SEBASTIAN FITZEK: “ΕΝΑ ΚΑΛΟ ΘΡΙΛΕΡ ΕΙΝΑΙ ΣΑΝ ΤΟ ΤΡΕΝΑΚΙ ΤΟΥ ΛΟΥΝΑ ΠΑΡΚ”

Είναι δημοφιλής και περιζήτητος στα βιβλιοπωλεία και έχει φανατικούς αναγνώστες. Ο λόγος για τον Sebastian Fitzek που η παρουσία του και μόνο στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης προκάλεσε μία πρωτοφανή κοσμοσυρροή. Και ο ίδιος εξεπλάγην, καθώς δεν ήταν λίγοι οι αναγνώστες που έσπευσαν να τον συναντήσουν πηγαίνοντάς του από σοκολάτες και χειροποίητα δώρα μέχρι και γράμματα που τους ενέπνευσαν τα βιβλία του.

Τον συνάντησα με το που επέστρεψε από τη Θεσσαλονίκη στο ξενοδοχείο του στην Αθήνα, λίγο πριν τη μεγάλη του παρουσίαση σε κεντρικό βιβλιοπωλείο της Αθήνας. Παρότι κουρασμένος, ήταν εξαιρετικά πρόσχαρος, χαμογελαστός και ξεχείλιζε από αισιοδοξία.

Αφορμή για τη συνάντησή μας στάθηκε η κυκλοφορία του τελευταίου του βιβλίου με τίτλο “Μimik“, στο οποίο η ηρωίδα του, η  Χάνα Χερμπστ, η πιο έμπειρη ειδικός στην ερμηνεία των εκφράσεων του προσώπου στη Γερμανία, προσπαθεί να αναλύσει τον ίδιο της τον εαυτό, καθώς σε ένα βίντεο παραδέχεται πως δολοφόνησε την ίδια της την οικογένεια. Η πλοκή του βιβλίου είναι καταιγιστική και οι διαρκείς ανατροπές συντηρούν μέχρι τέλους το αναγνωστικό ενδιαφέρον, καθώς προκαλούν τον αναγνώστη σε ένα διανοητικό παιχνίδι όπου τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται αρχικά και ένοχος μπορεί να είναι ο καθένας.

Η έμπνευση και η αρχή όλων…

Κλισέ ερώτηση, αλλά τι θα λέγατε πως σας εμπνέει τελικά;

Οι άνθρωποι με εμπνέουν. Νομίζω ότι ο καθένας μας έχει να πει μια ιστορία. Μικρή, μεγάλη δεν έχει σημασία, ενδιαφέρουσα όμως σίγουρα. Γι΄αυτό και προσπαθώ να είμαι σε διαρκή επαφή με τους ανθρώπους και να συμμετέχω σε όσο το δυνατόν περισσότερες συζητήσεις, προκειμένου να μάθω τις ιστορίες τους. Πηγή έμπνευσης για το “Μimik“, ήταν ένας πολύ καλός μου φίλος, o Dirk Eilert, ειδικός στην ερμηνεία των εκφράσεων του προσώπου,

Το δεύτερο που με εμπνέει, το ξέρω θα ακουστεί λίγο περίεργο, αλλά είναι οι καθημερινές καταστάσεις. Για παράδειγμα, πηγή έμπνευσης για ένα παλαιότερο βιβλίο μου, το “Δέμα”, ήταν το γεγονός πως ζούσα σε έναν πολύ μικρό δρόμο που νόμιζα ότι τους ήξερα όλους και μία μέρα ο ταχυδρόμος με παρακάλεσε να παραλάβω ένα πακέτο για έναν γείτονα. Το όνομα του γείτονα δε μου θύμιζε τίποτα και άρχισα να σκέφτομαι πως αυτό μπορεί να είναι ένα “κακό” πακέτο ή ένας “κακός” γείτονας. Αυτή είναι μια τυπική καθημερινή κατάσταση πάνω στην οποία, όμως, έχω μια διαφορετική οπτική. Σκέφτομαι δηλαδή “και τι γίνεται αν κάτι αυτή η συνηθισμένη κατάσταση που όλοι ξέρουμε, δεν είναι έτσι όπως φαίνεται;” και ξεκινώ να γράφω.

