Light in Babylon – “Η μουσική μάς θυμίζει ότι πέρα από τις διαφορές, είμαστε όλοι άνθρωποι”

Οι Light In Babylon, το πολυπολιτισμικό συγκρότημα από την Κωνσταντινούπολη, επιστρέφουν στην αγαπημένη τους Αθήνα μετά από έξι χρόνια, τη Δευτέρα 28 Ιουλίου στο Θέατρο «Δόρα Στράτου».

Ξεκίνησαν να παίζουν μουσική στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης και κατέληξαν να συγκινούν χιλιάδες ανθρώπους σε κάθε γωνιά του κόσμου. Οι Light in Babylon – μια μουσική συνάντηση Ανατολής και Δύσης, με στίχους στην εβραϊκή γλώσσα και ψυχή που δεν γνωρίζει σύνορα – μας μιλούν με λόγια που μοιάζουν τραγούδια. Ειλικρινά, ήσυχα και βαθιά ανθρώπινα.

Η χαρισματική Ιρανοϊσραηλινή τραγουδίστρια και στιχουργός Michal Elia Kamal απαντά στις ερωτήσεις μας για να τους γνωρίσουμε καλύτερα.

Light in Babylon – “Εκείνη η μαγική ατμόσφαιρα δεν υπάρχει πια στην Ιστικλάλ”

Ξεκινήσατε το ταξίδι σας στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης. Πώς έχει αλλάξει η ενέργεια της πόλης από τότε; Ποια είναι τα μοναδικά δώρα του να παίζεις μουσική στον δρόμο;

Το 2010, όταν ξεκινήσαμε να παίζουμε μουσική μαζί, η Κωνσταντινούπολη ήταν η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. Η οδός Ιστικλάλ έμοιαζε με ένα ατελείωτο φεστιβάλ, γεμάτη ζωή, με πάνω από δύο εκατομμύρια ανθρώπους να περνούν κάθε μέρα. Ήταν πραγματικά ένα σημείο συνάντησης Ανατολής και Δύσης.
Το να παίζουμε στον δρόμο εκείνη την εποχή μάς έδωσε μια σπάνια ευκαιρία να συναντήσουμε – πρόσωπο με πρόσωπο – μια τεράστια ποικιλία ανθρώπων: από διαφορετικές χώρες, θρησκείες και γενιές.

Αυτό που μας συγκίνησε βαθιά ήταν πως, παρά τις διαφορές τους, οι άνθρωποι αντιδρούσαν με τον ίδιο τρόπο. Έκλαιγαν, χαμογελούσαν, χόρευαν. Καταλάβαιναν τη γλώσσα του συναισθήματος. Επειδή η μουσική ήταν τόσο άμεση και τόσο κοντά – όχι πίσω από μια οθόνη ή μια μεγάλη σκηνή – γινόταν κάτι πολύ αληθινό και πολύ έντονο. Αυτή η εμπειρία σήμερα εξαφανίζεται. Όλοι μετακινούμαστε περισσότερο μπροστά στις οθόνες και λιγότερο στον πραγματικό, φυσικό κόσμο.

Δυστυχώς, εκείνη η μαγική ατμόσφαιρα δεν υπάρχει πια στην Ιστικλάλ. Η πόλη έχει αλλάξει για πολλούς λόγους. Ίσως επιστρέψει. Όλα είναι πιθανά. Νιώθουμε ευγνωμοσύνη που υπήρξαμε μέρος αυτής της εποχής και την κουβαλάμε μαζί μας στη μουσική μας, μέσα από τις ιστορίες που λέμε ανάμεσα στα τραγούδια στη σκηνή. Αυτή η ενέργεια, αυτό το πνεύμα, ζει ακόμα σε ό,τι μοιραζόμαστε με το κοινό μας σήμερα.

Υπάρχει κάποια λιγότερο γνωστή ιστορία από τις μέρες σας στους δρόμους—κάτι που φαινόταν μικρό τότε αλλά αποδείχθηκε καθοριστικό για την πορεία σας ως συγκρότημα;

Υπάρχουν τόσες πολλές ιστορίες από εκείνες τις μέρες, αλλά μία από αυτές άλλαξε κάτι βαθύ μέσα μας. Συνέβη πολύ νωρίς, ίσως και στον πρώτο μήνα που παίζαμε στον δρόμο. Μια μέρα, ενώ παίζαμε στην Ιστικλάλ, ένας άντρας σταμάτησε να μας ακούσει. Στεκόταν εκεί για πολλή ώρα σιωπηλός, με τα μάτια του γεμάτα συγκίνηση. Όταν τελειώσαμε, πλησίασε και μας είπε κάτι που δεν ξεχάσαμε ποτέ.

