ΕΚΛΟΓΕΣ ΣΤΗ ΡΟΥΜΑΝΙΑ: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΣΙΜΙΟΝ ΜΕ ΤΟΝ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΙΚΟ ΦΑΣΙΣΜΟ

Τον περασμένο Δεκέμβριο τα βλέμματα της Ευρώπης στράφηκαν στην Ρουμανία, όταν το Συνταγματικό Δικαστήριο της χώρας ακύρωσε τις προεδρικές εκλογές στον πρώτο γύρο των οποίων ο ακροδεξιός Καλίν Γκεοργκέσκου κατήγαγε μεγάλη νίκη, εξαιτίας της διαφαινόμενης ρωσικής παρέμβασης στην διαδικασία. Η απόφαση αυτή συνοδεύτηκε από την στέρηση του δικαιώματος του εκλέγεσθαι στον Γκεοργκέσκου και την προκήρυξη νέων εκλογών.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Ευρώπη κοιτά σήμερα ξανά στην Ρουμανία, όπου ο ανεπίσημος διάδοχος του Γκεοργκέσκου, Τζόρτζε Σιμιόν, έχοντας πετύχει μία σημαντική πρωτιά με 40,96% στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών της 4ης Μαΐου αντιμετωπίζει τον ανεξάρτητο δήμαρχο του Βουκουρεστίου, Νίκουσορ Νταν.

Το NEWS 24/7 μίλησε με την Αλίνα Ντολέα, αναπληρώτρια καθηγήτρια Στρατηγικής Επικοινωνίας και Δημόσιας Διπλωματίας και επικεφαλής του Τμήματος Ανθρωπιστικών Σπουδών και Νομικής στο πανεπιστήμιο του Μπόρνμουθ, προκειμένου να μας εξηγήσει τα διακυβεύματα των ρουμανικών εκλογών, τι αναμένουμε την επαύριον αυτών και ποια είναι τα στοιχεία εκείνα που διαμορφώνουν την ψήφο των Ρουμάνων.

Τζορτζ Σιμιόν και Νίκουσορ Νταν θα μονομαχήσουν αυτή την Κυριακή σε μία, τρόπον τινά, “περίεργη” εκλογική διαδικασία, δεδομένης της ακύρωσης των εκλογών του Νοεμβρίου. Θα μπορούσατε να μας εξηγήσετε τι ακριβώς συνέβη;

Ο πρώτος γύρος των ρουμανικών προεδρικών εκλογών στις 24 Νοεμβρίου 2024 ανέδειξε νικητή τον ανεξάρτητο υποψήφιο Καλίν Γκεοργκέσκου . Αυτό χαρακτηρίστηκε ως “σοκαριστικό αποτέλεσμα” καθώς οι δημοσκοπήσεις έδειχναν ως φαβορί τον επικεφαλής του PSD και τότε πρωθυπουργό Μαρσέλ Τσολάκου και τον επικεφαλής του AUR, Τζωρτζ Σιμιόν.

Πριν τον δεύτερο γύρο, αποχαρακτηρίστηκαν έγγραφα των υπηρεσιών πληροφοριών που καταδείκνυαν μία “μαζική και οργανωμένη” καμπάνια από τον Γκεοργκέσκου στο TikTok, πίσω από την οποία φέρεται να κρύβεται η Ρωσία. Λίγες μέρες αργότερα και ενώ οι Ρουμάνοι της διασποράς ήδη ψήφιζαν, το Συνταγματικό Δικαστήριο της Ρουμανίας ακύρωσε το αποτέλεσμα λόγω αυτών των παρατυπιών. Ο Σιμιόν χαρακτήρισε την απόφαση αυτή, “πραξικόπημα”

Νταν και Σιμιόν στο προεκλογικό Debate AP

Ποιες είναι οι βασικές διαφορές των δύο υποψηφίων στην αναμέτρηση αυτής της Κυριακής και ποιο το βασικό διακύβευμα;

