ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΣΤΗ ΡΟΥΜΑΝΙΑ: ΝΕΟΦΑΣΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΕΤΡΑΧΗΛΙΑ

Ένα μικρό πλήθος με σημαίες και πλακάτ σπάει την κυριακάτικη ραστώνη στην πλατεία Πανεπιστημίου στο κέντρο του Βουκουρεστίου, αψηφώντας το ασυνήθιστο ανοιξιάτικο κρύο. Η έντονη μυρωδιά λιβανιού τρυπάει τη μύτη των ανυποψίαστων περαστικών. Πρόκειται για υποστηρικτές του Καλίν Τζορτζέσκου, του νικητή του πρώτου γύρου των Ρουμανικών προεδρικών εκλογών τον περασμένο Νοέμβριο. Λίγες εβδομάδες μετά την απρόσμενη νίκη του, το Συνταγματικό Δικαστήριο ακύρωσε τις εκλογές, διατάζοντας την επανάληψη τους στις 4 Μαΐου και αποκλείοντας τον Τζορτζέσκου.

Κρατώντας πλακάτ με θρησκευτικά μηνύματα, οι συγκεντρωμένοι αρνούνται να συνομιλήσουν με δημοσιογράφους. Ένας από αυτούς ονόματι Βλαντ, γύρω στα 35, δέχεται να μιλήσει, αρκεί να μην καταγραφεί η φωνή του. Στην ερώτηση γιατί υποστηρίζει τον Τζορτζέσκου, τα μάτια του αστράφτουν, σαν να περίμενε από καιρό να του κάνουν αυτή την ερώτηση: «Είναι Χριστιανός όπως εμείς, ο μόνος πραγματικά Χριστιανός πολιτικός!» Ο Τζορτζέσκου έχει κατηγορηθεί ότι στηρίχθηκε από τις μυστικές υπηρεσίες της Ρωσίας, αλλά αυτό αφήνει το συνομιλητή μας παγερά αδιάφορο. «Έχει υποστήριξη από τη Ρωσία. Γιατί είναι κακό αυτό; Είμαστε Ρουμάνοι, όχι Ρώσοι,» απαντάει σηκώνοντας αφοπλιστικά τους ώμους.

ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΖΟΡΤΖΕΣΚΟΥ

Ελάχιστα ήταν γνωστά για τον Καλίν Τζορτζέσκου πριν τον περασμένο Νοέμβριο, ακόμα και εντός Ρουμανίας, καθώς η υποψηφιότητα του δεν καταγραφόταν στις δημοσκοπήσεις. Το ρεπερτόριο του περιλαμβάνει όλη τη γκάμα του ακραίου λαϊκισμού, από αμφισβήτηση των εμβολίων και της σύγχρονης ιατρικής έως θεωρίες συνωμοσίας για μικροτσίπ και τον Τζορτζ Σόρος, αλλά και εκκλήσεις για μποϊκοτάζ εναντίον σούπερ μάρκετ που πωλούν ξένα προϊόντα. Όσο σοκαριστική ήταν η νίκη του, εξίσου μεγάλη έκπληξη ήταν και η ακύρωση της, μια απόφαση που ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων εντός και εκτός της χώρας. Σε αυτήν αναφέρθηκε ακόμα και ο Αμερικανός αντιπρόεδρος στον περίφημο λόγο του στο Μόναχο, επικρίνοντας τους Ευρωπαίους πολιτικούς για αντιδημοκρατικές πρακτικές.

Ήταν όμως η απόφαση αιτιολογημένη; Όπως δηλώνει στο Magazine ο Ιοάν Στάνομιρ, καθηγητής πολιτικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Βουκουρεστίου με ειδίκευση στο Σύνταγμα, τυπικά η απόφαση ήταν εντός της δικαιοδοσίας του δικαστηρίου βάσει των πληροφοριών που συνέλεξαν οι αρχές περί Ρωσικής εμπλοκής στην προεκλογική εκστρατεία. Ωστόσο, από πολιτική σκοπιά οι χειρισμοί ήταν ατυχείς: «Δεν επεξηγήθηκε επαρκώς και οι ψηφοφόροι του έμειναν με μια πικρή γεύση, {πιστεύοντας} ότι τους στέρησαν το δικαίωμα επιλογής,» λέει, προσθέτοντας: «Αν κάποιος θέλει να υπερασπιστεί την δημοκρατία πρέπει να το κάνει με σαφή τρόπο, εξηγώντας ποιοι είναι οι εχθροί της και ποιος τους πληρώνει.» Ένας λόγος για αυτή την αδράνεια, όπως εξηγεί, είναι η προεκλογική περίοδος, με τους υποψηφίους του δημοκρατικού τόξου να υπονομεύουν ο ένας τον άλλον.

Η απογοήτευση των ψηφοφόρων έχει δώσει πνοή στην υποψηφιότητα του Τζορτζ Σιμιόν, του ακροδεξιού πολιτικού τον οποίο στηρίζει πλέον ο Τζορτζέσκου. Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, αναμένεται να κερδίσει τον πρώτο γύρο, αλλά στο δεύτερο είναι πιθανό να χάσει από κάποιον κεντρώο υποψήφιο, όπως ο φιλελεύθερος Κριν Αντονέσκου που έχει τη στήριξη του κυβερνητικού συνασπισμού ή ο δήμαρχος Βουκουρεστίου Νικοσούρ Nταν. Τι θα γίνει όμως αν ο Σιμιόν κερδίσει; Σύμφωνα με τον Στάνομιρ, ακόμα και αν εκλεγεί δεν είναι πιθανή η στροφή προς μια «ανελεύθερη δημοκρατία» τύπου Ουγγαρίας, δεδομένου ότι ο Σιμιόν δεν διαθέτει τον κομματικό μηχανισμό, το ιδεολογικό εκτόπισμα και την εμπειρία του Βίκτορ Όρμπαν, ενώ σύμφωνα με τo ημιπροεδρικό πολίτευμα της χώρας οι αρμοδιότητες του Προέδρου περιορίζονται από το κοινοβούλιο.

Ωστόσο, αποδίδει την κρίση της Ρουμανικής δημοκρατίας στην αποτυχία του κομματικού συστήματος να αφουγκραστεί τις ανησυχίες των πολιτών. «Εάν δεν υπάρχει μια αξιόπιστη συντηρητική πολιτική ως πρόταση, η φασιστική ακροδεξιά θα καλύψει το κενό,» τονίζει, προσθέτοντας: «Μια συζήτηση με τους πολίτες ήταν απαραίτητη για τον πόλεμο, την πανδημία, την εξωτερική πολιτική.»

ΕΝΑΣ ΑΜΦΙΛΕΓΟΜΕΝΟΣ ΜΕΣΣΙΑΣ

Για τη δημοσιογράφο Ανελίσε Σαλάν, το πραγματικό σοκ ήρθε όταν ανακάλυψε ότι οι γονείς της ήταν υποστηρικτές του Τζορτζέσκου, με τον πατέρα της να επαναλαμβάνει τις θεωρίες συνωμοσίας του. Το μυστικό του, όπως εξηγεί, είναι ένα μείγμα μυστικισμού, θρησκοληψίας, εθνικισμού και απόρριψης κάθε ξένης επιρροής, καθώς και μια καλά ορχηστρωμένη καμπάνια που έπεισε πολλούς ψηφοφόρους ότι ήταν θεόσταλτος Μεσσίας. «Μπορεί να σε υπνωτίσει. Χρησιμοποιεί τις σωστές λέξεις, τις σωστές πόζες, η παρουσίαση του είναι τέλεια,» εξηγεί. Όντας μέλος της LGBT κοινότητας που έχει μηνύσει τη Ρουμανία στο Ευρωπαϊκό δικαστήριο διεκδικώντας το δικαίωμα στο γάμο, φοβάται ότι η άνοδος της ακροδεξιάς θα οδηγήσει σε περιστολή δικαιωμάτων. Όπως λέει, ο Τζορτζέσκου σαν γνήσιος λαϊκιστής είχε υποσχεθεί ότι θα μεταβίβαζε εξουσίες από το κοινοβούλιο στο λαό. «Πώς; Με δημοψηφίσματα; Κανείς δεν γνωρίζει και αν ρωτήσεις τους ψηφοφόρους του γίνονται επιθετικοί».

