ΜΙΑ ΤΟΛΜΗΡΗ ΚΑΙ ΣΠΑΝΙΑ “ΝΕΚΡΗ ΠΟΛΗ” ΖΩΝΤΑΝΕΥΕΙ ΣΤΗ ΛΥΡΙΚΗ ΣΚΗΝΗ

Ένα από τα σπανιότερα παιζόμενα και πιο μυστηριώδη έργα του 20ού αιώνα, η θρυλική “Νεκρή πόλη”, η μοναδική όπερα που συνέθεσε η κορυφαία μουσικοπαιδαγωγός και αρχιμουσικός Νάντια Μπουλανζέ, σε συνεργασία με τον μέντορά της Ραούλ Πυνιό, θα παρουσιαστεί σε πανελλήνια πρώτη –και μόλις στο τρίτο της ανέβασμα παγκοσμίως εδώ και πάνω από έναν αιώνα– στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ, στο ΚΠΙΣΝ.

Η τολμηρή όπερα “Η νεκρή πόλη”, βασισμένη στο ομώνυμο θεατρικό έργο του διαβόητου Ιταλού ποιητή Γκαμπριέλε Ντ’ Αννούντσιο, ο οποίος υπογράφει και το λιμπρέτο της οπερατικής προσαρμογής, εξιστορεί την τραγική όσο και εξωφρενική ιστορία ενός παρακμιακού αιμομικτικού πάθους με σκηνικό την ανασκαφή των ερειπίων της αρχαίας πόλης των Μυκηνών. Το έργο, με την ιμπρεσιονιστική του μουσική γεμάτη αναφορές στον Ντεμπυσσύ, ήταν προγραμματισμένο να κάνει πρεμιέρα στην Οπερά Κομίκ του Παρισιού το 1914 αλλά εξαιτίας του ξεσπάσματος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου δεν ανέβηκε ποτέ.

Σχεδόν έναν αιώνα αργότερα, η Catapult Opera ανέθεσε στους Αμερικανούς συνθέτες Τζόζεφ Στίλγουελ και Στέφαν Σουίκ, υπό την επίβλεψη του Ντέιβιντ Κόντε, ενός από τους τελευταίους προστατευόμενους της Μπουλανζέ, τη νέα ενορχήστρωση του έργου, βασισμένη σε σπαρτίτο που ανακαλύφθηκε πρόσφατα.

Η νέα αυτή φιλόδοξη παραγωγή όπερας παρουσιάζεται σε μουσική διεύθυνση του ιδρυτή και καλλιτεχνικού διευθυντή της Catapult Opera Νηλ Γκόρεν και σκηνοθεσία της Ρόμπιν Γκουαρίνο.

Η νεκρή πόλη: Ιστορία μιας χαμένης όπερας

Προγραμματισμένη για πρεμιέρα στην Οπερά Κομίκ του Παρισιού το 1914, λίγο μετά τον θάνατο του Πυνιό κατά τη διάρκεια μιας συναυλιακής περιοδείας στη Ρωσία την οποία ανέλαβε μετά από σοβαρή εγχείρηση, η Νεκρή πόλη των Μπουλανζέ και Πυνιό, αναμφίβολα το πιο σημαντικό δημιουργικό επίτευγμα της σπουδαίας Γαλλίδας αρχιμουσικού, μουσικοπαιδαγωγού και μέντορα πολλών από τις σημαντικότερες μουσικές προσωπικότητες του 20ού αιώνα, είναι μια διαστροφική ερωτική ιστορία που εξερευνά την καταστροφική δύναμη της εμμονής και της επιθυμίας ανάμεσα σε τέσσερις χαρακτήρες, τη νεαρή Ήβη, τον αρχαιολόγο αδελφό της Λεονάρδο, τον ποιητή φίλο του Αλέξανδρο και την τυφλή σύζυγό του Άννα, με φόντο την αρχαιολογική ανασκαφή των Μυκηνών.

Η τολμηρή όπερα, με το παρακμιακό λιμπρέτο του διαβόητου Ιταλού ποιητή Γκαμπριέλε Ντ’ Αννούντσιο και μουσική που κινείται στην ευρύτερη αισθητική του μουσικού ιμπρεσιονισμού, με αποήχους από την επιδραστική εκφραστική παλέτα του έργου Πελλέας και Μελισάνδη του Ντεμπυσσύ, δεν ανέβηκε ποτέ στην εποχή της εξαιτίας του ξεσπάσματος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά μόλις το 2005 στο Φεστιβάλ της Accademia Musicale Chigiana στη Σιένα, σε νέα ενορχήστρωση με οδηγό τη μόνη πράξη που διασώθηκε ακέραιη από πυρκαγιά του χώρου φύλαξης και, για δεύτερη φορά, σε συναυλιακή μορφή, τον Μάρτιο του 2020 στην Όπερα του Γκαίτεμποργκ της Σουηδίας. Η ενορχήστρωση της παρούσας εκδοχής έγινε, ξανά σε ισότιμη συνεργασία και μετά από ανάθεση του θιάσου Catapult Opera, από τους Αμερικανούς συνθέτες Τζόζεφ Στίλγουελ και Στέφαν Σουίκ υπό την επίβλεψη του Ντέιβιντ Κόντε, ενός από τους τελευταίους προστατευόμενους της Μπουλανζέ πριν τον θάνατό της το 1979.

To NEWS 24/7 μίλησε με τους τέσσερις διακεκριμένους ερμηνευτές που ερμηνεύουν τους ήρωες του έργου: την υψίφωνο Μελίσσα Χάρβεϋ, τη μεσόφωνο Λώρι Ρούμπιν, τον βαρύτονο Τζόσουα Ντέννις και τον τενόρο Τζορέλ Ουίλλιαμς.

Πώς ξεκίνησαν όλα για τους τέσσερις ερμηνευτές και “μπήκαν” στον κόσμο της όπερας;

Η Melissa Harvey αναφέρει χαρακτηριστικά πως “η μουσική ήταν μέρος της ζωής μου από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου. Σε όλη την παιδική μου ηλικία έδινα παραστάσεις σε διάφορους χώρους, τραγουδώντας κυρίως τραγούδια από μιούζικαλ. Είχα ακούσει αρκετή κλασική μουσική και όπερα στο σχολείο, αλλά το πρώτο κομμάτι που με έκανε να θέλω να γίνω κλασική τραγουδίστρια ήταν το “Frühlingsglaube” του Franz Schubert.
Πέρασα από ακρόαση, και έγινα δεκτή στο πρόγραμμα φωνητικής στο Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι, College-Conservatory of Music. Εκεί γνώρισα τον διευθυντή μας, τον Robin Guarino, και αργότερα τον μαέστρο μας Neal Goren. Αυτό που γοήτευσε ακόμη περισσότερο στον κόσμο της όπερας ήταν η αφήγηση ιστοριών. Μου άρεσε η ιδέα να βυθίζομαι εντελώς σε έναν χαρακτήρα και έναν κόσμο που ήταν έξω από τον δικό μου. Και, φυσικά, η μουσική!”

Συγκινητικά είναι τα όσα μάς εξομολογήθηκε η Laurie Rubin, μία τραγουδίστρια τυφλή: “Οι παππούδες μου ήταν από τη Βιέννη και συνήθιζαν να παίζουν όλα τα είδη κλασικής μουσικής, από Μότσαρτ έως Πουτσίνι, και είχαν μια βιβλιοθήκη με βιντεοκασέτες από ζωντανές παραστάσεις όπερας ανά τους αιώνες. Συνήθιζα να τρέχω στο σπίτι τους και να προσποιούμαι ότι τραγουδάω όπερα…

Χρόνια αργότερα, όταν ήμουν περίπου δέκα ετών, είδα το μιούζικαλ “Το φάντασμα της όπερας” του Andrew Loyd Webber. Καθόμουν στην άκρη της καρέκλας μου σαν υπνωτισμένη. Ερωτεύτηκα την ιδέα να γίνω τραγουδίστρια της όπερας. Είχα ήδη αρχίσει μαθήματα φωνητικής και πια ήξερα τι ήθελα να σπουδάσω. Η αγάπη μου για την όπερα με έσωσε από την απομόνωση και την κατάθλιψη στο γυμνάσιο και το λύκειο.

