Αλέξανδρος Μελίδης στο NEWS 24/7: Η δημοκρατία συν-δημιουργείται με ανοιχτή διακυβέρνηση

Το 2017, στην τελική Έκθεση Προόδου για την εφαρμογή του 2ου Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Ανοιχτή Διακυβέρνηση (2014-2016), ο Ανεξάρτητος Μηχανισμός Αξιολόγησης (Independent Reporting Mechanism) της Σύμπραξης για την Ανοιχτή Διακυβέρνηση (Open Government Partnership) πρότεινε στην τότε ελληνική κυβέρνηση να αναθεωρήσει την τροπολογία που εισήγαγε εξαιρέσεις από την υποχρέωση ανάρτησης διοικητικών πράξεων στη Διαύγεια.

Για την εν λόγω τροπολογία, η Διεθνής Διαφάνεια-Ελλάς είχε δηλώσει τότε την αντίθεσή της, επισημαίνοντας ότι αλλοιώνει το χαρακτήρα της Διαύγειας ως βασικού θεσμού που επιτρέπει στους πολίτες να ελέγχουν και να παρεμβαίνουν στη λειτουργία του κράτους, όταν διαπιστώνουν κακοδιαχείριση, και ότι “επιτρέπει” τη σπατάλη, ανοίγοντας έτσι το δρόμο στην αδιαφάνεια και ενδεχομένως και στη διαφθορά.

Σήμερα, αυτές οι θέσεις δικαιώνονται περίτρανα. Οι πολίτες παρακολουθούν τον τελευταίο καιρό ένα γαϊτανάκι αντεγκλήσεων μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης σχετικά με δημόσια έγγραφα που δεν έχουν δει το φως της δημοσιότητας, αδυνατώντας να κατανοήσουν πώς λαμβάνονται κυβερνητικές αποφάσεις που αφορούν τις ζωές τους και αν τελικά εξυπηρετείται ή βλάπτεται το δημόσιο συμφέρον. Η ανασφάλεια αυτή υπονομεύει βαθύτατα το πνεύμα της ανοικτής διακυβέρνησης , για την οποία η χώρα μας εθελουσίως δεσμεύθηκε στο πλαίσιο της Σύμπραξης για την Ανοιχτή Διακυβέρνηση.

Σκοπός της ανοιχτής διακυβέρνησης δεν είναι άλλος από την ευρεία δημοσιότητα της κρατικής δράσης, ώστε οι φορείς δημόσιας εξουσίας να την εξασκούν υπεύθυνα και με λογοδοσία. Πληροφορίες όπως π.χ. τα κριτήρια κατανομής των ενισχύσεων στα ΜΜΕ, το περιεχόμενο της συμφωνίας με την Palantir, καθώς και αυτής με την Cisco για την τηλεκπαίδευση θα έπρεπε με πρωτοβουλία της κυβέρνησης να έχουν αμελλητί δημοσιευθεί στη Διαύγεια ή σε όποιον άλλον κατάλληλο κρατικό ιστότοπο, ώστε να υπάρχει πλήρης λογοδοσία εκ μέρους της κυβέρνησης. Αντ’ αυτού, το ζήτημα της δημοσίευσης πληροφοριών που αφορούν στη ζωή του πολίτη γίνεται επίδικο του κομματικού ανταγωνισμού, ενώ η Διαύγεια και η λογοδοσία εν γένει υποβαθμίζονται.

Αργά ή γρήγορα το δημοσιογραφικό ενδιαφέρον για τις παραπάνω υποθέσεις θα ατονήσει, καθώς άλλα ζητήματα θα καταλάβουν την ημερήσια θεματολογία των ΜΜΕ. Για όσο όμως το θέμα παραμένει στη δημόσια ατζέντα, είναι κρίσιμο να κατανοήσουμε τη συστημική του διάσταση, που δεν είναι άλλη από το γεγονός ότι η μεγάλη τομή που έγινε το 2010 στο ζήτημα της κρατικής λογοδοσίας, με την λειτουργία του πληροφοριακού συστήματος της Διαύγειας, δεν αναβαθμίζεται έτι περαιτέρω στο πνεύμα της επιτακτικής για την εποχή μας ανάγκης για ανοιχτή διακυβέρνηση.

Ωστόσο, αν υπάρχει πολιτική βούληση υπάρχει και δημιουργική διέξοδος!.Η κυβέρνηση θα μπορούσε, σε συνεργασία με τις οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών και τα ερευνητικά ιδρύματα που δραστηριοποιούνται στο πλαίσιο της Σύμπραξης για την Ανοιχτή Διακυβέρνηση, να διαμορφώσει μια φιλόδοξη παρέμβαση για τη γενναία θεσμική και τεχνολογική αναβάθμιση της ανοιχτής διακυβέρνησης στην χώρα. Ενδεικτικά μια τέτοια πρωτοβουλία θα μπορούσε να περιλαμβάνει:

• Την πλήρη χαρτογράφηση και εξάλειψη όλων εκείνων των διατάξεων (συμπεριλαμβανομένων αυτών που θεσπίσθηκαν λόγω του κατεπείγοντος της πανδημίας covid-19) που συνιστούν εξαιρέσεις από την υποχρέωση ανάρτησης στο διαδίκτυο ως όρου ισχύος και εκτελεστότητας των αναρτημένων διοικητικών πράξεων.
• Την επέκταση του πεδίου εφαρμογής της υποχρεωτικής δημοσίευσης, ώστε να αναρτώνται και έγγραφα όπως μελέτες, σημειώματα και εισηγήσεις, τα οποία ενημερώνουν και οδηγούν στην έκδοση άλλων πράξεων ή στην λήψη αποφάσεων.
• Την επέκταση των φορέων που υποχρεούνται να δημοσιεύουν, ώστε να καλύπτονται δεδομένα ή και έγγραφα ιδιωτικών επιχειρήσεων οι δραστηριότητες των οποίων επηρεάζουν το δημόσιο συμφέρον ιδίως σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, υγείας, περιβάλλοντος, δημόσιας ασφάλειας κλπ.
• Τη θεσμική συλλειτουργία του συστήματος δημοσίευσης αποφάσεων στη Διαύγεια, με άλλα συστήματα λήψης αποφάσεων καθώς και με τη δημόσια διαβούλευση στο πληροφοριακό σύστημα opengov.gr
• Την αξιοποίηση τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης και ανοιχτών αλγορίθμων, ώστε η Διαύγεια να επανασχεδιαστεί σε ένα σύστημα διαμόρφωσης αποφάσεων βασισμένων σε δεδομένα (evidence-based policy IT system). Η δυνατότητα των δημοσιογράφων, των πολιτών και κάθε ενδιαφερόμενου να έχουν εύκολη πρόσβαση σε σύνολα διοικητικών αποφάσεων και πολιτικών επιλογών οι οποίες να διασυνδέονται με επαληθεύσιμα δεδομένα τα οποία οδήγησαν στην τεκμηριωμένη λήψη τους, θα είναι το αποτέλεσμα ενός τέτοιου επανασχεδιασμού.

Ο Αλέξανδρος Μελίδης είναι πολιτικός επιστήμονας – επιστημονικός συνεργάτης Διεθνούς Διαφάνειας-Ελλάδας

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις