεται για όλα αυτά. Ένα φύσει ευγενικός άνθρωπος, ευχάριστος, ανοιχτός, μίλαγε με αγάπη για το φιλμ που έφτιαξε και με ενθουσιασμό για το ότι βρισκόταν στη Βενετία, χωρίς να τον ενδιαφέρει το αποτέλεσμα κανενός διαγωνισμού.

Το Father Mother Sister Brother θα κυκλοφορήσει φέτος στις αίθουσες από το Cinobo, και τότε θα έχετε την ευκαιρία να διαβάσετε όλα όσα μοιράστηκε μαζί μας ο Τζάρμους σε μια μεγάλη συζήτηση 45 λεπτών που είχαμε μαζί του. Αλλά ως τότε, μεταφέρουμε μια πρώτη γεύση από την κουβέντα μας, όπου μιλά για την απόρριψη από τις Κάννες, για την ποίηση στο σινεμά του, για τις οικογένειες και τη σχέση με τον πατέρα του, αλλά και για το πώς βιώνει τον κόσμο γύρω του.

Γιατί δεν πήγατε στις Κάννες με αυτή την ταινία;

Ήταν δώρο αυτό υπό μία έννοια. Ο Τιερί Φρεμό, που επιλέγει τις ταινίες για το Φεστιβάλ των Καννών, δεν επέλεξε το φιλμ μας. Πρότεινε να μπει σε κάποια άλλη ενότητα. Δεν με ενδιαφέρει ιδιαίτερα ο ανταγωνισμός, αλλά έχει τεράστια σημασία το πώς παρουσιάζεται πρώτη φορά μια ταινία, για να βοηθήσει τη μελλοντική διανομή της, και εκτιμώ το να είμαι στο Διαγωνιστικό, όχι για να διαγωνιστώ, αλλά για την παρουσία που αποκτά το φιλμ.

Εφόσον λοιπόν αρνήθηκε να δεχτεί την ταινία στο Διαγωνιστικό, είπα «όχι, ευχαριστώ», γιατί δεν ήταν η κατάλληλη θέση. Αλλά είμαι τόσο χαρούμενος γιατί επειδή δεν ήμουν στις Κάννες, είχα τον χρόνο τον Μάιο να απομονωθώ στο μέρος μου στο δάσος, εκεί όπου πάω για να γράψω ή για να κάνω μουσική. Και εκεί μπόρεσα τότε να ολοκληρώσω το νέο μου σενάριο. Αν είχα πάει στις Κάννες, θα είχε διακοπεί αυτή η διαδικασία. Και ήταν δώρο και για την ταινία, γιατί το να ξεκινήσει στη Βενετία είναι απλά το πιο όμορφο ξεκίνημα που θα μπορούσε να έχει. Οπότε είναι πολύ θετικό για μένα.

Στην ταινία παρουσιάζετε σχέσεις γονιών και παιδιών συχνά ως δύσκολες ή απόμακρες, σε κάποιες περιπτώσεις δεν γνωρίζονται καν στα αλήθεια μεταξύ τους. Πώς προσεγγίζετε μια τέτοια σχέση που θεωρείται θεμελιώδης και οικεία, αλλά εδώ μπορεί να είναι απόμακρη και αμήχανη;

Είμαι πατέρας μιας κόρης που τώρα είναι 20. Και κανείς, την πρώτη φορά που γίνεται γονιός, δεν ξέρει πώς να το κάνει. Δεν ξέρουν τι διάολο θα συμβεί, και πώς! Στην περίπτωσή μου, αισθάνομαι ανακούφιση που έγινα πατέρας αργότερα, γιατί έτσι δεν μετέφερα στην κόρη μου τις ζημιές που μου έκανε ο δικός μου πατέρας. Ήταν πολύ επικριτικός, πολύ απογοητευμένος. Έχω αγάπη για τον πατέρα μου, αλλά δεν τα πηγαίναμε καλά. Έφυγα από το σπίτι στα 17 μου. Πήγα να ζήσω τη δική μου ζωή.

Είναι περίπλοκο. Και κάθε τέτοια σχέση είναι διαφορετική για τον καθένα, δεν υπάρχει εγχειρίδιο. Ακόμα και αργότερα, ανακαλύπτεις πράγματα για τους γονείς σου που δεν ήξερες. Εγώ έμαθα πολλά για τον πατέρα μου αφού έφυγε, πράγματα για τα οποία δεν είχα καμία συναίσθηση. Αλλά όπως λέγεται και στο φιλμ: τους φίλους και τους εραστές σου τους διαλέγεις – την οικογένεια όχι.

Εγώ δεν ήθελα καν να κάνω ένα «φιλμ για την οικογένεια». Δεν ξέρω από πού ήρθε αυτό. Δεν το ανέλυσα, απλώς παρατηρούσα χαρακτήρες χωρίς να τους κρίνω. Ναι, έχουν αδυναμίες, αλλά όλοι τις έχουμε. Δεν με ενδιαφέρουν οι ιστορίες που χωρίζουν τους ανθρώπους σε «καλούς» και «κακούς». Είναι τόσο εύκολο και ανόητο και απλοϊκό, επειδή όλοι έχουμε τάσεις προς πολλά διαφορετικά πράγματα.

