Η τελευταία φορά που εμφανίστηκε Βόρειο Σέλας πάνω από την Αθήνα

Σαν σήμερα το 2003 ήταν η τελευταία φορά που εμφανίστηκε Βόρειο Σέλας πάνω από τη Σλοβενία και την Αθήνα.

Η φωτογραφία που ακολουθεί ελήφθη από το Αστρονομικό Γεωφυσικό Παρατηρήτηριο του Πανεπιστημίου Comenius της Σλοβνείας από τους D. Kalmančok και M. Šebeň. Την επόμενη μέρα αποτέλεσε πρωτοσέλιδο στις ανακοινώσεις της NOAA.

Τις παρακάτω φωτογραφίες από την Αθήνα τις πήρε ο κ. Αντώνης Αγιομαμίτης, ο οποίος χαρακτηριστικά σημειώνει στην σελίδα Spaceweather.com: “Όπως συνέβη τον περασμένο μήνα, το αδύνατο συνέβη και τώρα επειδή είχαμε την τύχη να παρατηρήσουμε Aurora Borealis χάρη στη δραστηριότητα του AR10484 και παρά το γεγονός ότι η Μεσόγειος βρίσκεται τόσο μακριά από τον γεωμαγνητικό πόλο. Αυτό έγινε αφού ακολουθήσαμε τα δελτία στο SpaceWeather, έβλεπα σκόπιμα τον βόρειο ορίζοντα και η προσπάθειά μου ανταμείφθη περίπου 60 λεπτά πριν τα μεσάνυχτα. Αφού χρησιμοποίησα την δραστηριότητα του auroral τον περασμένο μήνα ως εμπειρία εκμάθησης, ελήφθησαν πολύ καλύτερες φωτογραφίες αυτή τη φορά γύρω από τις οποίες αναδεικνύονται όμορφα η Aurora με ρύθμιση Draco και ανερχόμενη Ursa Major”.

Η Αθήνα μπορεί να έχει γεωγραφικό πλάτος 38 ° Β αλλά αυτό που έχει σημασία είναι το γεγονός ότι το γεωμαγνητικό γεωγραφικό πλάτος της είναι 31 ° Β Ως εκ τούτου, άλλες τοποθεσίες μπορεί να έχουν γεωγραφική θέση χαμηλότερη από την Αθήνα. Μπορούν όμως να χαρακτηριστούν ταυτόχρονα με ένα υψηλότερο γεωμαγνητικό γεωγραφικό πλάτος. Για παράδειγμα, το νοτιότερο άκρο της Φλώριδας (25 ° Ν, 80 ° Δ) είναι 13 ° νοτίως της Αθήνας και χαρακτηρίζεται από γεωμεγανική γεωγραφική απόσταση 36 ° Ν ή 5 ° μεγαλύτερη από αυτή της Αθήνας . Η παραπάνω καταγραφή είναι σημαντική αλλά όχι μοναδική.

Η παρατήρηση του Σέλαος από τον ελληνικό γεωγραφικό χώρο υπήρξε ανέκαθεν σπάνια, μας  ανέφερε και ο  Δρ. Ευάγγελος Παούρης σε σχετική ημερίδα για τον διαστημικό καιρό: Μια τον Οκτώβριο και την άλλη φορά στις 20 Νοεμβρίου του 2003.

Για την εμφάνιση του Βόρειου Σέλαος το 2003 κάνει αναφορά στην ιστοσελίδα του ο κ. Γιώργος Ταρσούδης, ο οποίος μάλιστα έχει κάνει καταγραφή από την Αλεξανδρούπολη την ίδια μέρα.

Πρώτος επιστημονικά παρατηρητής του φαινομένου φέρεται ο Αριστοτέλης που όπως αναφέρει στα «Μετεωρολογικά» του (Α’,5): «Φαίνεται δέ ποτε συνιστάμενα νύκτωρ αἰθρίας οὔσης πολλὰ φάσματα ἐν τῷ οὐρανῷ…, ἡμέρας μὲν οὖν ὁ ἥλιος κωλύει, νυκτὸς δ’ ἔξω τοῦ φοινικοῦ, (δηλαδή του ιώδους), τὰ ἄλλα δι’ ὁμόχροιαν οὐ φαίνεται» που σημαίνει ότι πρέπει να είχε παρατηρήσει έντονα το φαινόμενο του Σέλαος κατά την διάρκεια αίθριας νύκτας.

Η φωτοβολία της ατμόσφαιρας (πάντα κατά τον Αριστοτέλη) δεν είναι ομοιογενής αλλά τα φάσματα του φαινομένου αυτού παρουσιάζουν χάσματα. Και είναι εκείνα που παρουσιάζουν ακριβώς το Σέλας ως κυματιζόμενες «ουράνιες κουρτίνες» ή «ουράνιες μπαλαρίνες» όπως χαρακτηρίζεται το φαινόμενο από τους σύγχρονους παρατηρητές.

Στη λαογραφία των βορείων λαών το Σέλας ήταν επόμενο να έχει συνδεθεί με υπερβατικές ερμηνείες. Στις 27 Σεπτεμβρίου 1732 ο Anders Celsius σημείωσε στο ημερολόγιό του πως το Βόρειο Σέλας ήταν τεράστια φωτιά που κατά τις πεποιθήσεις της εποχής προερχόταν από ηφαίστεια που υπάρχουν στον Β. Πόλο, από τον Θεό, για να ζεσταίνονται οι άνθρωποι. Οι βόρειοι λαοί πίστευαν πως το Βόρειο Σέλας ήταν η αντανάκλαση των ασπίδων που κρατούσαν οι Βαλκυρίες, που ήταν νεκρές παρθένες στον ουρανό. Με αυτό τον θρύλο φαίνεται να συνδέεται και η σκωτσέζικη έκφραση «Merry Dancers» (χαρούμενοι χορευτές), με ερωτικές όμως προεκτάσεις.