Γυρίζοντας ένα ντοκιμαντέρ που περιλαμβάνει συζητήσεις με τους γονείς της, προσπαθεί να εξηγήσει – και να καταλάβει η ίδια – τι είναι αυτό που οδηγεί μια μερίδα πολιτών στη ριζοσπαστικοποίηση. Ωστόσο, αναγνωρίζει ότι η ακύρωση των εκλογών ήταν ένα αμφιλεγόμενο μέτρο. «Γνωρίζουμε ότι δεν ήταν δημοκρατικό, αλλά δεδομένου του μεγαλύτερου κίνδυνου, κάποιες φορές είναι απαραίτητο να χρησιμοποιείς αντιδημοκρατικά μέσα για να υπερασπιστείς τη δημοκρατία.»

Όπως άλλοι πολιτικοί αντίστοιχης ιδεολογίας, ο Τζορτζέσκου υπόσχεται στους ψηφοφόρους του την επιστροφή σε ένα ιδεατό παρελθόν. Για τους εθνικιστές, αυτό ανάγεται στο Μεσοπόλεμο και τη φασιστική, αντισημιτική οργάνωση Σιδηρά Φρουρά. Για τους υπόλοιπους, η νοσταλγία εστιάζεται στον Νικολάι Τσαουσέσκου, τον κομμουνιστή ηγέτη που κυβέρνησε τη χώρα με σιδηρά πυγμή για δυόμιση δεκαετίες ώσπου εκτελέστηκε τα Χριστούγεννα του 1989. Σύμφωνα με τη Σαλάν, πολλοί αναπολούν εκείνη την εποχή γιατί η Ρουμανία ήταν ανεξάρτητη και μετρούσε στη διεθνή πολιτική σκηνή, αλλά είχε και ισχυρή βιομηχανία, την οποία υποσχέθηκε να αναβιώσει ο Τζορτζέσκου. «Ο κόσμος δεν θέλει να γυρίσει πίσω στον κομμουνισμό, αλλά επιζητά έναν ισχυρό ηγέτη, κάτι που αγγίζει τα όρια του αυταρχισμού,» λέει ο καθηγητής Στάνομιρ. Σε αυτό συμβάλλει, όπως εξηγεί, και η αμφιλεγόμενη κληρονομιά των πολιτικών που κυβέρνησαν τη χώρα.

ΕΛΛΕΙΨΗ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ ΣΕ ΜΜΕ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΑ

Μια χαρακτηριστική ιστορία για την αίσθηση διαφθοράς στη χώρα αφηγείται ο Βλαντ Στοιτσέσκου, ένας από τους πιο γνωστούς Ρουμάνους ερευνητικούς δημοσιογράφους. Ο προηγούμενος πρόεδρος της χώρας Κλάους Γιοχάνις και η σύζυγος του ταξίδευαν με ιδιωτικό jet με κρατικά έξοδα, χωρίς να είναι γνωστό το κόστος. Αυτές οι πρακτικές δημιούργησαν θυμό τον οποίο εκμεταλλεύτηκε ο Τζορτζέσκου. «Μπορεί να μη συμφωνεί κανείς με όλα όσα λέει, ωστόσο δεν είναι ο τυπικός πολιτικός. Μιλάει πειστικά και σου προσφέρει απλές λύσεις, θέλεις να τον πιστέψεις,» εξηγεί o Στοιτσέσκου. Στη γενικότερη αίσθηση τέλματος συνέβαλε και το γεγονός ότι τα δύο μεγάλα κόμματα της χώρας συνεργάζονται στο κοινοβούλιο, δίνοντας στους ψηφοφόρος την αίσθηση απουσίας εναλλακτικής. «Πολλοί σκέφτονται: τί κακό θα μπορούσε να συμβεί; Τους άλλους τους δοκιμάσαμε,» λέει.

Τα ΜΜΕ έχουν συμβάλει σε αυτό το κλίμα κυνισμού. Η πορεία του ίδιου είναι ενδεικτική. Όταν η εφημερίδα στην οποία εργαζόταν εξαγοράστηκε, μια από τις πρώτες αλλαγές ήταν η κατάργηση του τμήματος ερευνητικής δημοσιογραφίας. Δεν υπήρχε λογοκρισία, όπως εξηγεί, αλλά ούτε και πόροι για έρευνα. Η νέα ιδιοκτησία της εφημερίδας υπαγόρευε τη θεματολογία, κάτι που είναι κανόνας στα παραδοσιακά ΜΜΕ. Τελικά επέλεξε να αποχωρήσει και να ιδρύσει την ιστοσελίδα ερευνητικής δημοσιογραφίας Dela0. Μια άλλη ιδιαιτερότητα του μιντιακού χάρτη, σύμφωνα με τον Στοιτσέσκου, είναι ότι τα κόμματα συνδέονται οικονομικά με τα ΜΜΕ, εξαγοράζοντας με αδιαφανή τρόπο ευνοϊκή κάλυψη με κρατικούς πόρους. Το αποτέλεσμα είναι μια ευρεία έλλειψη εμπιστοσύνης στα παραδοσιακά ΜΜΕ, στην οποία αποδίδει και τη δημοφιλία του Τζορτζέσκου στο TikTok.

