Πανελλήνιες 2025: Αντώνης Λενανάκης, Κέλλυ Φαναριώτη και Γιώργος Ιωάννου στα κείμενα της Έκθεσης

“Πρεμιέρα” έκαναν σήμερα οι Πανελλήνιες Εξετάσεις για τους μαθητές και τις μαθήτριες των ΓΕΛ, που ξεκίνησαν με το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας.

Οι μαθητές του Γενικού Λυκείου στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας κλήθηκαν να απαντήσουν θέματα αναφορικά με τη δημιουργικότητα και τη σημασία της. Όσον αφορά στην Έκθεση, ζητήθηκε από τους υποψήφιους να αναπτύξουν τους λόγους για τους οποίους το σύγχρονο σχολείο οφείλει να καλλιεργεί τη δημιουργικότητα των μαθητών καθώς και τους τρόπους που οι μαθητές επιλέγουν στην προσωπική τους ζωή να εκφράσουν τη δημιουργικότητα τους.

Αναλυτικότερα, δόθηκαν τρία κείμενα στους υποψηφίους, δύο μη λογοτεχνικά και ένα λογοτεχνικό. Το πρώτο αντλήθηκε από κείμενο του Αντώνη Λενακάκη. Το δεύτερο από το άρθρο της Κέλλυς Φαναριώτη από το διαδίκτυο, ενώ το τρίτο είναι το απόσπασμα από το έργο του Γιώργου Ιωάννου “Για ένα Φιλότιμο”.

Κείμενο 1 – Δημιουργικότητα – Αντώνης Λενανάκης

Το κείμενο του Αντώνη Λενακάκη είναι απόσπασμα από το βιβλίο του “Τέχνες, διαδίκτυο και δημιουργικότητα: Εκπαιδευτικές προσεγγίσεις και εφαρμογές”, το οποίο εκδόθηκε από το Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης το 2024.

Ο Αντώνης Λενακάκης είναι επίκουρος καθηγητής Θεατρικής Τέχνης και Αγωγής στο Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης της Παιδαγωγικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το γνωστικό του αντικείμενο είναι η Θεατρική Τέχνη και Αγωγή / Θεατροπαιδαγωγική.

Το απόσπασμα που επιλέχθηκε, το οποίο, όπως αναφέρεται και στο γραπτό είναι ελαφρώς διασκευασμένο για τις Πανελλήνιες, εξηγεί, στην ουσία, το τι εστί δημιουργικότητα και το πώς αυτή παρέχει χρήσιμες δυνατότητες στα παιδιά για την εξέλιξή τους, εξ ου και η ενσωμάτωσή της στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες.

Διαβάστε το κείμενο, όπως αυτό αποτυπώνεται στο γραπτό των Πανελληνίων

“Δημιουργικότητα

Η δημιουργικότητα νοείται ως μια διαδικασία, η οποία οδηγεί σε κάποια μορφή δημιουργικής παραγωγής και χαρακτηρίζεται από πρωτοτυπία και αποτελεσματικότητα, ενώ μπορεί να συνδυάζει ιδέες ή υλικά με νέους τρόπους. Συνδέεται άμεσα με τη φαντασία, την καινοτομία, την επίλυση προβλημάτων και την αποκλίνουσα σκέψη, αλλά η πολύπλευρη φύση της καθιστά δύσκολο το εγχείρημα να την ορίσει κάποιος. Μπορεί κανείς να πει ότι η επίλυση προβλημάτων, η εξεύρεση λύσεων και η παροχή πολύτιμης εργασίας μέσω της φαντασίας, της πρωτοτυπίας και της ευχέρειας απαιτούν δημιουργικό νου. Η αξία της δημιουργικότητας είναι πολιτιστικά, κοινωνικά αλλά και οικονομικά αδιαμφισβήτητη, εξ ου και η ένταξή της στους γενικούς εκπαιδευτικούς στόχους παγκοσμίως. Η δυναμική σχέση της εκπαίδευσης μέσω των τεχνών με τη δημιουργικότητα έχει επιβεβαιωθεί ερευνητικά. Η συμμετοχή των παιδιών σε καλλιτεχνικές δράσεις ενισχύει την καλλιέργεια της αποκλίνουσας σκέψης τους. Στο ίδιο πνεύμα, εντοπίζεται ισχυρή σχέση ανάμεσα στην ενασχόληση με τις τέχνες και στην ανάπτυξη της φαντασίας, την κατανόηση σύνθετων εννοιών και την ανάληψη πρωτοβουλιών για την εξεύρεση λύσεων σε προβληματικές καταστάσεις. Σε ένα πολύτεχνο εργαστήρι, το παιχνίδι με τις μορφές εξασφαλίζει μοναδικές πολυαισθητηριακές εμπειρίες μάθησης και ζωής για το μικρό παιδί. Στο παιδί που πειραματίζεται με τις μορφές στο παιχνίδι του, εξασφαλίζονται ευκαιρίες να ανακαλύψει και να εκφράσει συναισθήματα, αγωνίες και σκέψεις. Ταυτόχρονα, η ίδια εμπειρία παρέχει τη δυνατότητα ειδικά στο μικρό παιδί να καθρεφτιστεί στο δημιούργημά του, να νιώσει την ιδιαιτερότητα και τη μοναδικότητα του προσώπου του και να αναπτυχθεί.

