ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΚΤΗΝΟΣ; ΑΥΤΟΣ ΠΟΥ ΤΟ ΚΑΝΕΙ Η ΕΣΥ ΠΟΥ ΠΛΗΡΩΝΕΙΣ ΚΑΙ ΤΟ ΒΛΕΠΕΙΣ;

0 35χρονος από το Αιγάλεω, ο “Hayate” ή «Αρχηγός», συνελήφθη την περασμένη Τρίτη για κατ’ εξακολούθηση κακοποιητικές συμπεριφορές, με παράλληλη μετάδοσή τους σε πραγματικό χρόνο σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Του απαγγέλθηκαν κατηγορίες για εμπορία ανθρώπων και πρόκληση σωματικής βλάβης σε άτομα με αναπηρία. Η είδηση έσκασε περίπου τρεις μήνες μετά την αντίστοιχη υπόθεση με τον 42χρονο από το Κερατσίνι που με σύμφωνη γνώμη ανακριτή και εισαγγελέα κρίθηκε προφυλακιστέος. 

Οι κατηγορούμενοι ψάρευαν ανθρώπους με νοητική υστέρηση (λίγο πολύ αυτούς που η αμείλικτη μικροαστική κοινωνία μας βαφτίζει εδώ και δεκαετίες ως «τρελούς της γειτονιάς»), τους έκλειναν σε ένα δωμάτιο και πατούσαν record στην κάμερα για να βγουν live σε YouTube/TikTok. Κι έπειτα, μεταξύ άλλων, ξεκινούσαν τα challenges: το κοινό «παράγγελνε» την κακοποίησή τους με διάφορους τρόπους, μετέφερε επί τόπου χρήματα στον YouTuber κι εκείνος εκτελούσε τα βασανιστήρια. Τα θύματα μάλιστα είχαν και ψευδώνυμα – αποκτούσαν ταυτότητα, μια κάποιου είδους διεστραμμένη «διασημότητα», ενώ παράλληλα έπαιρναν και υποτυπώδη αμοιβή από τα donations. 

«Μπουκέτα, φτυσίματα, χτυπήματα με συσκευές ηλεκτρικής ενέργειας (taser gun), ξύρισμα κεφαλής, γιαούρτωμα» είναι μερικά από όσα αναφέρονται στις επίσημες ενημερώσεις της αστυνομίας. Στην υπόθεση του Κερατσίνίου, το κατηγορητήριο αναφέρει επίσης «σεξουαλικές πράξεις έναντι αμοιβής», ενώ θύματα του Hayate δήλωσαν στην τηλεόραση ότι «το πιο άσχημο πράγμα είναι ότι έπαιρνε κορίτσια 15 έως 17 ετών, τις πότιζε αλκοόλ και με το ζόρι τις σήκωνε και τις έπαιρνε στο άλλο δωμάτιο».

30 δευτερόλεπτα να παρακολουθήσει κανείς, ακόμα και χωρίς να συμβαίνει κάτι κακοποιητικό στη διάρκειά τους, το θέαμα είναι οδυνηρά άβολο. Όταν ξεκινάνε και τα βασανιστήρια γίνεται εντελώς αρρωστημένο, φρίκη. Κι όμως, οι YouTubers είχαν καταφέρει να υπερβούν την ανωνυμία του μέσου. Είχαν γίνει μικροί «σταρ», επικεφαλής μιας μικρής κοινότητας «παράδοξου χαβαλέ», σαν εκπομπή της Ανίτα Πάνια στο πιο νοσηρό (και ποινικά κολάσιμο) next level. 

Η υπόθεση προσφέρεται για ατέρμονη ηθικολογία. Φυσικά, όπως πάντα εκ των υστέρων καβαλάμε όλοι το κύμα της γενικής κατακραυγής. Αλλά απαντήσεις για το πώς είναι δυνατόν να έκαναν ό,τι έκαναν τόσο καιρό οι “content creators” σε εντελώς δημόσια θέα και να μην τους είχε καταγγείλει κανείς ή γιατί γιατί άργησε τόσο η αστυνομία να επέμβει (ειδικά αν συνδέονται οι δύο υποθέσεις), δεν υπάρχουν. Αδιαφορία, αναισθησία, ανοχή. Έχουμε βυθιστεί σε μια δίνη αδράνειας και κουταμάρας που αποκαλούμε «δημιουργούς περιεχομένου» κάτι τύπους που βασανίζουν κόσμο ή παριστάνουν τους ντετέκτιβ (όπως είδαμε στην πρόσφατη ανεκδιήγητη υπόθεση Κοψιάλη). Μην μπορώντας, τελικά, να πάρουμε ελάχιστη απόσταση και να αναρωτηθούμε τι είναι αυτό που βλέπουμε; Ποιος είναι το κτήνος; Αυτός που το στριμάρει ή εσύ που (τον) πληρώνεις και (το) βλέπεις;

Μέσα στην αοριστολογία της εκ του ασφαλούς καταδίκης, όμως, υπάρχουν μερικά σημεία αν θέλουμε να πάμε πιο βαθιά (μέσα μας) και να κάνουμε μια πιο ειλικρινή συζήτηση:

