SOS WWF: Σε 30 μέρες η κυβέρνηση αφήνει τη Γυάρο και τις φώκιες της χωρίς προστασία

Tο 2011 η θαλάσσια περιοχή της Γυάρου εντάχθηκε στο ευρωπαϊκό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000 και το 2019 έγινε η πρώτη Θαλάσσια Προστατευόμενη Περιοχή στις Κυκλάδες με συγκεκριμένα μέτρα προστασίας του φυσικού της πλούτου. Σήμερα όμως η περιοχή απειλείται.

Συγκεκριμένα, επιστολή στον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) Σταύρο Παπασταύρου, απέστειλε χθες 2 Ιουνίου 2025, ο Γενικός Διευθυντής του WWF Ελλάς, Δημήτρης Καραβέλλας, με δεδομένο τον άμεσο πια κίνδυνο απώλειας του προστατευτικού καθεστώτος για τη Θαλάσσια Προστατευόμενη Περιοχή (ΘΠΠ) της Γυάρου.

Όπως αναφέρεται στην επιστολή, σε 30 ημέρες από σήμερα (στις 3 Ιουλίου 2025), λήγει η ισχύς της 5ης κατά σειράς και υποχρεωτικά τελευταίας υπουργικής απόφασης (ΥΑ) του ΥΠΕΝ, με την οποία θεσπίστηκε το προστατευτικό καθεστώς, με κίνδυνο να πέσει στο κενό ένα από τα πιο σημαντικά έργα προστασίας της ελληνικής βιοποικιλότητας, εκθέτοντας έτσι τη χώρα μας σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.

Αυτό σημαίνει πως εάν μέσα σε ένα μήνα δεν εκδοθεί το απαραίτητο Προεδρικό Διάταγμα που θα θεσμοθετεί ένα μόνιμο νομικό πλαίσιο προστασίας, η περιοχή κινδυνεύει να χάσει ολοκληρωτικά όλα αυτά τα σημαντικά οφέλη της προστασίας, με άμεσες συνέπειες για τη θαλάσσια βιοποικιλότητα, τους αλιευτικούς πόρους, αλλά και την τοπική κοινωνία και οικονομία. Σημειώνεται πως η έκδοση του Προεδρικού Διατάγματος αποτελεί υποχρέωση και δέσμευση του ΥΠΕΝ που εκκρεμεί από το 2018.

Αντίστοιχη επιστολή είχε προηγηθεί πριν λίγους μήνες (Νοέμβριος 2024) στον τέως Υπουργό Περιβάλλοντος, η οποία ωστόσο έως σήμερα έχει μείνει αναπάντητη.

Μέσω της επιστολής, και ειδικά σε αυτή τη χρονική συγκυρία που η ελληνική κυβέρνηση παρουσιάζει σε διεθνή φόρα ορισμένες σημαντικές πρωτοβουλίες της για την προστασία των ελληνικών θαλασσών, το WWF Ελλάς καλεί τον υπουργό να αναλάβει κατεπειγόντως κάθε αναγκαία πρωτοβουλία, προκειμένου να διασφαλιστεί η ουσιαστική προστασία της Γυάρου.

wwf

Η σημασία της Γυάρου

Σημειώνεται πως η Γυάρος έχει ιδιαίτερη ιστορική και περιβαλλοντική σημασία. Σύμφωνα με τον Πλίνιο και τον Στράβωνα, θεωρούνταν τόπος εξορίας ήδη από την αρχαιότητα. Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου και της Χούντας χρησιμοποιήθηκε ως τόπος εξορίας πολιτικών κρατουμένων. Περισσότεροι από 20.000 άνθρωποι εκτοπίστηκαν ή φυλακίστηκαν εκεί. Το στρατόπεδο που δημιουργήθηκε εκεί λειτουργούσε κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες. Το νησί αποτελεί πλέον σύμβολο για τη δημοκρατία και την αντίσταση, και συχνά οργανώνονται εκδηλώσεις μνήμης από συλλόγους εξορίστων.

Σήμερα έχει αναγνωριστεί ως σημαντική περιοχή για τη μεσογειακή φώκια monachus monachus. Υπάγεται στο δίκτυο Natura 2000, λόγω της πλούσιας βιοποικιλότητας ενώ η πρόσβαση στο νησί απαιτεί ειδική άδεια, κυρίως για λόγους προστασίας της άγριας ζωής.