Μας είπε ότι σκόπευε να βάλει τέλος στη ζωή του εκείνη την ημέρα. Αλλά πριν το κάνει, ήρθε στην Ιστικλάλ – γιατί ήξερε ότι θα παίζαμε εκεί, και ήθελε να μας ακούσει για μια τελευταία φορά. Και μετά είπε: «Μου θυμίσατε ότι υπάρχει ακόμα ομορφιά σ’ αυτόν τον κόσμο. Ίσως να έχω ακόμα κάτι για το οποίο να ζήσω».
Τότε δεν ξέραμε τι σημαίνει πραγματικά να αγγίζεις κάποιον τόσο βαθιά με τη μουσική. Εκείνη η στιγμή μας συγκλόνισε. Μας έκανε να καταλάβουμε ότι αυτό που κάνουμε δεν είναι απλώς παράσταση – είναι σύνδεση, είναι να δίνεις κάτι ανθρώπινο σ’ έναν κόσμο που μπορεί να γίνει πολύ ψυχρός. Εκείνος ο άνθρωπος, και τόσοι άλλοι μετά από αυτόν, μας έδειξαν ότι η μουσική μπορεί να σώσει μια στιγμή – ίσως και μια ζωή. Από εκείνη τη μέρα, κουβαλάμε αυτή τη συνειδητότητα σε όλα όσα κάνουμε.

Η μουσική σας συχνά περιγράφεται ως “γέφυρα μεταξύ πολιτισμών”. Στον σημερινό κόσμο που υπάρχει πόλωση, πιστεύετε ότι η μουσική έχει ακόμα τη δύναμη να ενώνει;

Ναι, το πιστεύουμε περισσότερο από ποτέ. Σ’ έναν κόσμο που μοιάζει κάθε μέρα πιο διχασμένος, όπου οι άνθρωποι πιέζονται να βάζουν ετικέτες στον εαυτό τους και στους άλλους, η μουσική μάς θυμίζει κάτι βαθύτερο — ότι πέρα από τους ορισμούς και τις διαφορές, είμαστε όλοι άνθρωποι.

Το συγκρότημά μας αποτελείται από ανθρώπους διαφορετικών πολιτισμών, γλωσσών και καταβολών, και παρ’ όλα αυτά βρήκαμε έναν τρόπο να δημιουργήσουμε κάτι μαζί — όχι εστιάζοντας σε ό,τι μας χωρίζει, αλλά γιορτάζοντας ό,τι μας ενώνει. Αυτό είναι το μήνυμα που μεταφέρουμε στη μουσική μας.
Στις συναυλίες μας, βλέπουμε ανθρώπους από κάθε μονοπάτι της ζωής να στέκονται μαζί, συγκινημένοι από το ίδιο συναίσθημα. Γελούν, κλαίνε, χορεύουν — και σε εκείνες τις στιγμές, δεν υπάρχει “εμείς” και “οι άλλοι”.

Η μουσική δημιουργεί εκείνον τον χώρο σύνδεσης, και πιστεύουμε ότι έχει ακόμα τη δύναμη να χτίζει γέφυρες, να ανοίγει καρδιές και να φέρνει τους ανθρώπους πιο κοντά.
Ακόμα κι αν είμαστε μια μικρή φωνή, μια μικρή σταγόνα σ’ έναν πολύ μεγάλο ωκεανό — έχουμε δει ότι ακόμα και μια σταγονίτσα μπορεί να ταξιδέψει μακριά. Αυτή είναι η ελπίδα που κουβαλάμε.