Ο δεύτερος γύρος των προεδρικών εκλογών λαμβάνει χώρα την Κυριακή 18 Μαΐου(σσ. σήμερα), με τις κάλπες για την διασπορά να έχουν ήδη ανοίξει από την Παρασκευή. Ο Σιμιόν είναι επικεφαλής του ακροδεξιού κόμματος Συμμαχία για την Ενότητα των Ρουμάνων, που σχηματίστηκε το 2019 και πολύ γρήγορα απέκτησε δυναμική. Κατάφερε να καταλάβει την τέταρτη θέση στις εκλογές του 2020 και την δεύτερη στις βουλευτικές εκλογές του 2024. Βασικό σύνθημα στην εκστρατεία του είναι ο “σεβασμός” και στοχεύει κυρίως τους Ρουμάνους του εξωτερικού, στους οποίους υπόσχεται την Ρουμανία στην οποία ονειρεύονται να επιστρέψουν και την οποία θα χτίσει μαζί τους.

Ο Νίκουσορ Νταν είναι ένας ανεξάρτητος υποψήφιος, που έχει εκλεγεί δύο φορές δήμαρχος Βουκουρεστίου. Περιγράφεται ως κεντρώος, με ξεκάθαρη φιλοευρωπαϊκή στάση και με μία πλατφόρμα που βασίζεται στην ειλικρίνεια και την ακεραιότητα.

Συμβολικά, η προεκλογική εκστρατεία μπορεί να περιγραφεί ως “σύγκρουση” μεταξύ του οράματος για μία δυτική, φιλοευρωπαϊκή Ρουμανία και μία Ρουμανία ανατολική, εσωστρεφή, κυρίαρχη. Ωστόσο, περισσότεροι του 90% των Ρουμάνων διακήρυξαν σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε νωρίτερα φέτος, ότι στηρίζουν την συμμετοχή της χώρας σε Ευρωπαϊκή Ένωση και ΝΑΤΟ.

Ο Σιμιόν χρησιμοποιεί μία ρητορική που παραπέμπει στον Τραμπ (πρώτα η Ρουμανία) και δήλωσε ότι κατεβαίνει για πρόεδρος επειδή απαγορεύτηκε η συμμετοχή στον Καλίν Γκεοργκέσκου . Έχει επίσης δηλώσει ότι αν εκλεγεί θα τον επαναφέρει στην πολιτική, ως πρωθυπουργό.

To 40% του Σιμιόν στον πρώτο γύρο αποτελεί έκπληξη ή ήταν κάτι αναμενόμενο; Πρόκειται για “αντισυστημική” ψήφο κατ’αντιστοιχία με άλλες ευρωπαϊκές χώρες και τι σηματοδοτεί για τον τρόπο που ψηφίζουν οι Ρουμάνοι;

Ναι, το 40% που συγκέντρωσε ο Σιμιόν θεωρείται έκπληξη για δύο βασικούς λόγους: προώθησε μια σκληρή ακροδεξιά ατζέντα και εξασφάλισε ποσοστό διπλάσιο του αντιπάλου του, Νικουσόρ Νταν. Το αποτέλεσμα αυτό αντικατοπτρίζει την έντονη αντίδραση κατά του πολιτικού κατεστημένου που κυβερνά τη Ρουμανία τα τελευταία 35 χρόνια.

Ο Σιμιόν εκμεταλεύτηκε τα αντισυστημικά συναισθήματα που σωρεύτηκαν μετά από 35 χρόνια διαρκών αλλαγών, και διαφθοράς από τα ίδια πολιτικά κόμματα.