Τι σας ενέπνευσε να γίνετε συγγραφέας; Ήσασταν ένα από εκείνα τα παιδιά που έγραφαν ιστορίες;

Ήθελα να γίνω πολλά πράγματα όταν ήμουν μικρός: τενίστας, μουσικός και κτηνίατρος. Σπούδασα μάλιστα τρεις μήνες κτηνιατρική, αλλά ανακάλυψα ότι έχω “δύο αριστερά” χέρια και δε γινόταν. Μετά βάλθηκα να ασχοληθώ με τη μουσική, ήθελα να δουλέψω σε μια δισκογραφική εταιρεία, αλλά δεν τα κατάφερα.

Ακολούθως, σπούδασα νομικά, γιατί πίστευα ότι αυτό θα μου άνοιγε δρόμους στη μουσική βιομηχανία ως μουσικός δικηγόρος. Και μετά ανακάλυψα το ποινικό δίκαιο που ήταν υπέροχο, καθώς αυτή ήταν η πρώτη μου σύνδεση με τα θρίλερ ως αληθινά αστυνομικά θρίλερ.

Όλο αυτό το διάστημα από το σχολείο μέχρι το πανεπιστήμιο σκεφτόμουν διάφορα, μέχρι που κατέληξα να δουλεύω ως συντάκτης σε ραδιοφωνικούς σταθμούς. Ήμουν πάντα αναγνώστης ωστόσο. Και κάθε φορά που διάβαζα ένα βιβλίο που θεωρούσα σπουδαίο, σκεφτόμουν καθώς το τοποθετούσα στη θέση του στη βιβλιοθήκη, ότι ίσως θα μπορούσα να δημιουργήσω και εγώ τέτοια συναισθήματα στους αναγνώστες μου. Πάντα σκεφτόμουν ιστορίες. Μου πήρε πολύ καιρό μέχρι να βρω την πρώτη μου ιστορία, που άξιζε τον κόπο να την γράψω.

Ξέρω πως σας άρεσε η Ένιντ Μπλάιτον όταν ήσασταν μικρός…

Όντως, διάβαζα 3 βιβλία της την εβδομάδα. Θυμάμαι ακόμη το πρώτο της βιβλίο που διάβασα. Δε μεταφράζεται πια, αλλά λέγεται «Κάτω από την κόκκινη στέγη». Ήταν πραγματικό θρίλερ. Αφορούσε μια οικογένεια, της οποίας οι γονείς είχαν ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα και έπεσαν σε κώμα. Τα παιδιά, δεν ήθελαν να τα πάρει η πρόνοια και έτσι προσποιήθηκαν ότι οι γονείς τους είναι εκεί, στο σπίτι.

Αυτό το βιβλίο το διάβαζα τόσο συχνά στη σχολική βιβλιοθήκη, που στο τέλος η βιβλιοθηκάριος, μου το έδωσε ως δώρο. Μετά διάβασα τους “Πέντε φίλους” και τους “Μυστικούς Επτά”. Ήθελα μάλιστα να είμαι ένας από αυτούς. Νομίζω πως τα βιβλία αυτά με έκαναν συγγραφέα.

To Mimik του Sebastian Fitzek

Τι σας ενέπνευσε στο Mimik;

Συμμετείχα σε μια τρομερή τηλεοπτική εκπομπή στη Γερμανία. Ήμουν σε ένα πάνελ και έπρεπε να εξιχνιάσω ένα “έγκλημα”. Και, υπήρχαν ηθοποιοί που προσποιούνταν ότι είναι ένοχοι ή αθώοι και μπορούσες να τους πάρεις συνέντευξη. Και μετά υπήρχαν και πραγματικοί ειδικοί, όπως για παράδειγμα, ένας ιατροδικαστής, και ο Dirk (Dirk Eilert), ειδικός στην ερμηνεία των εκφράσεων του προσώπου. Ο Dirk ήταν αυτός που δίδαξε την ομάδα μας αναφορικά με το πού να εστιάσουμε και πού να ψάξουμε για τον ένοχο.

Μετά την εκπομπή, ήρθε και μου είπε, “δεν θα ήταν αυτό ωραίο θέμα για ένα θρίλερ;” Και του είπα, “ναι, αλλά πρέπει να βρω το στοιχείο”. Υπάρχει ξέρεις μια σπουδαία σειρά που λέγεται “Lie to Me” στην τηλεόραση και δεν ήθελα να κάνω το ίδιο πράγμα.

Οπότε, με τον Dirk, πριν από δέκα χρόνια, γίναμε φίλοι. Συναντιόμασταν συχνά και μιλούσαμε, αλλά όχι για το βιβλίο. Και ξαφνικά, δεν ξέρω πώς, μου ήρθε η έμπνευση να γράψω για μια ειδήμονα στις εκφράσεις προσώπου που πρέπει να εξετάσει τον εαυτό της. Όχι κάποιον άλλον, αλλά τον εαυτό της.