Η φώκια έχει βρει καταφύγιο στη Γυάρο. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις κάνουν προσπάθειες να μετατρέψουν το νησί σε καταφύγιο Μονάχους – Μονάχους.

Το WWF Ελλάς έχει έντονη παρουσία στη Γυάρο τα τελευταία χρόνια, με έναν από τους πιο σημαντικούς πυλώνες δράσης του να είναι η προστασία της μεσογειακής φώκιας (Monachus monachus) και η προώθηση ενός νέου μοντέλου θαλάσσιας διαχείρισης. Συγκεκριμένα, το 2016 δημιουργήθηκε η “Επιτροπή Συνδιαχείρισης της Γυάρου” ως ένα πρωτοποριακό σχήμα συμμετοχής και διαβούλευσης με στόχο να διαμορφώσει προτάσεις για ολοκληρωμένα μέτρα προστασίας της Γυάρου και δράσεις ήπιας ανάδειξης της περιοχής.

Το WWF Ελλάς, σε συνεργασία με τοπικούς φορείς (ψαράδες, αρχές, τοπική κοινωνία), συνέβαλε στον χαρακτηρισμό της Γυάρου και της γύρω θαλάσσιας ζώνης ως θαλάσσιας προστατευόμενης περιοχής με έμφαση στη συμμετοχική διαχείριση. Το WWF έχει τοποθετήσει κάμερες παρακολούθησης σε σπηλιές που χρησιμοποιούν οι φώκιες για αναπαραγωγή, συλλέγοντας πολύτιμα επιστημονικά δεδομένα. Στη Γυάρο, μέσω του πρωτοποριακού και καινοτόμου συστήματος απομακρυσμένης επιτήρησης, αξιοποιώντας νέες τεχνολογίες, οι παράνομες αλιευτικές δραστηριότητες μειώθηκαν κατά 85%, συμβάλλοντας στη διατήρηση εμβληματικών ειδών και οικοτόπων.

Παράλληλα διεξάγεται εκπαίδευση και συνεργασία με αλιείς από γειτονικά νησιά (π.χ. Σύρο, Άνδρο, Κέα) για τη μείωση της υπεραλίευσης και την προώθηση βιώσιμων πρακτικών ενώ υπάρχει και συμμετοχή των αλιέων στη διαχείριση της προστατευόμενης περιοχής. Επιπλέον, επιστήμονες από διάφορους τομείς συνεχίζουν να συλλέγουν πολύτιμα δεδομένα σχετικά με τα εμβληματικά είδη και τους οικοτόπους  της ΘΠΠ της Γυάρου, συμπεριλαμβανομένων των ιχθυοπληθυσμών, προκειμένου να παρακολουθούν την αποτελεσματικότητα της προστασίας.

Τέλος, πραγματοποιούνται προγράμματα εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης για το κοινό και τις τοπικές κοινωνίες γύρω από την αξία της θαλάσσιας φύσης και της προστασίας της βιοποικιλότητας, ενώ δημιουργήθηκε το πρώτο σύστημα περιβαλλοντικής πληροφόρησης και ευαισθητοποίησης για την ΘΠΠ της Γυάρου.

Μέσω του συστήματος, και ειδικότερα μέσω της σχετικής ιστοσελίδας gyaros-story.gr, που περιλαμβάνει ηχητικές περιηγήσεις, πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό, ηχοτοπία και μια οπτική και ακουστική βιβλιοθήκη, το κοινό έχει την ευκαιρία να “ταξιδέψει” στη Γυάρο, να εξερευνήσει εικονικά τα μονοπάτια της και να ανακαλύψει όλους τους λόγους για τους οποίους η Γυάρος θεωρείται ένας ιδιαίτερα σημαντικός  ιστορικός τόπος, αλλά και μοναδικό καταφύγιο άγριας ζωής. Η απομακρυσμένη επιτήρηση έχει περάσει από το 2024 από το WWF Ελλάς στον Οργανισμό Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ). Η παράδοση υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του Μνημονίου Συνεργασίας που υπεγράφη στις αρχές του 2023 μεταξύ των Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής (ΥΠΑΝΠ)/Λιμενικού Σώματος, Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ), και WWF Ελλάς.

Σημειώνεται πως πέρυσι είχαν προκληθεί αντιδράσεις από πρόταση ιδιωτικής εταιρείας για μετατροπή του ιστορικού κτηρίου των φυλακών της Γυάρου σε “χώρο πράσινης ανάπτυξης” με στόχο την τουριστική εκμετάλλευσή του.