η υπόσχεση ενός σωτήρα που πολεμά την αδικία και το διεφθαρμένο σύστημα έχει βρει πρόσφορο έδαφος

Υπάρχουν όμως και κάποιες βαθύτερες ψυχολογικές, πολιτιστικές και κοινωνικές πτυχές, που έχουν συμβάλει σε αυτό το κύμα υποστήριξης στην ριζική αλλαγή που προτείνει ο Σιμιόν, και οι οποίες δεν συζητούνται επαρκώς: Στην Ρουμανία υπάρχει ένα φάσμα ευαλωτότητας που περιλαμβάνει την τραυματική μετάβαση από την δικτατορία στην Δημοκρατία και τους νικητές και τους χαμένους αυτής της μακράς μετάβασης, τις δύσκολες μεταρρυθμίσεις, την χρεοκοπία και το κλείσιμο κρατικών εργοστασίων σε όλη την χώρα.

Οι συνέπειες αυτής της σημαντικής κοινωνικής αναταραχής δεν ήταν μόνο οικονομικές και κοινωνικές αλλά και ψυχολογικές αφού υπήρξε έντονη οδύνη όταν πολλοί έχασαν τις δουλειές τους στην ηλικία των 30 και 40 ετών και δεν ήταν σε θέση να ανακάμψουν επαγγελματικά. Πολλοί από αυτούς εμφάνισαν κατάθλιψη και άλλα ζητήματα ψυχικής υγείας τα οποία παραμένουν ταμπού στην ρουμανική κοινωνία. Τα χρόνια που ακολούθησαν την πτώση του Κομμουνισμού οι Ρουμάνοι έγιναν φτωχότεροι, ενώ η ευημερία που υποσχόταν η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση καθυστέρησε και επηρεάστηκε αρνητικά από την συστημική διαφθορά. ΄Όταν οι Ρουμάνοι απέκτησαν την ελευθερία της μετακίνησης στην Ευρώπη, πολλές οικογένειες βίωσαν την απώλεια εκείνων που μετανάστευσαν για να εργαστούν στο εξωτερικό: τα παιδιά έμειναν πίσω και μεγάλωναν με τους παππούδες, οι γυναίκες έμειναν σπίτι ενώ οι άνδρες έφευγαν και το αντίστροφο. Αυτές οι αποχωρήσεις ήταν τραυματικές και έχουν επηρεάσει ολόκληρη τη χώρα, καθώς το κύμα μετανάστευσης συνεχίζει να μεγαλώνει – υπολογίζεται ότι η ρουμανική διασπορά φτάνει από το ένα τέταρτο έως και το ένα τρίτο του συνολικού πληθυσμού της χώρας.

Συνεπώς, υπάρχει μία “δίψα” για δικαιοσύνη τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και στην διασπορά για αυτό το παρατεταμένο συλλογικό τραύμα. Επιπλέον, η πανδημία ενίσχυσε τις αντιεμβολιαστικές στάσεις και τις θεωρίες συνωμοσίας, που έφτασαν σε άνευ προηγουμένου επίπεδα στην χώρα. Στον πόνο και την οδύνη, προστέθηκαν πολλή οργή, θυμός και απογοήτευση.

Έτσι, η υπόσχεση ενός σωτήρα(αρχικά ο Γκεοργκέσκου και μετά ο Σιμιόν) που πολεμά την αδικία και το διεφθαρμένο σύστημα που έχει καταληστέψει τους Ρουμάνους έχει βρει πρόσφορο έδαφος. Η γλώσσα και τα αφηγήματα που έχουν χρησιμοποιήσει τόσο ο Γκεοργκέσκου , όσο και ο Σιμιόν, θυμίζουν τον ρουμανικό φασισμό του μεσοπολέμου, του Κοδρεάνου και του Αντονέσκου.

Ο Καλίν Γκεοργκέσκου και ο Τζορτζε Σιμιόν AP

Επιπλέον στην μετα-κομμουνιστική ρουμανική κοινωνία δεν υπήρξε ένας ειλικρινής διάλογος και αναγνώριση των δυσάρεστων στιγμών της πρόσφατης ρουμανικής ιστορίας, καθώς και καμία αυτοκριτική ή αναστοχασμός στην συλλογική ενοχή: για όλα φταίνε “οι άλλοι”.