Αυτή η ειδικός φοβόταν να κοιταχτεί στον καθρέφτη. Τώρα ωστόσο να κοιταχτεί στον καθρέφτη επειδή υπάρχει ένα βίντεο και πρέπει να το αναλύσει. Σκότωσε πραγματικά κάποιον; Τι είπε στο βίντεο;
Μόλις είχα αυτό το στοιχείο, αποφάσισα να γράψω ένα βιβλίο με αυτό το θέμα, ένα βιβλίο που εγώ από μόνος μου θα ήθελα να το διαβάσω. Το μόνο ερώτημα που έθεσα είναι αν αυτό το βιβλίο θέλω να το διαβάσω μόνο εγώ ο ίδιος (γελάει).

Τι συμβολίζει η λέξη mimik;

Στα γερμανικά είναι η έκφραση του προσώπου. Ξέρεις, όλοι έχουμε μια γλώσσα σώματος και μάλιστα το σώμα μας είναι εκπαιδευμένο σε αυτή. Αυτή διαφέρει από χώρα σε χώρα. Το σήμα της νίκης ή το κατέβασμα του κεφαλιού μας, σημαίνει διαφορετικά πράγματα, ανάλογα με το πού ζούμε.

Αλλά υπάρχει κάτι στην έκφραση του προσώπου μας που είναι ανεκπαίδευτο. Ας πούμε ένα ανεπαίσθητο ανοιγοκλείσιμο του ματιού, το οποίο διαρκεί μόνο 300 χιλιοστά του δευτερολέπτου και δεν μπορούμε να το ελέγξουμε. Και αυτό είναι τόσο ενδιαφέρον για μένα.

Οι άνθρωποι συνηθίζουν να μιλούν για το λεγόμενο poker face. Αυτό δεν υπάρχει πραγματικά. Ναι, μπορείς να κρύψεις τα μάτια σου με γυαλιά ηλίου, αλλά αυτό που λέω εγώ είναι καθαρά αντανακλαστικό. Δεν μπορείς να ελέγξεις ένα αντανακλαστικό αν κάποιος μπει σε ένα δωμάτιο και δεν μυρίζει καλά. Θα κάνεις μία συγκεκριμένη, έστω και ανεπαίσθητη έκφραση.

Δεν μπορείς να ελέγξεις κάποιες αντανακλαστικές εκφράσεις και αυτό είναι κάτι που βρήκα πολύ ενδιαφέρον. Και αυτός είναι ο λόγος που μπορούμε να δούμε έναν Έλληνα ηθοποιό, για παράδειγμα, και ξέρουμε αν υποφέρει ή αν χαμογελάει.

Οι εκφράσεις αυτές αποτελούν μία παγκόσμια γλώσσα που δυστυχώς τείνουμε να ξεχάσουμε επειδή ζούμε σε μια κοινωνία όπου πλέον δεν κοιταζόμαστε στο πρόσωπο. Κάνουμε, για παράδειγμα, συναντήσεις μέσω ζουμ. Αν οι συναντήσεις αυτές είναι ένας προς έναν, είναι εντάξει. Αλλά, όταν μέσω ζουμ συναντιόμαστε πολλοί, χάνουμε τις εκφράσεις του άλλου, γιατί δεν έχουμε οπτική επαφή. Αυτή η πολύτιμη γνώση των εκφράσεων χάνεται. Γίνονται πολλές παρεξηγήσεις επειδή οι άνθρωποι έχασαν την ικανότητα να επικοινωνούν και να βλέπουν αν κάποιος είναι θυμωμένος.

Αυτό εξηγεί, παρεμπιπτόντως, το πρόβλημα γιατί, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μερικές φορές οι άνθρωποι γίνονται πραγματικά αγενείς. Δημοσιεύουν κάτι, αλλά δεν βλέπουν την αντίδραση. Αν έβλεπαν, θα σκεφτόντουσαν, μήπως τελικά είπαν κάτι λάθος.

Ο ρόλος του καθρέφτη και το στοιχείο του εγκληματία για τον Sebastian Fitzek

Ποια είναι η σχέση σας με τον καθρέφτη;

Μισώ τους καθρέφτες. Δε μου αρέσει ο εαυτός μου στον καθρέφτη. Συνήθως έχω μια καλύτερη εκδοχή του εαυτού μου στο μυαλό μου. Δε μου αρέσουν ούτε οι φωτογραφίες, μερικές φορές μόνο, αν είναι καλός φωτογράφος.