Το λέω αυτό γιατί οι συμμαθητές μου στο σχολείο μου δε με πλησίασαν ποτέ εξαιτίας του γεγονότος πως είμαι τυφλή. Ωστόσο, η μουσική μου εκπαίδευση με οδήγησε σε απίστευτες φιλίες με άλλα παιδιά μου που αγαπούσαν την όπερα όσο κι εγώ. Συμμετείχα σε διαγωνισμούς, σπούδασα σε καλοκαιρινά προγράμματα και εντάχθηκα στην All State Honor Choir της Καλιφόρνια. Χάρη στην όπερα μπόρεσα να έχω μια πολύ ευτυχισμένη ζωή ως έφηβη. Και έτσι αποφάσισα να αφιερώσω τη ζωή μου στη μουσική.

Ο βαρύτονος Joshua Dennis αναφέρει πως “σπούδαζα υποκριτική με ειδίκευση στο μιούζικαλ. θέατρο. Υποτίθεται ότι θα πήγαινα σε μια σχολή υποκριτικής και θα εγκατέλειπα το τραγούδι, όταν ένας καθηγητής μού ζήτησε να κάνω ένα μάθημα φωνητικής με τον καλύτερό του φίλο που μόλις είχε αποσυρθεί από το τραγούδι της όπερας. Μαγεύτικα τόσο πολύ από τον τρόπο που τραγουδούσε και τον τρόπο που με έβαζε να τραγουδήσω, που αποφάσισα να ασχοληθώ με την όπερα. Μετά από αυτό άρχισα να ακούω τους μεγάλους τραγουδιστές της όπερας όπως ο Luciano Pavarotti, ο Corelli, η Callas, η Freni και άλλοι. Ερωτεύτηκα ολοκληρωτικά την όπερα και έκτοτε της αφιέρωσα τη ζωή μου”.

Ο Jorell Williams μάς λέει πως “ένα από τα πιο συναρπαστικά πράγματα που συνέβησαν νωρίς στη ζωή μου ήταν ότι είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω διαφορετικά είδη μουσικών παραστάσεων. Η όπερα ήταν κάτι που “έπεσε” στο ραντάρ μου πολύ νωρίς, από τα φοιτητικά μου χρόνια και γοήτευσε”.

Η γοητεία του ρόλου

Η Melissa Harvey αναφέρει για τον ρόλο της Ήβης πως είναι “γοητευτικός, καθώς βλέπεις ένα νεαρό κορίτσι να γίνεται γυναίκα. Έρχεται αντιμέτωπη με πιο “ενήλικες” καταστάσεις σε τόσο νεαρή ηλικία. Έχει χάσει τους γονείς της και έχει ως πρότυπο μόνο τον αδελφό της, μέχρι που γνωρίζει τους νέους τους φίλους Anne και Alexander. Μετά τη γνωριμία τους η Hébé “γνωρίζει” για πρώτη φορά τον ρομαντικό έρωτα.
Για μένα, το πιο δύσκολο μέρος του ρόλου της Hébé είναι ότι είναι πιο λυρικός από τους ρόλους που έχω συνήθως τραγουδήσει. Παράλληλα, αυτός είναι ο πρώτος μου ρόλος από τότε που έγινα μητέρα, οπότε συστήνομαι εκ νέου με τη φωνή μου. Μαζί με αυτό, η αρμονική γραφή της Nadia Boulanger είναι αρκετά προκλητική μερικές φορές. Χρειάζεται αρκετή μελέτη για να την κατανοήσεις πραγματικά”.

Η Laurie Rubin αναφέρι για τον ρόλο της Άννα πως “είναι πολύ ενδιαφέρων. Αντιλαμβάνεται ότι όλοι αγαπούν την καλύτερή της φίλη και μάλιστα τρέφει προς αυτήν ρομαντική αγάπη. Είναι πρόθυμη να εγκαταλείψει τη δική της ευτυχία και τον γάμο της, για να ζήσουν ευτυχισμένοι ο σύζυγός της και η καλύτερη φίλη της.
Το δύσκολο με τον ρόλο αυτό είναι να τον παίξει κάποιος χωρίς να εντρυφήσει στα πιο ζωώδη ανθρώπινα συναισθήματα, όπως η ζήλια, η περιφρόνηση και ο θυμός.
Ο χαρακτήρας πρέπει να είναι συναισθηματικός και πλήρως πολυδιάστατος και έπρεπε να βρω άλλα κίνητρα για να τον ερμηνεύσω. Η μουσική επίσης είναι όμορφη και ταυτόχρονα προκλητική, καθώς αλλάζουν απροσδόκητα τα τέμπο. Τώρα που τα έμαθα, μπορώ να ακολουθώ πολύ εύκολα τον μαέστρο μας.”