Για την κατανόηση αυτού του φαινομένου, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η Ρουμανία είναι ένα σχετικά νέο κράτος (μόλις 100 ετών), με αργή και καθυστερημένη διαδικασία κρατικής οικοδόμησης και θεσμικού εκσυγχρονισμού, επηρεασμένη από το γεγονός ότι ιδρύθηκε στο σταυροδρόμι τριών αυτοκρατοριών (Οθωμανικής, Αυστροουγγρικής και Ρωσικής). Κοινωνιολόγοι έχουν εξηγήσει ότι αυτό διέσπασε τον κοινωνικό ιστό της χώρας, οδηγώντας σε μια ενδημική έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των πολιτών.

Επιπλέον, σημαντικά ποσοστά του πληθυσμού ακόμη φαντάζονται την Ρουμανια με βάση αυτά που έμαθαν στο σχολείο, όταν η κομμουνιστική προπαγάνδα  εξιδανίκευε την ιστορία και χρησιμοποιούσε ξύλινη γλώσσα προκειμένου να προβάλει την “ουσία” του “Ρουμανισμού”. Η απουσία ουσιαστικών μεταρρυθμίσεων στην εκπαίδευση μετά την πτώση του κομμουνισμού, είχε ως αποτέλεσμα πολλοί γεννημένοι την δεκαετία του 80 και του 90, να μην γνωρίζουν βασικά ιστορικά γεγονότα (πχ το ολοκαύτωμα εναντίον των Ρομα΄και των Εβραίων στην Ρουμανία από την δικτατορία του Αντονέσκου και την επιτάχυνση της “ρουμανοποίησης”. Επομένως δεν αναγνωρίζουν την φασιστική γλώσσα ή δεν αποστρέφονται τους φασίστες ηγέτες. Από την άλλη, οι ελίτ έχουν αγνοήσει, περιφρονήσει ή δημόσια αποκαλέσει αυτά τα μέρη του πληθυσμού “αμόρφωτα και ηλίθια”, ή έχουν καταφέρει να αποξενωθούν από αυτά, προωθώντας στην δημόσια ατζέντα ζητήματα που δεν είχαν καμία απήχηση ή σημασία για τη μεγάλη πλειοψηφία..

Όλα αυτά τα περίπλοκα ζητήματα δημιουργούν ένα πρόσφορο έδαφος που χρησιμοποιήθηκε από τον Γκεοργκέσκου τον Νοέμβριο του 2024 και τον Σιμιόν το 2025 για να εντείνουν τις διαιρέσεις στην ρουμανική κοινωνία, να ενισχύσουν τα πολωμένα συναισθήματα υπερηφάνειας έναντι ενός συμπλέγματος κατωτερότητας προς την δυτική Ευρώπη καθώς και την ντροπή για την εθνική τους ταυτότητα, τα Βαλκάνια και την ανατολική Ευρώπη. Στην στρατηγική τους πρόσθεσαν και τα αφηγήματα της ρωσικής προπαγάνδας που κέρδισαν έδαφος στην Ρουμανία κατά την διάρκεια και μετά την πανδημία, δαιμονοποιώντας την Δύση, τις αξίες της ποικιλότητας και τα LGBTQ δικαιώματα, και υμνώντας παράλληλα τις ανατολικές συντηρητικές αξίες των ετεροκανονικών οικογενειών, της πνευματικότητας και της θρησκείας.