[Αντώνης Λενακάκης, Τέχνες-διαδίκτυο-δημιουργικότητα, ΤΕΠΑΕ ΑΠΘ, 2024, ePublishing: Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, απόσπασμα ελαφρώς διασκευασμένο για τις ανάγκες της εξέτασης]”.

Κείμενο 2 – Η δημιουργικότητα αρχίζει από την κούνια – Κέλλυ Φαναριώτη

Το δεύτερο κείμενο, με τίτλο “Η δημιουργικότητα αρχίζει από την κούνια”, είναι άρθρο της δημοσιογράφου Κέλλυς Φαναριώτη, που “αλιεύτηκε” από το online μέσο στο οποίο εργάζεται.

Η Κέλλυ Φαναριώτη σπούδασε Επικοινωνία, Μέσα και Πολιτισμό στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και εργάζεται επαγγελματικά ως δημοσιογράφος, γράφοντας ρεπορτάζ, συνεντεύξεις και άρθρα.

Το εν λόγω άρθρο που “έπεσε” στις Πανελλήνιες, αναφέρεται σε μία μελέτη, στην οποία διαπιστώνεται πως η ανθρώπινη δημιουργικότητα είναι αρχέγονη και ξεκινά ήδη από τη βρεφική ηλικία.

Διαβάστε το κείμενο, όπως αυτό αποτυπώνεται στο γραπτό των Πανελληνίων

“Η δημιουργικότητα αρχίζει από την κούνια

Αν νομίζετε πως η ικανότητα να κάνει κάποιος σύνθετες σκέψεις αφορά μόνο τους ενηλίκους, κάνετε λάθος. Κι αυτό διότι επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Μπέρμιγχαμ και του Πανεπιστημίου Κεντρικής Ευρώπης στην Αυστρία (CEU), έπειτα από σχετική έρευνα, διαπίστωσαν πως η δημιουργική σκέψη ξεκινά από την… κούνια. Όπως συγκεκριμένα προέκυψε από τη μελέτη τους που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «PNAS», τα βρέφη ηλικίας έως 12 μηνών όχι μόνο είναι ικανά για δημιουργική σκέψη πολύ πριν αρχίσουν να μιλάνε, αλλά και αυτού του είδους η σκέψη είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη της γλωσσικής τους ικανότητας.

Όπως εξήγησε η επικεφαλής της μελέτης, νευροεπιστήμονας με ειδίκευση στη βρεφική και πρώιμη παιδική ηλικία Δρ. Μπάρμπαρα Πομιεχόφσκα, στόχος της ερευνητικής της ομάδας ήταν να ανακαλύψει την «πηγή» της ανθρώπινης δημιουργικότητας και της παραγωγικής σκέψης. «Η ανθρώπινη ευφυία και δημιουργικότητα βασίζονται στη συνδυαστική σκέψη ή στην ικανότητα σχηματισμού εντελώς νέων σκέψεων, συνδυάζοντάς τες με υπάρχουσες (γνωστές) έννοιες και ιδέες. Η δημιουργικότητα των ανθρώπων δεν έχει όρια, μας πήγε στο φεγγάρι και μας επέτρεψε να θεραπεύσουμε θανατηφόρες νόσους, αλλά δεν γνωρίζουμε ακόμα πότε και πώς προκύπτει αυτή η εντυπωσιακή ικανότητα συνδυασμού ιδεών και εφεύρεσης νέων πραγμάτων. Αυτή η έρευνα δείχνει ότι πρέπει να πάμε πίσω στην αρχή της γλωσσικής ανάπτυξης για να λύσουμε αυτό το παζλ».