Είναι τρομερό ξέρεις, αυτό που συμβαίνει με κάποιους τυφλούς ανθρώπους που μπορούν να δουν μετά από δεκαετίες μέσω μιας νέας χειρουργικής μεθόδου. Αυτοί οι άνθρωποι κατά 99%, παθαίνουν κατάθλιψη, επειδή η φαντασία τους για τον κόσμο ήταν πολύ καλύτερη από τον πραγματικό κόσμο.

Άρα εδώ κάπως συνδέεστε με την ηρωίδα του βιβλίου, τη Χάνα που έχει φοβία με τους καθρέφτες…

Για να είμαι ειλικρινής, πάντα νιώθω μια σύνδεση με τους ήρωες των βιβλίων μου είτε είναι καλοί είτε είναι κακοί. Ταιριάζω σε κάποια σημεία του χαρακτήρα μου με αυτούς, ποτέ ωστόσο ολοκληρωτικά. Δεν γράφω δηλαδή αυτοβιογραφικά. Μου αρέσει να συναντώ τους ανθρώπους, να τους μεταφέρω στο χαρτί, αλλά να μην είναι αναγνωρίσιμοι. Δανείζομαι ακόμη και τα ονόματά τους. Παίρνω μόνο το πρώτο ή το δεύτερο όνομά τους. Ποτέ και τα δύο. Μάλιστα κάποιοι έχουν και προτιμήσεις και με ρωτάνε “μπορώ να είμαι το θύμα; Ή ο φίλος;”.

Εγκληματίες. Είναι θέμα γονιδίων ή είναι θέμα ανατροφής; Αυτή η ερώτηση διαφαίνεται και στο Mimik…

Είχα μια μακρά συζήτηση με έναν καθηγητή θεολογίας, ο οποίος έχει σπουδάσει και ιατρική και έχει κάνει χειρουργική επέμβαση στον εγκέφαλο, άρα βλέπει τα πράγματα και από τη θεολογική και από την ιατρική σκοπιά. Αυτός πιστεύει ότι το καλό είναι η πλειοψηφία και πάντα θα πολεμά το κακό. Αυτή είναι και η δική μου αλήθεια. Είμαι αισιόδοξος τύπος και βλέπω πως υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι έτοιμοι να βοηθήσουν. Λίγοι άνθρωποι μπορούν να βλάψουν και να καταστρέψουν ολόκληρη τη γη. Η πλειοψηφία προσπαθεί πάντα να κάνει το καλό. Αυτό αισθάνομαι.

Είστε πολύ αισιόδοξος όντως…

Θυμάμαι, ξέρεις, τη μητέρα μου όταν είδαμε μαζί στις ειδήσεις την κατάρρευση των Δίδυμων Πύργων. Ήταν σοκαριστικό. Τότε μου είπε “Σεμπάστιαν, όποτε υπάρχει χάος στον κόσμο, ρίχνε μια ματιά σε αυτούς που βοηθούν. Ξέρεις, υπάρχουν μερικοί άνθρωποι που προσπαθούν να καταστρέψουν τον κόσμο, αλλά αυτοί που βοηθούν είναι η πλειοψηφία πάντα”.

Και ο καθηγητής που σου έλεγα πριν μου είπε, πως ακόμη και τα μωρά, δεν γεννιούνται εντελώς αθώα, επειδή στο DNA τους υπάρχουν κάποια γονίδια που παίρνουν από τους προγόνους σου. Και γι’ αυτό ακολουθεί το μυστήριο της βάπτισης. Για να απαλλαγούν από όλες τις προηγούμενες αμαρτίες και να είναι ουδέτεροι.

Προσωπικά πιστεύω πως κατά ένα 90% γίνεσαι κακός λόγω των συνθηκών. Αν μιλήσετε με άνδρες ή γυναίκες που εργάζονται στη φυλακή, για παράδειγμα, ή με ποινικούς εμπειρογνώμονες ή ιατροδικαστές σου λένε ακριβώς την ίδια ιστορία.
Γι’ αυτό η οικογένεια είναι τόσο σημαντική. Γι’ αυτό τα βιβλία μου έχουν πάντα οικογενειακές ιστορίες. Γι’ αυτό τον λόγο αυτό που συμβαίνει στην παιδική ηλικία, μπορεί να σε κάνει καλύτερο ή χειρότερο. Και αυτό είναι ένα βαθιά πολιτικό θέμα για μένα. Τα λάθη της οικογένειας προκαλούν δισεκατομμύρια κακών ανθρώπων.