Σημαντικό ρόλο σε αυτό το αποτέλεσμα έχει παίξει και η Ρουμανική διασπορά, σωστά;

Ενώ οι περισσότερες ψήφοι του Σιμιόν προέρχονται από τους Ρουμάνους που ζουν στη χώρα, οι ψήφοι της διασποράς ήταν σημαντικά υπέρ του Σιμιόν σε σχέση με τον Νταν(60%-40%). Αυτή η νίκη του Σιμιόν στην διασπορά είναι αποτέλεσμα της μακρόχρονης εκστρατείας τους στην βάση της διασποράς που λίγο-πολύ έχει ξεκινήσει από το 2020 και έχει παρουσιάσει ένα μήνυμα κατανόησης και επιβεβαίωσης (σας βλέπω, σας ακούω), ενώ εκμεταλλεύεται και την εκλογική υπεροχή του Γκεοργκέσκου στη διασπορά τον Νοέμβριο, τονίζοντας σε κάθε ευκαιρία ότι ο Γκεοργκέσκου θα έπρεπε να είναι ο νόμιμος πρόεδρος.

O Νικουσορ Νταν AP

Οι εκπρόσωποι των παραδοσιακών κομμάτων σπάνια πραγματοποιούν προεκλογική εκστρατεία στην διασπορά επειδή πρόκειται για μία δημογραφική ομάδα που πάντα ψήφιζε φιλελεύθερα κόμματα. Ωστόσο μετά τον σχηματισμό κυβέρνησης από το Φιλελεύθερο Κόμμα και τους Σοσιαλδημοκράτες το 2021, η διασπορά αισθάνεται ότι δεν εκπροσωπείται από τις υπάρχουσες πολιτικές επιλογές

Ο Σιμιόν ήταν ο πολιτικός με την μεγαλύτερη παρουσία στην διασπορά, χρησιμοποιώντας αυτό το φάσμα ευαλωτότητας που καθιστά τους Ρουμάνους μετανάστες δεκτικούς στην χειραγώγηση, την προπαγάνδα και τον συναισθηματικό εκβιασμό:

1. Απευθύνθηκε κυρίως στα συναισθήματα των μεταναστών(ντροπή, φόβος, σύμπλεγμα κατωτερότητας απέναντι στους ντόπιους στην χώρα προορισμού), μιλώντας για εξευτελισμό των Ρουμάνων του εξωτερικού. Τα συναισθήματα αυτά έχουν οξυνθεί επίσης από την απόρριψη και το υποτιμητικό λεξιλόγιο που χρησιμοποιούν κάποιοι στην χώρα όταν μιλούν για όσους μετανάστευσαν: “συλλέκτες φραουλών, συλλέκτες σπαραγγιών , badante(φροντιστές ηλικιωμένων) κ.α.”
2. Το τραύμα και ο πόνος του ξεριζωμού, καθώς οι Ρουμάνοι μετανάστες θεωρούν ότι εξαναγκάστηκαν από τους διεφθαρμένους πολιτικούς και το σύστημα να φύγουν από την χώρα και να αφήσουν πίσω την οικογένεια και τους φίλους τους, τις γνώριμες συνήθειες και τα έθιμά τους.
3. Η πανδημία που ενίσχυσε το αίσθημα αποξένωσης και τις αντισυστημικές, αντικυβερνητικές και αντιευρωπαϊκές φωνές, καθώς όλοι αυτοί οι θεσμοί επέβαλαν κανόνες που “τους κράτησαν μακριά από τα αγαπημένα τους πρόσωπα”.
4. Η διαρκής οικονομική κρίση και ο πληθωρισμός στην Ρουμανία και την υπόλοιπη Ευρώπη, με τις συνεχείς αυξήσεις των τιμών, δείχνει πως τα πράγματα δεν λειτουργούν και οι Ρουμάνοι δεν κερδίζουν αρκετά χρήματα. Η μοιρασμένη ύπαρξη, ανάμεσα στο “εδώ” και το “εκεί”, χωρίς ουσιαστική ένταξη ούτε στη μία ούτε στην άλλη πραγματικότητα, προκαλεί αυξανόμενη απογοήτευση και δυσκολία προσαρμογής, οδηγώντας σε ένα διαρκές αίσθημα νοσταλγίας και ανάγκης του ανήκειν.
5. Τέλος, ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία, που εξελίσσεται στα σύνορα, προκαλεί φόβο ότι μπορεί να επεκταθεί.

