ΣΤΟΝ ΟΙΔΙΠΟΔΑ ΤΟΥ ΧΟΥΒΑΡΔΑ: ΚΑΡΑΘΑΝΟΣ, ΚΑΡΑΜΠΕΤΗ, ΓΟΥΛΙΩΤΗ ΑΝΑΜΕΤΡΗΘΗΚΑΝ ΜΕ ΤΟ ΦΩΣ ΚΑΙ ΤΟ ΣΚΟΤΑΔΙ

Στα 75 του χρόνια και κλείνοντας 50 χρόνια στο θεατρικό σανίδι, ο Γιάννης Χουβαρδάς αποφάσισε να αναμετρηθεί με τον Οιδίποδα, τον απόλυτο τραγικό ήρωα του Σοφοκλή και μία από τις πιο αναγνωρίσιμες και οικείες ιστορίες στην παγκόσμια λογοτεχνία.

Η επιλογή του Οιδίποδα, με την αξεπέραστη τραγικότητα και την ανατρεπτική του πορεία από την αθωότητα στην αυτογνωσία, αποτελεί μια καθοριστική στιγμή στην πορεία του, καθώς το έργο του Σοφοκλή δεν είναι απλώς μια ιστορία για το πεπρωμένο και την μοίρα, αλλά και μια εξερεύνηση των πιο βαθιών ανθρωπίνων συναισθημάτων: της αθωότητας, της αποδοχής, της τιμωρίας και της λύτρωσης.

Από τα σχολικά μας χρόνια, η ιστορία του Οιδίποδα είναι μέρος της παιδείας μας: Ο Οιδίποδας, απόγονος των Λαβδακιδών, βρίσκεται εγκλωβισμένος στις παγίδες που του στήνει η μοίρα, λειτουργώντας σαν τυφλός, αδύναμος να κατανοήσει τη θέση του στον κόσμο. Όπως και ο σύγχρονος άνθρωπος, ο Οιδίποδας κινείται στον… αυτόματο, χωρίς να κατανοεί το πλήρες βάρος των πράξεών του μέχρι την ύστατη στιγμή, όταν το βλέμμα του καθαρίζει. Είναι η στιγμή που ο ίδιος τυφλώνεται, χρησιμοποιώντας τις βελόνες από το φόρεμα της μητέρας και συζύγου του, Ιοκάστης, και αναγνωρίζει την αλήθεια που του είχε αποκαλυφθεί και την είχε παραμερίσει για χρόνια.

Αυτή η ανατροπή, η μεταμόρφωση της γνώσης σε συνειδητότητα, τονίζει την τραγικότητα του ανθρώπου που ανακαλύπτει την αλήθεια για τον εαυτό του και τις συνέπειες των πράξεών του, όταν είναι πλέον αργά.

Ο δραματουργικός άθλος του Χουβαρδά

Ο Γιάννης Χουβαρδάς επεξεργάστηκε δραματουργικά τις δύο σπουδαίες τραγωδίες του Σοφοκλή, τον “Οιδίποδα Τύραννο” και τον “Οιδίποδα επί Κολωνώ”, και τις παρουσίασε σε μια ενιαία παράσταση – που ο κόσμος αγκάλιασε με ιδιαίτερη θέρμη, 17.000 θεατές την παρακολούθησαν την Παρασκευή 25 και το Σάββατο 26 Ιουλίου- που ουσιαστικά συνιστά μία νέα ερμηνεία του Οιδίποδα.

Οι δύο ιστορίες, αν και διαφέρουν δραματουργικά και στιλιστικά, καθώς γράφτηκαν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, άρα τις διαπνέει μία διαφορετική αίσθηση του κόσμου, συγχωνεύονται σε μια αδιάσπαστη ροή, εστιάζοντας στην αέναη αναζήτηση της αλήθειας και του νοήματος της ύπαρξης, καθώς και στην τελική στιγμή της αποδοχής του πεπρωμένου.