Υπάρχει και κάποιο πολύ μικρό ποσοστό ανθρώπων που γεννιέται κακό. Δεν ξέρουμε πώς, ίσως εξαιτίας κάποιας ασθένειας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Τότε δεν υπάρχει τίποτα που θα μπορούσαμε να είχαμε κάνει για να το αποτρέψουμε από το να συμβεί. Αλλά αυτή είναι η εξαίρεση.

Είναι το πρόσωπό μας ο καθρέφτης μας, όπως ισχυρίζονται κάποιοι;

Δεν είναι αλήθεια. Και αυτός είναι ο μύθος του Χόλιγουντ ότι, για παράδειγμα, μπορείτε να εκπαιδευτείτε για να παραπλανήσετε τον ανιχνευτή ψεύδους. Δεν υπάρχει, όπως λέμε, η μύτη του Πινόκιο, από την οποία μπορείτε να καταλάβετε πως κάποιος ψεύδεται.

Οι ειδικοί μπορούν να ανιχνεύσουν πώς είναι η έκφραση του προσώπου σου όταν λες την αλήθεια. Κάνουν μια συζήτηση μαζί σου μέχρι να είναι απολύτως σίγουροι πως αντιδράς όταν λες την αλήθεια. Και μετά κάνουν την ερώτηση που πραγματικά θέλουν να μάθουν και τότε ψάχνουν στις εκφράσεις σου για τις ανεπαίσθητες αλλαγές.

Το να επινοείς ιστορίες είναι δύσκολο και σου κοστίζει σε ενέργεια. Το να λες ψέματα σου αφαιρεί ενέργεια. Οι άνθρωποι λένε ότι όταν είσαι νευρικός, ή ανοιγοκλείνεις τα μάτια σου, αυτό θα μπορούσε να είναι κάτι που σημαίνει ότι λες ψέματα.Τις περισσότερες φορές δεν ισχύει. Όταν λες ψέματα συνήθως παγώνεις. Σκέφτεσαι την ιστορία και το κεφάλι σου δεν είναι σε θέση να συνεχίσει το ψέμα. Ίσως μπορεί δηλαδή, αν είσαι εκπαιδευμένος, αλλά είναι δύσκολο.

Γι’ αυτό και αυτή η ανάγνωση συναισθημάτων είναι τόσο σημαντική για έναν ψυχοθεραπευτή. Γιατί συνήθως δεν είσαι ανοιχτός στο να εκμυστηρευτείς όλα σου τα μυστικά. Αν ο ψυχοθεραπευτής είναι εκπαιδευμένος να ψάξει για συναισθηματικά “σήματα” τότε μπορεί να οδηγήσει όλη τη θεραπεία σε μια νέα κατεύθυνση.

Εξερευνάτε σε πολλά από τα βιβλία σας τη σκοτεινή πλευρά των ανθρώπων. Γιατί δίνετε έμφαση στη σκοτεινή πλευρά;

Ως συγγραφέας θρίλερ έχω πολλούς φόβους από μόνος μου. Για παράδειγμα, φοβάμαι τον θάνατο γιατί δεν μου αρέσουν οι εξετάσεις και ο θάνατος για μένα είναι σαν εξέταση. Δεν ξέρω τι θα συμβεί μετά. Δε μου αρέσει να νιώθω ανασφαλής. Θέλω να ξέρω τι θα συμβεί μετά. Οπότε νομίζω ότι πολλοί άνθρωποι έχουν φόβους και έχουν την ανάγκη να ασχοληθούν με τον θάνατο, αλλά δε θέλουν να έχουν μια πραγματική εμπειρία με αυτόν.

Θέλουν να έχουν μια εμπειρία κοντά στον θάνατο, σαν μια βόλτα με το τρενάκι του λούνα παρκ (rollercoaster). Δεν θέλουν να πέσουν από το τρενάκι, αλλά θέλουν να έχουν αυτή την εμπειρία. Και για μένα, ένα καλό θρίλερ είναι σαν ένα τρενάκι του λούνα παρκ. Το διαβάζεις σε ένα ασφαλές περιβάλλον και έτσι αντιμετωπίζεις τον θάνατο. Και μετά, μπορείς να βάλεις τους φόβους σου στο ράφι της βιβλιοθήκης. Οπότε μια στο τόσο, κάνεις μία τέτοια “βόλτα” με το τρενάκι. Κανείς όμως δε θέλει να κάνει συνέχεια βόλτες με αυτό.