Σύμφωνα με τη δόκτορα Πομιεχόφσκα, η συγκεκριμένη μελέτη έδειξε πως η ανθρώπινη δημιουργικότητα είναι αρχέγονη και ξεκινά ήδη από τη βρεφική ηλικία. «Όταν μιλάμε για δημιουργικότητα, αναφερόμαστε συνήθως σε ανθρώπους που ασχολούνται με τις τέχνες, σε κάποιους εφευρέτες και γενικότερα σε ενηλίκους και μεγαλύτερα παιδιά που έχουν κάποιο ιδιαίτερο ταλέντο. Πολύ λίγοι άνθρωποι μπορούν να φανταστούν πως ένα μικρό ανθρωπάκι έχει ικανότητα για συνδυαστική σκέψη. Θα πρέπει, επομένως, να μελετήσουμε τις συνθήκες εκείνες που επηρεάζουν αρνητικά την ανάπτυξη των δημιουργικών γνωστικών ικανοτήτων του βρέφους. Και τώρα που γνωρίζουμε ότι αυτή η ικανότητα ξεκινά νωρίς, μπορούμε να εξετάσουμε όλους αυτούς τους βιολογικούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες που μπορεί να την επηρεάσουν. Για παράδειγμα, η φτώχεια, το ανθυγιεινό περιβάλλον διαβίωσης, το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο των γονιών, η έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης και η κακή διατροφή είναι γνωστοί παράγοντες που επιδρούν στη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών».

[Άρθρο της Κέλλυς Φαναριώτη από το διαδίκτυο (tovima.gr), 13-08-2024, συντομευμένο και ελαφρώς διασκευασμένο για τις ανάγκες της εξέτασης].”

Κείμενο 3 – Εξαίσια αστική μας κοινωνία – Γιώργος Ιωάννου

Το τρίτο κείμενο, το οποίο είναι το μόνο λογοτεχνικό κείμενο του γραπτού, ανήκει στον σπουδαίο Έλληνα λογοτέχνη Γιώργο Ιωάννου.

Το απόσπασμα “Εξαίσια αστική μας κοινωνία” περιλαμβάνεται στο πρώτο του βιβλίο με πεζογραφήματα, με τίτλο “Για ένα φιλότιμο”. Στην ουσία, το 1964, ο ποιητής, πεζογράφος, δοκιμιογράφος και θεατρικός συγγραφέας, Γιώργος Ιωάννου, στράφηκε οριστικά στην πεζογραφία, με την έκδοση αυτής της συλλογής των 22 πεζογραφημάτων, η οποία καθιέρωσε ένα εντελώς προσωπικό ύφος και τρόπο γραφής, από το οποίο επηρεάστηκαν αρκετοί μεταγενέστεροι πεζογράφοι.

Το εν λόγω κείμενο καταγράφει τις σκέψεις του αφηγητή, με μια γραφή σχεδόν αυτοβιογραφική και με μια ειρωνική αποδοκιμασία, ο οποίος φαίνεται να προβληματίζεται για τους ανθρώπους γύρω του, για την πλήξη, για τη γνώση, και εν τέλει την δημιουργικότητα.