– Οι κακοποιητές είναι η φυσική εξέλιξη τουλάχιστον δυόμιση δεκαετιών ριάλιτι τηλεόρασης, φυσικά όχι μόνο στην Ελλάδα. Κάποια στιγμή – η πορνογραφία είναι το καλύτερο παράδειγμα ως προηγούμενο- το μεινστριμ ριάλιτι έπαψε να είναι αρκετό. Το κοινό θέλει κάτι πιο ωμό, πιο άβολο, κάτι «πιο χειρότερο» (sic). Μπορεί να ακούγεται ισοπεδωτικό, αλλά αυτή μοιάζει να είναι η βάση: Από τις αθώες μέρες του Τσάκα και του Πρόδρομου μέχρι το σήμερα της ελληνοτουρκικής τηλεοπτικής διπλωματίας, το κοινό εθίστηκε στα ριάλιτι ακριβώς γιατι γουστάρει να βλέπει ανθρώπους (επώνυμους ή ανώνυμους, συμπαθείς ή αντιπαθείς, όμορφους ή άσχημους) να ξεφτιλίζονται. Στο τέλος της ημέρας όποιος κι αν μείνει τελευταίος στο σπίτι του Big Brother, όποια κι αν επιβιώσει στις δοκιμασίες του Survivor, αποκατασταθεί-δεν αποκατασταθεί ο Bachelor, σημασία έχει να τους δούμε να πέφτουν πολύ χαμηλά. Να νιώσουμε το πηχτό cringe στην ασφάλεια του καναπέ μας.

– Δεν ξέρω ποιος επινόησε τον όρο «ηδονοβλεπτικός πουριτανισμός», εγώ πάντως από τον Πέτρο Τατσόπουλο τον έχω ακούσει στην τηλεόραση τις αλήστου μνήμης εποχές που κόχλαζε η κρίση και στα δελτία συζητούσαν για το dvd της Τζούλιας Αλεξανδράτου. Είναι η -πάντα εύστοχη- φράση για να περιγράψει κάποιος τον τρόπο που τα ΜΜΕ καλύπτουν τέτοιες υποθέσεις όπως του Κερατσινίου ή του Hayate (ή του Κολωνού το φθινόπωρο του 2022, με την οποία έχουν τρομακτικά κοινά σημεία – από την αστική γεωγραφία ως τη σιωπή). Τις μετατρέπουν σε μια διαρκή κλειδαρότρυπα δήθεν ενημερωτική, δήθεν καταγγελτική. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για ένα μπανιστήρι συνενοχής. Λυπάσαι τα θύματα από τη μία αλλά από την άλλη τα βγάζεις live στην κάμερα με τα ψευδώνυμά τους να αναπαράξουν τι τους συνέβη. Για όσους τηλεθεατές τυχόν έχασαν το freakshow στο YouTube. 

– Οι πλατφόρμες, όπως πάντα, σηκώνουν τα χέρια ψηλά. Φυσικά, το φαινόμενο δεν απασχολεί μόνο εμάς, είναι προφανώς η μεγάλη συζήτηση της εποχής. Ναι, δεν μπορούν να έχουν από έναν moderator να προσέχει τον κάθε χρήστη σε όλον τον πλανήτη. Αλλά, μπορούν να νοιαστούν και να εκπαιδεύσουν τη μηχανή να αναγνωρίζει τα μοτίβα, όπως αναγνωρίζει το γυμνό σε έργα τέχνης ή τη σημαία της Παλαιστίνης και μπανάρει τις αναρτήσεις. Μπορούν να είναι πιο προσεκτικές όταν χρησιμοποιούνται ως πλατφόρμες συναλλαγών, ποιος και πώς κερδίζει μέσα από το streaming; Δεν είναι ζήτημα αν έχουν τα εργαλεία να το κάνουν, είναι αν έχουν τη θέληση και μέχρι ποιο σημείο θέλουν να φτάσουν χωρίς να απειληθεί το business model τους. Μόλις πριν λίγες μέρες, πάντως, η Meta (Facebook, Instagram, WhatsApp) και το TikTok δεν συμφώνησαν να στηρίξουν την Πράξη για την Ασφάλεια των Παιδιών στο Διαδίκτυο (παρότι κατέθεσαν στη Γερουσία των ΗΠΑ για τον ρόλο τους στην παιδική κακοποίηση).

Στην πραγματικότητα, πρόκειται για ένα μπανιστήρι συνενοχής. Λυπάσαι τα θύματα από τη μία αλλά από την άλλη τα βγάζεις live ον κάμερα με τα ψευδώνυμά τους να αναπαράξουν τι τους συνέβη.

2024 μας έλεγαν, ιπτάμενα αυτοκίνητα μας έλεγαν, κυβερνοχώρος-παράλληλες πραγματικότητες και πρόσβαση σε ατέλειωτο υψηλής ποιότητας περιεχόμενο μας έλεγαν. Κι εμείς είπαμε στους ψηφιακούς προφήτες να κρατήσουν την μπύρα μας για λίγο: τηλεοπτικοποιήσαμε το ίντερνετ, το φέραμε στο ύψος του χαμηλότερου κοινού παρονομαστή.  Δηλαδή ρε φίλε θες να αδειάσει το μυαλό σου μετά από μια κουραστική, ίσως άθλια, μέρα; ΟΚ, ας μην το κάνεις με Ταρκόφσκι (κανείς δεν το κάνει με Ταρκόφσκι), αλλά από το να σιγοντάρεις λάιβ βασανισμούς ή prime time κατινιά ως «ένοχη απόλαυση», βάλε Φιλαράκια ή Απαράδεκτους για 643η φορά…