Η δραματουργία απομακρύνεται συνειδητά από τη χρονολογική σειρά των γεγονότων και επιτρέπει στο έργο να αποκτήσει μια βαθύτερη διάσταση, καθώς αποτυπώνεται η συνεχιζόμενη εσωτερική πάλη του ήρωα. Ο Οιδίποδας δεν είναι απλώς ο τραγικός ήρωας που βιώνει την ανατροπή της μοίρας του, αλλά και ένας άνθρωπος που μέσα από την αναγνώριση των πράξεών του έρχεται αντιμέτωπος με τον ίδιο του τον εαυτό, το παρελθόν του και την αλήθεια που τόσο καιρό είχε αρνηθεί.

Ο κατά Χουβαρδά Οιδίποδας ξεκινά από το τέλος του “Οιδίποδα επί Κολωνώ”, όπου ο ήρωας φτάνει στο σημείο της αποδοχής και της κατανόησης της ζωής του και προχωρά σε μια αναδρομική τεχνική που ξετυλίγει τα γεγονότα του “Οιδίποδα Τύραννου” φέροντας στο φως την αλυσίδα αιτίων και συνεπειών που διατρέχουν τη ζωή του Οιδίποδα.

Αυτή η αναδρομική διάρθρωση ενισχύει τη βαρύτητα της μοίρας του, επισημαίνοντας πως το παρελθόν του, οι αποφάσεις του και οι πράξεις του δεν είναι απλώς ένα επακόλουθο της μοίρας του, αλλά και μια σειρά συνειδητών ή ασυνείδητων επιλογών που ξεπερνούν την ίδια την έννοια του πεπρωμένου.

Η παράσταση γίνεται έτσι μια διαρκής αναμέτρηση με τον χρόνο και την αλήθεια, όπου η δραματουργική προσέγγιση δεν αφήνει τίποτα στην τύχη, αλλά φέρνει στην επιφάνεια την εσωτερική πάλη του ήρωα, το βάρος της γνώσης που συνειδητοποιείται και τη λυτρωτική του μεταμόρφωση.

Η σκηνοθετική προσέγγιση του Χουβαρδά

Η αργολική ορχήστρα έχει μεταμορφωθεί σε τόπο γεμάτο με ταφικά μνημεία (σκηνογραφία Εύα Μανιδάκη). Ο Οιδίποδας, φτάνει πάνω σε ένα φορείο. Οι συγγενείς του τον εναποθέτουν ανάμεσα στους τάφους των προγόνων του. Είναι εμφανές πως διάγει τις τελευταίες του ώρες και πως πλέον είναι συνειδητά αντιμέτωπος με την ανάγκη να αποκτήσει τη γνώση της πορείας του, της αιτίας της βασανισμένης του ζωής.

Σαν σε όνειρο, ο τραγικός ήρωας σηκώνεται από το φορείο και μαζί με τα αγαπημένα του πρόσωπα αναβιώνουν τις βασικές σκηνές από τον Οιδίποδα Τύραννο και τον Οιδίποδα επί Κολωνώ. Αυτή η αναβίωση είναι αποκαλυπτική, καθώς καθιστά την αναγνώριση των πράξεών του και την παραδοχή της τραγικότητάς του αναγκαία για να φτάσει στην τελική λύτρωση.

Η παράσταση δεν ακολουθεί τις συμβάσεις του νατουραλισμού ή του ρεαλισμού. Οι σκηνές ξετυλίγονται με ποίηση και μουσική αποπνέοντας ένα αίσθημα εσωτερικής καθαρότητας. Μοναδικός είναι ο τρόπος που ο Χουβαρδάς απέδωσε την έννοια του χρόνου που δεν ακολουθεί την κλασική γραμμική αφήγηση, αλλά μεταφέρει τον θεατή σε ένα διαρκές παρόν. Δεν υπάρχουν δηλαδή δείκτες χρόνου που να χωρίζουν την αφήγηση σε παρελθόν, παρόν και μέλλον. Όλα συγκλίνουν στην απόλυτη αλήθεια της στιγμής.