Οι παύσεις, οι επαναλήψεις, τα μοτίβα, είναι πολύ κοινά στοιχεία στο έργο σας. Πιστεύετε πως το σινεμά σας έχει μια περισσότερο μουσική, ποιητική λογική;

Κάθε σκηνοθέτης έχει διαφορετικό στυλ αλλά για μένα το σινεμά έχει πολύ μεγαλύτερη σχέση με την ποίηση και τη μουσική. Στη μουσική, οι νότες που δεν ακούγονται είναι αυτές που δίνουν χώρο σε εκείνες που ακούγονται να αντηχήσουν. Όταν βλέπω μια ταινία δράσης με κοψίματα κάθε τρία δευτερόλεπτα, μου έρχεται γαμημένος πονοκέφαλος. Δεν υπάρχει χώρος εκεί μέσα.

Εγώ πάω προς την άλλη κατεύθυνση. Λατρεύω αυτές τις ενδιάμεσες στιγμές. Και αυτές είναι που κάνω σινεμά. To Night on Earth είναι απλώς κούρσες με ταξί που θα τις έκοβες από κάποια άλλη ταινία. Ή το Καφές και Τσιγάρα, είναι άνθρωποι στο διάλειμμά τους, την ώρα που δεν κάνουν αυτό που πρέπει να κάνουν. Αυτά τα πράγματα με ελκύουν. Είναι ίσως λίγο σλάκερ αισθητική, αλλά για μένα είναι ένα δομικό, ποιητικό πράγμα.

Πόσο συνδεδεμένος πολιτικά θα λέγατε πως είστε με όσα συμβαίνουν γύρω σας; Πώς βλέπετε τα όσα συμβαίνουν σήμερα;

Το πρόβλημα είναι πως όσοι τείνουν προς την αρνητική ενέργεια – τον ναρκισσισμό, την απληστία, την εξουσιομανία – είναι εκείνοι που συχνά ανταμείβονται περισσότερο. Οι άλλοι, που κινούνται προς το θετικό, δεν ενδιαφέρονται να διεκδικήσουν τέτοια πράγματα. Είναι απογοητευτικό. Δεν νομίζω πως απομένει πολύς χρόνος για να απολαύσουμε τον πλανήτη όπως είναι τώρα· δύσκολα θα διορθωθούν τα πράγματα.

Προσωπικά με ενδιαφέρει όλο και περισσότερο η ιδέα μιας ενιαίας συνείδησης. Διαβάζω Σρέντινγκερ, Γιουνγκ, Τέρενς Μακένα, και η εμπειρία μου με την ψιλοκυβίνη είναι πολύ σημαντική. Δεν τη χρησιμοποιώ ψυχαγωγικά αλλά ως φάρμακο, γιατί σε οδηγεί σε αυτή τη συνειδητοποίηση ότι όλα είναι ένα. Όταν βρίσκομαι στη φύση, έχω την αίσθηση ότι τα δέντρα και τα φυτά ξέρουν ότι ξέρω πως είμαστε το ίδιο πράγμα. Είναι αυτό το παλιό αστείο: ο Βουδιστής ιερέας πηγαίνει τον γιο του στη βουνοκορφή, κοιτάνε τα πάντα τριγύρω και του λέει, «γιε μου, μια μέρα όλα αυτά θα είναι εσύ».

Αυτό με βοηθά να εκτιμώ το παρόν, έστω κι αν είναι δύσκολο. Η ζωή στη Γη είναι… τίποτα. Ένα κλάσμα του χρόνου, δεν καταλαβαίνουμε καν τι είναι το σύμπαν. Είμαστε τόσο τυχεροί που είμαστε εδώ. Είμαστε στη Βενετία. [σσ. Δείχνει με δέος τριγύρω του τον χώρο και το περιβάλλον.] Σε 10 χρόνια αυτό το μέρος πιθανότατα δε θα είναι καν εδώ. Και είμαστε τώρα εδώ, μαζί, και μιλάμε για σινεμά, αυτό το όμορφο πράγμα. Λέμε ιστορίες με μια κάμερα. Τι όμορφο πράγμα που έχουν κάνει οι άνθρωποι ανάμεσα σε όλα αυτά τα αρρωστημένα πράγματα που κάνουν, ε;

Βλέπουμε την ίδια στιγμή τη φρίκη στη Γάζα, το να παρακολουθούμε αυτή τη γενοκτονία είναι σπαρακτικό. Κάθε μέρα γονείς γράφουν το όνομα του παιδιού στο χέρι του για να μπορούν να το αναγνωρίσουν επειδή μάλλον θα σκοτωθεί. Αυτό συμβαίνει στη Γάζα. Πρέπει να γράψεις το όνομα ενός παιδιού στο χέρι του για να το αναγνωρίσεις ως πτώμα. Συγγνώμη. Είναι αφόρητο. Δεν ξέρω πια τι να σκεφτώ.