Πράγματι, το TikTok μπορεί να είναι μια πλατφόρμα που απευθύνεται κυρίως στο νεανικό κοινό, αλλά έχει απήχηση και σε μεγαλύτερες ηλικίες, λέει η 22χρονη φοιτήτρια Τζόρτζια. «Πολλοί άνθρωποι ενημερώνονται μόνο από το ΤikTok και βλέπουν στον Τζορτζέσκου τον εαυτό τους γιατί πάει κόντρα στο σύστημα, ζητά επιστροφή στις ρίζες και αντίσταση στις εξωτερικές επιρροές, κυρίως από την ΕΕ.»

Σύμφωνα με τις Ρουμανικές αρχές, δεκάδες χιλιάδες ψεύτικοι λογαριασμοί στο TikTok προωθούσαν την υποψηφιότητα του Τζορτζέσκου τον προηγούμενο Νοέμβριο. Το έκαναν ιδιαίτερα αποτελεσματικά, σχολιάζει ο Στοιτσέσκου, καθώς δεν προωθούσαν δικό τους περιεχόμενο αλλά χρησιμοποιώντας σχόλια και tags σε αναρτήσεις Ρουμάνων influencers, τα οποία προωθούσε ο αλγόριθμος του TikTok σε περισσότερους χρήστες, δείχνοντας τους τη δημοφιλία του Τζορτζέσκου. Σύμφωνα με έκθεση που δημοσίευσε το TikTok, οι λογαριασμοί αυτοί είχαν έδρα εκτός Ρουμανίας, με τις αρχές να υποψιάζονται ότι προέρχονταν από τη Ρωσία.

Ήταν όμως αυτή η καμπάνια επαρκής λόγος για να ακυρωθούν οι εκλογές; Αρκετοί αναλυτές έχουν υποστηρίξει ότι πρόκειται για μια μάλλον ανεπαρκώς αιτιολογημένη απόφαση. Ένας από αυτούς είναι ο Κλαούντιου Τουφίς, καθηγητής πολιτικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Βουκουρεστίου με ειδίκευση στην εκλογική συμπεριφορά. «Η απαγόρευση δεν βασίστηκε σε ισχυρά επιχειρήματα,» υποστηρίζει. «Και οι άλλοι υποψήφιοι θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν αυτές τις πρακτικές, άσχετα αν δεν ήθελαν ή δεν γνώριζαν πως ασκείται η πολιτική στα κοινωνικά δίκτυα σήμερα.» Φυσικά οι οπαδοί του Τζορτζέσκου, όπως ο διαδηλωτής Βλαντ στην πλατεία Πανεπιστημίου, ενστερνίζονται αυτή την ερμηνεία: «Η ακύρωση βασίζεται σε υποθέσεις, κάποιοι λένε ότι δεν υπάρχουν αποδείξεις. Πόσο δημοκρατικό είναι αυτό, να φοβάσαι να μιλήσεις;»

Ποια θα ήταν όμως η μοίρα των ανεξάρτητων ΜΜΕ αν κέρδιζε ένας ακροδεξιός υποψήφιος; «Δεν θα ήθελα να το μάθω,» λέει συγκαταβατικά ο δημοσιογράφος Στοιτσέσκου. Ωστόσο είναι αισιόδοξος ότι η συμμετοχή της Ρουμανίας στην Ευρωπαική Ένωση βάζει όρια στον έλεγχο των ΜΜΕ. Στο ερώτημα αν η Ρουμανία θα ακολουθούσε το παράδειγμα της Ουγγαρίας όπου τα περισσότερα ΜΜΕ ελέγχονται από την κυβέρνηση Όρμπαν, απαντά ότι ακόμα και εκεί η λογοκρισία δεν είναι άμεση. Εξάλλου, η Ρουμανία έχει ήδη χάσει αυτό το παιχνίδι, σχολιάζει απογοητευμένος. «Οι φίλοι του Όρμπαν ελέγχουν τα ΜΜΕ. Στη Ρουμανία ήδη συμβαίνει αυτό, τα τηλεοπτικά δίκτυα ανήκουν στα κόμματα και σε επιχειρηματικά συμφέροντα.»

ΑΝΘΟΥΣΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ, ΔΥΣΑΡΕΣΤΗΜΕΝΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ

Η οικονομία της Ρουμανίας βγήκε τραυματισμένη από την κομμουνιστική περίοδο, καθώς η εμμονή του καθεστώτος Τσαουσέσκου για αυτάρκεια και μηδενικό χρέος έκανε τη χώρα μια από τις φτωχότερες του Ανατολικού μπλοκ. Τα τελευταία χρόνια ωστόσο η Ρουμανία αναπτύσσεται με ταχείς ρυθμούς (σχεδόν 4% ετησίως την τελευταία δεκαετία), με καθοριστική συμβολή των ευρωπαϊκών πόρων που έχουν εισρεύσει στη χώρα. Από την απόλυτη φτώχεια της δεκαετίας του 1990 έχει μετατραπεί σε μια ανεπτυγμένη οικονομία, με το κατά κεφαλήν ΑΕΠ να αγγίζει τα $20,300, περίπου όσο και το ελληνικό.

Ωστόσο τα οφέλη είναι άνισα κατανεμημένα, με τη φτώχεια να κυριαρχεί στην επαρχία. Αυτό φάνηκε και στις εκλογές του Νοεμβρίου, όπως τονίζει ο καθηγητής Τουφίς, καθώς οι ψηφοφόροι στις αγροτικές περιοχές αλλά και η διασπορά, η οποία πολλές φορές καθορίζει το αποτέλεσμα καθώς αποτελεί περίπου το 10% του εκλογικού σώματος, τιμώρησαν τα μεγάλα κόμματα. Όπως λέει η δημοσιογράφος Ανελίσε Σαλάν, η απότομη οικονομική άνοδος δημιούργησε τρομακτικές ανισότητες. «Όταν μια φτωχή χώρα γίνεται ξαφνικά πλούσια, πολλοί μένουν ανικανοποίητοι και έρχεται κάποιος σαν τον Τραμπ ή τον Τζορτζέσκου να τους υποσχεθεί ότι θα δώσει στους φτωχούς αυτά που έχουν οι πλούσιοι.» Πολλοί νοσταλγούν την εποχή του κομμουνισμού, παρά την τότε ανέχεια. «Τότε μετά τις σπουδές σου είχες εξασφαλισμένο ένα σπίτι και μια δουλειά, σήμερα υπάρχει ανταγωνισμός. Ο κόσμος νοσταλγεί αυτή τη σταθερότητα,» εξηγεί.

Ακόμα και στο Βουκουρέστι διαπιστώνει κανείς αυτές τις αντιθέσεις, αντικρύζοντας αντιφατικές εικόνες μιας φτωχής χώρας που γίνεται απότομα πλούσια, αλλά ταυτόχρονα την κρατάνε πίσω οι κακές Βαλκανικές συνήθειες. Δίπλα σε παρακμιακά μαγαζιά με διαφημιστικές εικόνες ημίγυμνων γυναικών και εγκαταλελειμμένα κτίρια, απομεινάρια της μετακομμουνιστικής εποχής όταν η Ρουμανία έγινε Ελντοράντο για Αυστριακούς επενδυτές και Έλληνες φοιτητές, βλέπει κανείς υπερπολυτελή ξενοδοχεία, μεγαλοπρεπή κρατικά κτίρια και φινετσάτες γαλλικές μπρασερί.

ΤΟ ΦΑΝΤΑΣΜΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Συνορεύοντας με την Ουκρανία, η Ρουμανία δεν θα μπορούσε να μείνει ανεπηρέαστη από τον πόλεμο. Όταν ξεκίνησε, εκατομμύρια Ουκρανοί πέρασαν τα σύνορα, με τους Ρουμάνους να τους υποδέχονται εγκάρδια προσφέροντας φαγητό και στέγη, αλλά και με διάχυτο φόβο. Όπως θυμάται η Σαλάν, όπως και πολλοί συμπατριώτες της μάζεψε τα πράγματα της για να φύγει, φοβούμενη ότι ο πόλεμος θα έφτανε και στη Ρουμανία.