Ο Joshua Dennis λέει για τον ρόλο του Λεονάρδο πως “τον λατρεύω. Είναι τρελός και πολύ δραματικός, σκοτεινός και πολύ δύσκολος τόσο φωνητικά όσο και πνευματικά. Απ’ όσο γνωρίζω, ίσως τη μοναδική πραγματική τρελή σκηνή τενόρου. Μπορώ και να τραγουδήσω δραματικά και να παίξω με έναν τρόπο που συνήθως δεν μπορώ. Λόγω αυτών των λόγων, αυτός είναι ένας από τους αγαπημένους μου ρόλους που έχω τραγουδήσει ποτέ και ελπίζω να υιοθετηθεί στο καθιερωμένο ρεπερτόριο!”

Μάλιστα συνεχίζει μιλώντας για το πώς ένιωσε τραγουδώντας τις άριές της όπερας: “Το πρώτο πράγμα που τραγουδάω είναι μια μεγάλη και όμορφη άρια. Έτσι η πρώτη μου σκέψη ήταν πόσο τυχερός είμαι που θα τραγουδήσω αυτή τη μουσική. Και στη συνέχεια, όταν τραγούδησα την τρελή σκηνή μου στο τέλος, σοκαρίστηκα από το πόσο εκπληκτική και δραματική είναι η μουσική! Είναι μια τρελή ιστορία που υποστηρίζεται από καταπληκτική μουσική.

Ο Jorell Williams αναφέρει για τον ρόλος του Αλεξάνδρου πως “είναι πολύπλοκος, και όμως, είναι σε μεγάλο βαθμό ένα πραγματικό πρόσωπο με το οποίο το κοινό μπορεί να ταυτιστεί, ακόμη και μέσα από τα δικά του ελαττώματα. Μέρος της διαδικασίας που ακολουθώ για να δημιουργήσω μια εκδοχή αυτού του χαρακτήρα που δεν έχει δει κανείς ακόμα, είναι να βρω μια παράλληλη στιγμή στην οποία ζει μέσα στην ιστορία και να την ευθυγραμμίσω με κάτι που μπορώ να συσχετίσω με τον σημερινό σύγχρονο κόσμο. Λόγω της ηθικής πυξίδας που συνδέει τον Αλέξανδρο με τη σύζυγό του, την Αννα, ο έρωτάς του για μια άλλη είναι κάτι που πρέπει να αναζητήσω, κυρίως επειδή είναι κάτι με το οποίο δεν ταυτίζομαι στη δική μου προσωπική ζωή”.

Μία σπάνια Νεκρή Πόλη, η Nadia Boulanger και η διαχρονικότητά της

Η Melissa Harvey εξηγεί πως η “Νεκρή Πόλη” παρουσιάζεται σπάνια “λόγω της έλλειψης ορχηστρικής παρτιτούρας. Η πρωτότυπη βρισκόταν σε έναν αχυρώνα που στη συνέχεια βομβαρδίστηκε κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, και η όπερα δεν έκανε ποτέ την πρεμιέρα της όταν προοριζόταν. Ακόμα και ο Leonard Bernstein ενδιαφέρθηκε να επανενορχηστρώσει το έργο, αλλά αυτό δεν καρποφόρησε ποτέ. Η ελπίδα μου είναι ότι, καθώς υπάρχουν τουλάχιστον δύο διαφορετικές ενορχηστρώσεις που υπάρχουν μέχρι σήμερα (η δική μας, χάρη στον απίστευτο David Conte και την ομάδα του), το La ville morte πλέον θα πάρει σάρκα κι οστά στις όπερες όλου του κόσμου.