Μέσα από τελετουργίες, οι ήρωες προσπαθούν να κατανοήσουν την πορεία τους και το γιατί υπήρξαν θύματα μιας αδιάκοπης τραγωδίας. Αυτή η διαδικασία, που περνάει από το σκοτάδι του αγνώστου προς το φως της κατανόησης, καταλήγει στην τελική μεταμόρφωση του Οιδίποδα και την απογείωση του ήρωα από τη γη προς τους ουρανούς.

Ο Οιδίποδας δεν είναι απλώς ένα πρόσωπο που πληρώνει για τα λάθη του. Είναι το σύμβολο του ανθρώπου που ξεκινά από το μηδέν και φτάνει στην κορυφή μόνο για να συνειδητοποιήσει την πτώση του. Το μήνυμα είναι απλό: το τέλος είναι απαραίτητο για να κατανοήσουμε τι πραγματικά συνέβη στη ζωή μας.

Οι ερμηνείες των ηθοποιών

Ο Οιδίποδας υπό την καθοδήγηση του Γιάννη Χουβαρδά διαθέτει ένα all star cast που αποδίδει με ιδανικό τρόπο τους ρόλους του Σοφοκλή, προσφέροντας μια πραγματικά βαθιά συναισθηματική και πνευματική εμπειρία. Κάθε ερμηνεία, από τις πιο κεντρικές έως τις δευτερεύουσες, συμβάλλει με μοναδικό τρόπο στην αποτύπωση της τραγικότητας και της έντασης που χαρακτηρίζουν το έργο.

Ο Νίκος Καραθάνος, στον ρόλο του Οιδίποδα, είναι ο απόλυτος πρωταγωνιστής. Η ερμηνεία του καταφέρνει να αποδώσει την τραγικότητα του ήρωα με έναν βαθύ και επιβλητικό τρόπο. Η εσωτερική πάλη του ήρωα –η σύγκρουση ανάμεσα στο πεπρωμένο και την ελεύθερη βούληση– αποτυπώνεται με χαρακτηριστική ένταση, κάνοντάς τον να μοιάζει με έναν άνθρωπο που ζει ανάμεσα στην άγνοια και τη συνειδητοποίηση.
Ο Καραθάνος δίνει ζωή στην τραγωδία του Σοφοκλή με έναν τρόπο που δεν περιορίζεται απλώς στην εξωτερική αναπαράσταση του ήρωα, αλλά αναδεικνύει την εσωτερική του σύγκρουση και τον μετασχηματισμό του.

Η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη στον ρόλο του Κρέοντα δίνει ένα ακόμα ρεσιτάλ ερμηνείας. Επιβλητική, στιβαρή μέσα από την αμφιλεγόμενη ηθική του Κρέοντα, δημιουργεί ένα νέο είδος τραγικότητας, είναι απολύτως εντυπωσιακ, ακόμη και στις στιγμές που απλώς στέκεται στην ορχήστρα.

Η Στεφανία Γουλιώτη, στον διπλό ρόλο της Ιοκάστης και του Θησέα, μαγνήτισε το βλέμμα του θεατή με τη δυναμική και την ένταση που έφερε στις ερμηνείες της. Ως Ιοκάστη, ενσάρκωσε την τραγική μητέρα και σύζυγο με μια αξεπέραστη συναισθηματική φόρτιση. Καταφέρνει να αποδώσει την αδιάκοπη σύγκρουση ανάμεσα στην αθωότητα και την ενοχή, μεταφέροντας με ένταση τη δυσβάσταχτη συνειδητοποίηση της Ιοκάστης ότι η μοίρα την έχει παγιδεύσει σε ένα ατέρμονο φαύλο κύκλο.
Αντίστοιχα, στον ρόλο του Θησέα, η Γουλιώτη καταφέρνει να φέρει έναν άλλο, διαφορετικό χαρακτήρα στη σκηνή, με την ίδια αφοσίωση και ένταση.