Τα πράγματα πλέον έχουν αλλάξει, με τους περισσότερους Ρουμάνους να θέλουν να τελειώσει ο πόλεμος. Τα δάκρυα για την Ουκρανία έχουν στερέψει, όπως λέει η Σαλάν. Ο Τζορτζέσκου και ο Σιμιόν δεν θα μπορούσαν να έχουν ανοιχτά φιλορωσική στάση σε μια χώρα όπου η Ρωσία αντιμετωπίζεται με σκεπτικισμό, κυρίως λόγω της απώλειας της Βεσσαραβίας, πρώην Ρουμανικής επαρχίας η οποία ενσωματώθηκε στην ΕΣΣΔ και σήμερα είναι η χώρα που γνωρίζουμε ως Μολδαβία. Ωστόσο, οι ακροδεξιοί πολιτικοί δεν χάνουν την ευκαιρία να εξάρουν τον πατριωτισμό του Πούτιν και να κατηγορούν τη Δύση, ενίοτε και την Ουκρανία, ότι προκάλεσε τον πόλεμο. Όντας μέλος του ΝΑΤΟ, η ανησυχία στη Ρουμανία για επέκταση του πολέμου εκτός Ουκρανίας είναι διάχυτη, με αρκετούς να ζητούν ακόμη και έξοδο από το ΝΑΤΟ. «Η κυβέρνηση δεν εξήγησε επαρκώς την ανάγκη να βοηθηθεί η Ουκρανία. Η σιωπή και η αμηχανία μας οδήγησαν στη σημερινή κατάσταση,» τονίζει ο καθηγητής Στάνομιρ.

Αντίθετα, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι θύμα ενός κύματος αντιδυτικισμού, παρά τον πακτωλό ευρωπαϊκών κονδυλίων. Ένας λόγος είναι η οικονομική κρίση που πέρασε η Νότια Ευρώπη. «Οι Ρουμάνοι είδαν ότι οι μικρές χώρες όπως η Ελλάδα σε περιόδους κρίσης αφήνονται μόνες τους και στοχοποιούνται από τις μεγάλες,» εξηγεί ο δημοσιογράφος Βλαντ Στοιτσέσκου. «Η ακροδεξιά τονίζει ότι η Ε.Ε. δεν παίρνει τη Ρουμανία σοβαρά, ποντάροντας στα πατριωτικά ένστικτα των λιγότερο μορφωμένων ψηφοφόρων – μια μορφή κινήματος Make Romania Great Again,» λέει ο καθηγητής Τουφίς. Για τη νεότερη γενιά ωστόσο, η συμμετοχή στην Ε.Ε. είναι εκ των ουκ άνευ. «Η Ε.Ε μας προσφέρει πολλές ευκαιρίες. Αλλιώς δεν θα μπορούσα να σπουδάσω στο εξωτερικό,» λέει η 22χρονη Τζόρτζια, φοιτήτρια Erasmus στην Ολλανδία.

Παρότι οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι Ρουμάνοι δεν θα ψήφιζαν έξοδο της χώρας από την Ε.Ε, η αντιδυτική ρητορική έχει ταυτίσει την Ευρώπη με το δικαιωματισμό και την υπονόμευση των οικογενειακών αξιών σε μια κοινωνία που παραμένει αγροτική, συντηρητική και εν μέρει θρησκόληπτη. «Η ακραία προοδευτική ατζέντα έχει οδηγήσει σε έντονη αντίδραση, ειδικά στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, και αυτή εκφράζεται από πολιτικούς όπως ο Τζορτζέσκου και ο Σιμιόν,» εξηγεί ο καθηγητής Ιοάν Στάνομιρ.

ΝΕΟΦΑΣΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΕΤΡΑΧΗΛΙΑ

Ότι η θρησκεία παίζει μεγάλο ρόλο στη ρουμανική κοινωνία είναι εμφανές με μια βόλτα στο Βουκουρέστι, όπου συναντά κανείς πόστερ για συναυλίες με θρησκευτική μουσική και πωλητές εικόνων και εκκλησιαστικών βιβλίων. Περίπου δύο στους τρεις Ρουμάνους δηλώνουν ότι πιστεύουν με απόλυτη βεβαιότητα στο Θεό, ενώ τα θρησκευτικά είναι το μόνο μάθημα που διδάσκεται σε όλες τις τάξεις στο σχολείο. Όπως λέει ο καθηγητής Τουφίς, αυτό δεν σημαίνει ότι ο μέσος Ρουμάνος είναι θρήσκος, καθώς πολλοί διατηρούν μία επιφανειακή σχέση με τη θρησκεία. Ωστόσο, όπως και στην Ελλάδα, η Ορθόδοξη πίστη συνδέεται με την εθνική ταυτότητα.