Η Laurie Rubin αναφέρει για τη διαχρονικότητα της όπερας “διότι δε διαδραματίζεται σε συγκεκριμένη εποχή ή τόπο. Επειδή αυτή η όπερα πραγματεύεται τα πιο ανθρώπινα ένστικτα, θα μπορούσε να λάβει χώρα σε οποιαδήποτε εποχή. Οι μόνες αναφορές που έχει η όπερα είναι από την ελληνική μυθολογία, γεγονός ακόμη πιο διαχρονικό”.
Και συνεχίζει λέγοντας πως “αυτό που τη συγκλονίζει στη συγκεκριμένη όπερα είναι η πραγματικότητα των επιθυμιών μας σε σχέση με τις κοινωνικές προσδοκίες. Νομίζω ότι τα πράγματα που αποκρύπτονται και δεν λέγονται οδηγούν τελικά στην πτώση των χαρακτήρων”.

Ο Jorell Williams μιλά για το πόσο σημαντική μουσικός ήταν η Nadia Boulanger λέγοντας πως “Όταν ήμουν φοιτητής στο κολέγιο, ήμουν ανέκαθεν γοητευμένος από την ποσότητα της μουσικής που θα έβρισκα στη βιβλιοθήκη από γυναίκες συνθέτριες, αλλά και από το πόσο σπάνια αυτές οι υπέροχες παρτιτούρες έκαναν πρωτοσέλιδα και/ή εκτελούνταν με την ίδια συχνότητα όπως τα άλλα παραδοσιακά τυποποιημένα έργα. Έχοντας εκτελέσει μερικά από τα έργα της Lili Boulanger, δεν μου προκάλεσε έκπληξη το γεγονός ότι η μεγαλύτερη αδελφή της, η Nadia, είχε παρόμοια χάρη με την πένα στο χειρόγραφο.

Ο εχθρός της όπερας

Ρωτήσαμε τους ερμηνευτές ποιος πιστεύουν πως είναι ο εχθρός της όπερας σήμερα. Η
Melissa Harvey είπε πως “ο χειρότερος εχθρός της όπερας είναι το “στίγμα”. Κάθε φορά που ερμηνεύω μια άρια για ανθρώπους που δεν έχουν δει ποτέ όπερα, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών, την απολαμβάνουν τόσο που θέλουν να ξαναδούν. Η όπερα δεν χρειάζεται να είναι μόνο για μια συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων. Είναι για όλους!“

Ο Joshua Dennis συμπληρώνει πως “εμείς οι τραγουδιστές της όπερας πρέπει να αναλάβουμε την ευθύνη ότι είμαστε ο χειρότερος εχθρός της όπερας. Πιστεύω ότι οι άνθρωποι έρχονται στην όπερα για να μαγευτούν και να μεθύσουν από τις εκπαιδευμένες φωνές μας με τον ίδιο τρόπο που οι άνθρωποι πηγαίνουν στο μπαλέτο για να δουν χορό. Μου αρέσει να λέω ότι η καλή όπερα δεν είναι αρκετά καλή, αλλά η εξαιρετική όπερα μπορεί να αλλάξει τη ζωή σας για πάντα. Αν έρχεστε να ακούσετε μια όπερα και δεν σας αρέσει, φταίνε οι τραγουδιστές”.

Ο Jorell Williams καταλήγει πως “βρισκόμαστε σε μια μεταβαλλόμενη εποχή όσον αφορά τις σκηνικές παραστάσεις και την τέχνη του 21ου αιώνα. Ενώ οφείλουμε να ευχαριστήσουμε την τεχνολογία για πολλές εξελίξεις σε πολλά πράγματα, κυριαρχεί η ιδέα πως και η όπερα πρέπει να ακολουθήσει και να συνταιριάξει με το σύγχρονο καλούπι της κοινωνίας. Είμαστε τυχεροί που υπάρχουν πολλοί προικισμένοι συνθέτες, λιμπρετίστες και τραγουδοποιοί που κρατούν την παράδοση της όπερας ζωντανή και καλή. Η ελπίδα μου είναι ότι το κοινό θα απολαύσει όχι μόνο το καθιερωμένο ρεπερτόριο που έχει συνηθίσει να βλέπει τα τελευταία 400 περίπου χρόνια, αλλά θα είναι επίσης ανοιχτό σε νέα, έργα και κρυμμένα διαμάντια από συνθέτες της εποχής μας σήμερα και από εκείνους που μόλις τώρα αναδεικνύουν τα χαρίσματά τους”.