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΠΟΛΙΚΟΥ ΣΕΛΑΟΣ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ  

Η πρώτη σύγχρονη αναφορά καταγράφεται στον κώδικα του Σχολείου της Σκοπέλου (σελ. 418) όπου αναφέρεται ότι “το 1524 στις 4 Αυγούστου μια μεγάλη λάμψη εμφανίστηκε στον ουρανό δύο ώρες πριν από το ηλιοβασίλεμα”.

Η δεύτερη αναφορά γίνεται στα χρονογραφήματα του Παπασυνοδινού τον Σεπτέμβριο του 1621 όταν “εμφανίστηκαν στον ουρανό επτά φωτεινές στήλες καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας,. Αυτά έχει καταγράψει σε μελέτη του ο συγχωριανός μου και αείμνηστος καθηγητής Μετεωρολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών ο κ. Λεονάρδος Καραπιπέρης σε σχετική δημοσίευσή του που την αναφέρω παρακάτω.

Η τρίτη αναφορά καταγράφεται σε κείμενα της Βιβλιοθήκης της Πάτμου στον Κώδικα YOD για το έτος 1739, το οποίο ήταν έτος μέγιστης Ηλιακής Ακτινοβολίας. Αυτό συνάγεται από το γεγονός ότι σύμφωνα με τον κατάλογο των ηλιακών κηλίδων που ξεκίνησε το 1748 το έτος 1750 ήταν ένα έτος μέγιστης ηλιακής δραστηριότητας.

Η τέταρτη παρατήρηση απαντάται στα ιστορικά σημειώματα του Καλλίνικου του 3ου Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης  και αναφορά γίνεται στις 11 Ιουνίου του 1771 αν και η μέγιστη ηλιακή δραστηριότητα σημειώθηκε το 1769

Η πέμπτη περίπτωση καταγράφεται στον κώδικα της βιβλιοθήκης της Βουδαπέστης της Ελληνικής Κοινότητας και αναφέρει ότι “Την 1η Σεπτεμβρίου 1779 στις 9 το βράδυ μια κόκκινη λάμψη έλαμψε στον ουρανό προς τα δυτικά και αυτή η λάμψη παρέμεινε επί δύο ώρες.”

Η έκτη παρατήρηση αναφέρεται στα ιστορικά σημειώματα του 91ου Κώδικα της Βιβλιοθήκης της Ζαγοράς όπου αναφέρεται οτι στις 12 Μαρτίου 1786 τα μεσάνυχτα εμφανίστηκε μια λάμψη προς τα βόρεια που εξαπλώθηκε , ο ουρανός έγινε κόκκινος μέχρι το πρωί . Το 1786 δεν ήταν έτος μέγιστης ηλιακής δραστηριότητος , ωστόσο παρατηρήθηκε  σχετικά μεγάλη αύξηση στον αριθμό των ηλιακών κηλίδων στην αρχή έτους και ιδιαίτερα από τον Μάρτιο έως τον Απρίλιο.

Η έβδομη και η όγδοη αναφορά γίνονται στις 24 και 25 Οκτωβρίου 1870 από το Αστεροσκοπείο Αθηνών το οποίο  δέχθηκε τηλεγράφημα από τη Λευκάδα που έστειλε ο Πλοίαρχος του Βασιλικού Ναυτικού Α. Βατσαξής και ενημέρωνε σχετικά περιγράφοντας την περατήρησή του χωρίς να κάνει μνεία στο Σέλας ή να γνωρίζει περί αυτού: “Την 6ην και 55 ώραν εφάνη άνωθεν νεφών μεχρι αστερισμού Μεγάλης Άρκτου πύρινος λάμψις έχουσα κέντρον σώματι φωτεινόν μέχρι ορίζοντος…”.

Επίσης  ο βράδυ της 24ης Οκτωβρίου αμέσως μετά το ηλιοβασίλεμα, όταν το λυκόφως είχε εξαφανιστεί εκεί εμφανίστηκε στο βορρά μια σκοτεινή ομίχλη που αποτελούσε κυκλική περιοχή φτάνοντας σε δύο μέρη του ορίζοντα. Το ορατό τμήμα αυτής της περιοχής καλύφθηκε σε σύντομο χρονικό διάστημα από ένα κόκκινο φως από το οποίο έβγαιναν προς τα έξω  ακτίνες του λευκού φωτός, οι οποίες με τη σειρά τους εξαφανίστηκαν σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Στις 24 Μαρτίου 1940 καταγράφτηκε αυθεντική μαρτυρία εμφάνισης Σέλαος πάνω από την Αθήνα και που δημοσίευσε επίσημα το Εργαστήριο Αστρονομίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, όταν πολλοί Αθηναίοι υποστήριζαν μεταξύ άλλων πως “θεϊκά πέπλα” σκέπουν την Αθήνα. Κατά τον καθηγητή Κ. Μαλτέζο αυτή η τελευταία εμφάνιση θεωρείται μέχρι και σήμερα η μεγαλύτερη σε λαμπρότητα εμφάνιση του φαινομένου από το 1870 στον ελλαδικό χώρο.