Σύμφωνα με τον ίδιο, η Ρουμανική Ορθόδοξη εκκλησία είναι ιδιαίτερα συντηρητική, με πολλούς ιερωμένους να έχουν έντονο αντιδυτικό λόγο. Όπως θυμάται χαρακτηριστικά, ένας διδακτορικός φοιτητής του που συνέκρινε τα δικαιώματα μειονοτήτων σε Ρουμανία και Ελλάδα για μια έρευνα, διαπίστωσε ότι οι Ρουμάνοι ιερωμένοι ήταν ιδιαίτερα επικριτικοί εναντίον των Ελλήνων ομολόγων τους για την επιεική τους στάση σε θέματα όπως ο γάμος των ομόφυλων ζευγαριών.

Αν και όλα τα κόμματα προσπαθούν να έχουν καλή σχέση με την Ορθόδοξη εκκλησία, ο Τζορτζέσκου είναι αυτός που έχει εκμεταλλευτεί το θρησκευτικό συναίσθημα πιο αποτελεσματικά, κάνοντας συχνές αναφορές στη σχέση της πίστης με τη φασιστική Σιδηρά Φρουρά. Οι πιο θρησκόληπτοι οπαδοί του, λέει ο Τουφίς, βλέπουν στο πρόσωπό του τον άνθρωπο που μπορεί να σώσει τη χώρα από την ηθική κατάπτωση, μια μετενσάρκωση του ιδρυτή της Σιδηράς Φρουράς Κορνέλιου Κοντρεάνου, ο οποίος παρουσιαζόταν ως σωτήρας με μεσσιανικά χαρακτηριστικά.

ΚΙΝΔΥΝΕΥΕΙ Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ;

Πράγματι, ένας λόγος για την άνοδο της ακροδεξιάς είναι ότι ο μέσος Ρουμάνος δεν διδάσκεται στο σχολείο για εκείνη την περίοδο, πιστεύει ο δημοσιογράφος Βλαντ Στοιτσέσκου: «Τελειώνουμε το σχολείο χωρίς να μαθαίνουμε τι ήταν η Σιδηρά Φρουρά. Δεν κάναμε αυτή τη συζήτηση τη δεκαετία του 1990. Υπήρξε πίεση για να αναγνωρίσουμε το Ολοκαύτωμα, αλλά δεν μάθαμε ότι ήταν η Ρουμανική κυβέρνηση που δολοφονούσε Εβραίους. Επομένως {οι ψηφοφόροι} δεν έχουν τον τρόπο να αναγνωρίσουν το φασισμό,» τονίζει.

Εν τέλει, θα έχει μια δεύτερη ευκαιρία η Ρουμανική δημοκρατία την Κυριακή; Όσα έγιναν τον περασμένο χειμώνα, σε συνάρτηση με αντίστοιχες υποθέσεις στην Ευρώπη όπως τα νομικά προβλήματα της Μαρί Λεπέν στη Γαλλία, έχουν ρίξει βαριά τη σκιά τους στις εκλογές, δίνοντας ώθηση στον ακροδεξιό υποψήφιο Σιμιόν. Αν εκλεγεί, θα αναγκαστεί να βάλει νερό στο κρασί του προκειμένου να δημιουργηθούν ευνοϊκές για τον ίδιο συμμαχίες στο κοινοβούλιο. Όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα, όσα έχουν προηγηθεί θα τραυματίζουν την πολιτική ζωή της χώρας για πολύ καιρό εάν οι ελίτ της χώρας συνεχίσουν να αγνοούν τη βούληση του λαού, λέει ο καθηγητής Ιοάν Στάνομιρ: «Σε μια δημοκρατία, η πηγή της νομιμότητας είναι οι πολίτες. Εάν δεν τους σέβεσαι, αυτοί θα αντιδράσουν βίαια.»