Όλα αυτά τα ζητήματα ο Σιμόν τα έχει υποδαυλίσει στρατηγικά με ένα βίντεο το πρωί μετά τον πρώτο γύρο των εκλογών, στο οποίο προτείνει στην διασπορά ένα όραμα, ένα εθνικό σχέδιο στο οποίο δεν της υπόσχεται απλώς συμμετοχή, αλλά την καθιστά ενεργό μέρος της οικοδόμησης της ίδιας της Ρουμανίας.

Παρουσιάζει μάλιστα την διασπορά ως εκείνη η οποία έχει την πραγματική δύναμη: “Είστε εκείνοι που έχουν εγκαταλειφθεί από αυτούς που ψηφίζατε και σας έχουν ξεχάσει. Εγώ δεν σας ξέχασα”, ισχυρίζεται και προσθέτει πως η ψήφος τους εκλάπη, ακυρώθηκε και αγνοήθηκε τον Δεκέμβριο. Τους υπόσχεται δικαιοσύνη, σεβασμό και την αίσθηση ότι ανήκουν κάπου.

Πώς περιμένετε ότι θα επηρεαστούν οι σχέσεις της Ρουμανίας με την ΕΕ ανάλογα με την νίκη του Σιμιόν ή του Νταν; Αναμένεται κάποια σημαντική αλλαγή στην διπλωματία;

Αν εκλεγεί ο Νταν δεν θα υπάρξουν μεγάλες αλλαγές στην διπλωματία και την σχέση της Ρουμανίας με την ΕΕ. Θα συνεχίσει να υποστηρίζει την Ουκρανία και ενδεχομένως να ενισχύσει την συνεργασία με την ΕΕ και το ΝΑΤΟ, ενώ πιθανόν θα επιδιώξει να δημιουργήσει αντιστάσεις απέναντι στην παραπληροφόρηση και την κακόβουλη επιρροή, λαμβάνοντας υπόψη όσα έγιναν γνωστά στις εκλογές του Δεκεμβρίου.

Αν νικήσει ο Σιμιόν, οι τοποθετήσεις του κατά την προεκλογική εκστρατεία καταδεικνύουν μια ανελεύθερη μορφή διακυβέρνησης – μάλιστα, δήλωσε σε τηλεοπτικό debate ότι το μοντέλο της Ουγγαρίας θα αποτελέσει κρατική πολιτική στη Ρουμανία. Επίσης, τόνισε την πρόθεσή του να θέσει τη Ρουμανία ως προτεραιότητα, εξέφρασε επιφυλάξεις σχετικά με τη στήριξη στην Ουκρανία και ανέδειξε τους δεσμούς του με ηγέτες όπως η Μελόνι και ο Σαλβίνι.

Σημαίες της ΕΕ και της Ρουμανίας σε προεκλογική συγκέντρωση του Νταν AP

Υπήρξε και η κυβερνητική κρίση που προκάλεσε η αποτυχία του Αντονέσκου να περάσει στον β’ γύρο. Τι αναμένεται να ακολουθήσει σε αυτό το μέτωπο;

Η αποτυχία του Αντονέσκου σηματοδοτεί την απόρριψη των παραδοσιακών συστημικών κομμάτων στην Ρουμανία. Τόσο η αριστερά όσο και η δεξιά πρέπει να βρουν λύσεις προκειμένου να κερδίσουν ξανά την αξιοπιστία που χάσανε. Οι φιλελεύθεροι στήριξαν την φιλοευρωπαϊκή υποψηφιότητα του Νταν, ενώ οι σοσιαλδημοκράτες φαίνεται να υποστηρίζουν τον Σιμιόν, ελπίζοντας ότι θα παραμείνουν μετά τις εκλογές μέρος του κυβερνητικού συνασπισμού, μαζί με το AUR και δύο ακόμη ακροδεξιά κόμματα που για πρώτη φορά μπήκαν στο κοινοβούλιο τον Νοέμβριο του 2024.