Διαβάστε το κείμενο, όπως αυτό αποτυπώνεται στο γραπτό των Πανελληνίων

“Εξαίσια αστική μας κοινωνία

Ανεβαίνω στο γραφείο κι αμέσως ζαρώνει η καρδιά μου. Οι αγαπητοί μου συνάδελφοι καταφθάνουν λαχανιασμένοι. Κάθε πρωί μελετώ σχολαστικά την καλημέρα τους, το ύφος τους και τη ματιά τους. Δεν μπορώ να καταλάβω πώς έγινε και μαζεύτηκαν όλες οι μπαγιάτικες φάτσες πάνω στο δικό μου το κεφάλι. Εκείνο όμως που με απελπίζει περισσότερο είναι, πως το ίδιο σχεδόν συμβαίνει και σε όλα τα άλλα γραφεία. Αυτό το διαπίστωσα μόνος μου τελευταία, όταν πάνω στην αγανάκτησή μου, είπα ν’ αλλάξω και πάλι δουλειά, για να μην τους βλέπω όλη μέρα μπροστά μου. Κατόπι σκέφτηκα πως θα τους έχει αποξεράνει έτσι, σώμα και καρδιά, το πολύ διάβασμα, το κλείσιμο ή η βαθιά σκέψη. Σηκώθηκα και ξαναπήγα στις διάφορες μεγάλες σχολές για να τους δω νεαρούς και φρέσκους φρέσκους. Χώθηκα βέβαια στις αίθουσες των πρωτοετών. Εδώ, είπα, μέσα σ’ αυτό το φυτώριο, θα φανεί το πράγμα. Και όμως η εντύπωσή μου ήταν εξίσου αποκαρδιωτική· το επόμενο κύμα, δεν αποκλείεται, να είναι χειρότερο.

Σκέφτομαι μήπως πρέπει ν’ αλλάξω επάγγελμα και όχι μονάχα γραφείο. Τώρα όμως είναι μάλλον αργά· ούτε τέχνη ξέρω, ούτε για να πάω μαθητευόμενος έχω την ηλικία και το κουράγιο, αλλά ούτε τα χαρτιά και τα κατάστιχα (λογιστικά βιβλία, βιβλία επαγγελματιών) χωνεύω. Θα ήθελα, είναι αλήθεια, προ πολλού να ήμουν εργάτης· παράλληλα όμως να έχω αυτή την ίδια ψυχή, τις ίδιες γνώσεις και τα ίδια μυαλά.

[Γιώργος Ιωάννου, Για ένα φιλότιμο, εκδ. Κέδρος, 1980, απόσπασμα διασκευασμένο για τις ανάγκες της εξέτασης].”

Ο σχολιασμός του ΟΕΦΕ για τα θέματα

“Το θέμα το οποίο κλήθηκαν να διαχειριστούν στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας οι υποψήφιοι των Γενικών Λυκείων αφορά στη δημιουργικότητα των μαθητών, εστιάζοντας στους λόγους καλλιέργειάς της από το σχολείο και στους τρόπους με τους οποίους καθένας την εκφράζει σε προσωπικό επίπεδο (Θέμα Δ).

Αναλυτικότερα, δόθηκαν δύο μη λογοτεχνικά κείμενα:
Το πρώτο δείγμα επιστημονικού λόγου, από το οποίο ζητήθηκαν οι γλωσσικές επιλογές που επιβεβαιώνουν το συγκεκριμένο είδος.
Το δεύτερο κείμενο, από το οποίο ζητήθηκε περίληψη (Θέμα Α), είναι άρθρο δημοσιευμένο στο διαδίκτυο.

Στο Θέμα Β τα ερωτήματα ήταν κλασικά κι αναμενόμενα (Σωστό-Λάθος, επικοινωνιακό αποτέλεσμα του τίτλου, ενεργητική και παθητική σύνταξη), διατυπωμένα με σαφήνεια. Από αυτά, περισσότερο απαιτητική είναι η μετατροπή της ενεργητικής σε παθητική σύνταξη στο Θέμα Β3β.

Το κείμενο 3 (λογοτεχνικό) είναι απόσπασμα από το έργο του Γιώργου Ιωάννου «Για ένα φιλότιμο». Οι μαθητές στο Θέμα Γ κλήθηκαν να ερμηνεύσουν τον προβληματισμό του αφηγητή και να καταγράψουν τη δική τους στάση.

Συνολικά, τα θέματα είναι ελαφρώς πιο απαιτητικά από τα περσινά χωρίς να δημιουργείται πρόβλημα σε μαθητές που έχουν εξασκηθεί στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας στη διάρκεια των τριών τάξεων του Λυκείου.

Ευχόμαστε σε όλους τους υποψηφίους καλά αποτελέσματα!”.