Ο Ορέστης Χαλκιάς, στον διπλό ρόλο του Τειρεσία και της Αντιγόνης, προσέφερε μια εξαιρετικά ισορροπημένη και πολυδιάστατη ερμηνεία, αποδεικνύοντας την πλήρη ευχέρεια και ευχέρεια του να ενσαρκώσει δύο τόσο διαφορετικούς χαρακτήρες με μοναδική ικανότητα. Ως Αντιγόνη, ο Χαλκιάς ανέδειξε την προσωπικότητα του χαρακτήρα με ευαισθησία και βάθος και ως Τειρεσίας φώτισε τις εσωτερικές αντιφάσεις του, τονίζοντας τη διαφορά ανάμεσα στη θεϊκή γνώση και τη δυσκολία της ανθρώπινης φύσης να αποδεχτεί αυτή την αλήθεια.

Ο Κωνσταντίνος Μπιμπής, στον ρόλο του Πολυνείκη, κάνει τη μεγάλη ανατροπή στο τέλος και πραγματικά έλαμψε στην αντιδικία του με τον Οιδίποδα. Η Πηνελόπη Τσιλίκα ως Ισμήνη ενσαρκώνει μια ήρεμη και αξιοπρεπή φιγούρα που, με την αθωότητα και τη φιλαλήθεια της, προσφέρει μία ισχυρή αντίθεση στη βαρύτητα του δράματος.
Ο Νίκος Χατζόπουλος ως αρχαιοφύλακας προσέφερε μία υποδειγματική ερμηνεία, με μια παρουσία γεμάτη αυστηρότητα και δυναμισμό, προσφέροντας έναν καθοριστικό ρόλο στην κλιμάκωση του έργου.

Ο χορός της παράστασης, παρά το περιορισμένο του ρόλο σε αυτήν την εκδοχή του έργου, δίνει το δικό του στίγμα. Οι ηθοποιοί που τον απαρτίζουν, όπως ο Γιάννης Κότσιφας, ο Έκτορας Λυγίζος, η Πολυξένη Παπακωνσταντίνου και η Θεόβη Στύλλου, προσφέρουν με εξαιρετική αρμονία την ένταση και τη συγκίνηση που απαιτεί το έργο.

Η κίνηση τους, υπό την καθοδήγηση της Ερμίρας Γκόρο, δημιούργησε μία επιβλητική ατμόσφαιρα που ενδυνάμωσε την αίσθηση της τραγιδκής μοίρας που πλανάται πάνω από την οικογένεια των Λαβδακιδών.
Η ζωντανή μουσική του Άγγελου Τριανταφύλλου και η επιβλητική σκηνογραφία της Εύας Μανιδάκη δημιουργούν την ιδανική ατμόσφαιρα για να αναδειχθούν τα συναισθηματικά βάρη των χαρακτήρων. Ο φωτισμός του Νίκου Βλασόπουλου, με τους διαρκείς μετασχηματισμούς του φωτός και των σκιών, μας οδηγεί σε έναν κόσμο όπου η ώρα είναι άχρονη, διαρκής, όπως η ανθρώπινη τραγωδία.

Συμπέρασμα

Στην αργολική ορχήστρα, γίναμε μάρτυρες της πιο σφοδρής σύγκρουσης του ανθρώπου με την αλήθεια του.
Ο “Οιδίποδας” του Γιάννη Χουβαρδά, δεν είναι μόνο μια μετάβαση από το σκοτάδι στο φως, αλλά και μια απόλυτη έρευνα του τραγικού στοιχείου της ύπαρξής μας. Γιατί όλοι μας προσπαθούμε να καταλάβουμε γιατί, και όλοι μας αντιμετωπίζουμε τη ζωή σαν μία συνεχόμενη διαδικασία μάθησης. Ο Οιδίποδας, όπως και εμείς, αναγκάζεται να φτάσει στο τέλος για να δει τελικά την αλήθεια.