Αλήθεια τώρα; Επιστροφή στην “κανονικότητα”;

Καταργήθηκε το 13033. Επιτρέπονται οι μετακινήσεις εκτός νομού. Άνοιξαν τα μουσεία. Δεν χρειάζεται πλέον ραντεβού για να μπεις σε ένα κατάστημα. Η εστίαση άνοιξε και τα τραπεζάκια άρχισαν να γεμίζουν και να καταλαμβάνουν τα πεζοδρόμια. Έφτασαν και οι πρώτοι τουρίστες. Σύντομα θα ξεκινήσουν οι συναυλίες, θα ανοίξουν και οι κινηματογράφοι. Ξαναγινόμαστε σταδιακά “όπως πριν”, επανερχόμαστε στην κανονικότητα.

Λέω όμως να το προσέξουμε λιγάκι αυτό. Πριν να είναι πολύ αργά.

Η κανονικότητα στην οποία αδημονούμε να επιστρέψουμε περιλαμβάνει, εκτός από την ανθρώπινη επαφή (από κοντά, εκτός ψηφιακών εφαρμογών, ακόμα με μάσκες και χωρίς πολλές αγκαλιές) που τόσο μας έλειψε, μία σειρά από “κουσούρια” τα οποία είναι απαραίτητο να αφήσουμε πίσω για πάντα. Αναφέρομαι στην υπερκατανάλωση, το shopping therapy αλλά και ρούχα ελάχιστων χρήσεων (μίας σεζόν), ταξίδια για ψύλλου πήδημα (Σ/Κ για ψώνια στο Μιλάνο). Αναφέρομαι στις αφημένες μερίδες φαγητού σε εστιατόρια και σε τεράστιες ποσότητες τροφίμων που καταλήγουν στα σκουπίδια. Αναφέρομαι σε εκατομμύρια πλαστικά ποτήρια μίας χρήσης, κάθε μέρα, για… τον καφέ μας που συνήθως τελικά καταλήγουν… στη θάλασσα. Αναφέρομαι εν ολίγοις σε έναν τρόπο ζωής χωρίς αύριο, ένα μονοπάτι που εγγυάται τη δικαιολογημένη οργή της επόμενης γενιάς της οποίας το αύριο καταναλώνουμε, έναν τρόπο ζωής που κάνει τις ανά τον κόσμο Γκρέτες να βγαίνουν στους δρόμους με την ελπίδα κάτι να σώσουν από το δικό τους αύριο.

Μην κρυβόμαστε όμως. Όσο και αν προσπαθήσουμε ατομικά, υπάρχουν βαθιές αλλαγές που είναι απαραίτητες στο σύστημα παραγωγής και κατανάλωσης. Γι’ αυτές, είναι απαραίτητος και κομβικός ο ρόλος των κυβερνήσεων. Το θερμός και το ποτήρι πολλαπλών χρήσεων, όσο απαραίτητα και αν είναι, είναι σταγόνα μπροστά στον ωκεανό πλαστικού που παράγεται καθημερινά με την ανοχή και ενίοτε τη στήριξη πολιτείας και βιομηχανίας.

Ηνωμένα Έθνη και κυβερνήσεις μιλούν για την ανάγκη αναθεώρησης του παραγωγικού και καταναλωτικού μοντέλου, τη στροφή σε μία κυκλική οικονομία, ήτοι παραγωγική διαδικασία χωρίς υπόλοιπα, τελικά πόλεις χωρίς σκουπίδια και όχι πόλεις με επιτυχημένα προγράμματα ανακύκλωσης (για την ώρα δεν έχουμε κανένα από αυτά). Ειδικοί και επιστήμονες μιλούν για την ανάγκη στροφής στην τοπική παραγωγή και τη σύνδεση με την κατανάλωση, ήτοι μακριά από τα “όλα τα κιλά όλα τα λεφτά”. Μιλούν για την ανάγκη ενσωμάτωσης της κοινωνίας στη λήψη αποφάσεων, ήτοι το ακριβώς αντίθετο από το Ελληνικό Σχέδιο Ανάκαμψης, το οποίο περήφανα προέκυψε μέσα από κλειστές πόρτες (πάντα για το καλό μας). Μιλούν για την ανάγκη μείωσης των ανισοτήτων, οι οποίες αναδείχθηκαν ακόμη περισσότερο εν μέσω πανδημίας ενώ ήταν σαφές ότι δεν υπάρχει ασφάλεια αν δεν πετύχουμε διευρυμένη και εξαπλωμένη ανοσία. Μιλούν για την ανάγκη προστασίας της βιοποικιλότητας, όχι μόνο μέσα από τη δημιουργία προστατευόμενων περιοχών σε στεριά και θάλασσα αλλά και για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Μιλούν για την ανάγκη ταχύτατης απανθρακοποίησης της οικονομίας (χωρίς ορυκτό αέριο και χωρίς άλλες δικαιολογίες), δίκαιη μετάβαση στις κοινωνίες που πλήττονται (πχ λιγνιτικές περιοχές) με αποκεντρωμένη παραγωγή ενέργειας (πολίτες παραγωγούς) και όχι απλώς αλλαγή των ενεργειακών μονοπωλίων από ορυκτά καύσιμα σε ΑΠΕ. Μιλούν για πιο ανθρώπινες και βιώσιμες πόλεις, με την ενεργό συμμετοχή των πολιτών και όχι απλώς για τη μετατροπή της δικτατορίας του ΙΧ σε δικτατορία του ηλεκτρικού ΙΧ.

Και για όλα αυτά υπάρχουν τα χρήματα και οι αποφάσεις. Υπάρχει το Ταμείο Ανάκαμψης και το Green New Deal, υπάρχει η Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα, υπάρχουν δεσμεύσεις και αρκετά δισεκατομμύρια στο τραπέζι για να γίνουν πράξη. Έχουμε ακόμα την ευκαιρία να αλλάξουμε ρότα. Αλλά για να γίνει αυτό θα πρέπει να καταλάβουμε ότι η “κανονικότητα” είναι μέρος του προβλήματος. Η “κανονικότητα” είναι η εγγύηση για την επόμενη κρίση: δημόσια υγεία, κατάρρευση βιοποικιλότητας, έκρηξη κοινωνικών ανισοτήτων, κλιματική κρίση… Όποια προλάβει να έρθει πρώτη. Ούτως ή άλλως είναι αλληλένδετες.

*Ο Νίκος Χαραλαμπίδης είναι Γενικός Διευθυντής του ελληνικού γραφείου της Greenpeace