“Το μεγαλύτερο ρίσκο που πήραμε ήταν να χτίσουμε τα πάντα μόνοι μας”

Έχετε αναφέρει ότι το κοινό “νιώθει” τη μουσική σας ακόμη κι αν δεν καταλαβαίνει τους στίχους. Σκέφτεστε να γράψετε περισσότερα τραγούδια σε διαφορετικές γλώσσες, ειδικά τώρα που το κοινό σας μεγαλώνει παγκοσμίως;

Ναι, το έχουμε σκεφτεί και στην πραγματικότητα, το κάνουμε ήδη κατά καιρούς. Η βασική μας γλώσσα για το τραγούδι είναι τα εβραϊκά, γιατί είναι ο πιο φυσικός τρόπος για μένα να εκφράζω τα συναισθήματα και τις σκέψεις μου — βγαίνουν κατευθείαν από την καρδιά. Αλλά όλα αυτά τα χρόνια έχουμε γράψει και ερμηνεύσει τραγούδια και σε άλλες γλώσσες: τουρκικά, περσικά, αραβικά, γαλλικά, αγγλικά.

Αυτό που μας εκπλήσσει κάθε φορά είναι ότι, ακόμα κι όταν οι άνθρωποι δεν καταλαβαίνουν λέξη από τους στίχους, συνδέονται βαθιά. Κλαίνε, χαμογελούν, κλείνουν τα μάτια — νιώθουν κάτι. Γι’ αυτό πιστεύουμε ότι η μουσική είναι μια γλώσσα από μόνη της. Αγγίζει εκείνα τα σημεία που οι λέξεις δεν φτάνουν.

Μάλλον θα συνεχίσουμε να γράφουμε σε διαφορετικές γλώσσες, όποτε μας βγαίνει φυσικά ή όταν εμπνεόμαστε. Αλλά πάνω απ’ όλα, θα συνεχίσουμε να τραγουδάμε με συναίσθημα, γιατί αυτό είναι η πιο παγκόσμια γλώσσα απ’ όλες.

Ποιο είναι το μεγαλύτερο ρίσκο που πήρατε ως συγκρότημα — είτε καλλιτεχνικά είτε προσωπικά — και τι προέκυψε από αυτό;

Το μεγαλύτερο ρίσκο που πήραμε ήταν να επιλέξουμε να χτίσουμε τα πάντα μόνοι μας, χωρίς να περιμένουμε μια μεγάλη εταιρεία ή μάνατζερ να έρθει να το κάνει για εμάς. Από την αρχή, δεν ακολουθήσαμε τους “κανόνες” της βιομηχανίας. Ξεκινήσαμε παίζοντας στον δρόμο, γράφοντας τα δικά μας τραγούδια, τραβώντας τα δικά μας βίντεο, ηχογραφώντας τη μουσική μας με ό,τι είχαμε — και τα κυκλοφορούσαμε απευθείας στον κόσμο.

Κάποιες στιγμές ήταν σαν να περπατάμε στο σκοτάδι, χωρίς καμία εγγύηση. Δεν είχαμε μεγάλο budget, ούτε ισχυρές διασυνδέσεις. Αλλά αυτό που προέκυψε ήταν κάτι βαθιά αληθινό: μια δυνατή σύνδεση με τους ακροατές μας, και μια μουσική διαδρομή που είναι πραγματικά δική μας.

Αυτό το ρίσκο μας έδωσε ελευθερία. Μας επέτρεψε να μείνουμε κοντά στο μήνυμά μας και στους ανθρώπους. Δεν είμαστε προϊόν — είμαστε μουσικοί, ονειροπόλοι, αφηγητές. Και παρ’ όλο που δεν είναι πάντα εύκολο, δεν θα αλλάζαμε αυτό το ταξίδι με τίποτα.

“Η Χιροσίμα μάς δίδαξε κάτι ισχυρό – Οι Ιάπωνες δεν επένδυσαν στο μίσος αλλά στη θεραπεία”

Έχετε επισκεφτεί πολλές χώρες — υπήρξε κάποια κουλτούρα που σας εξέπληξε θετικά και ίσως επηρέασε τον ήχο ή τη ματιά σας ως καλλιτέχνες;

Ναι, η Ιαπωνία είχε βαθιά επίδραση πάνω μας. Πριν πάμε εκεί, είχαμε την εικόνα ότι η ιαπωνική κοινωνία είναι πολύ ντροπαλή, πολύ ελεγχόμενη. Αλλά αυτό που ανακαλύψαμε ήταν το ακριβώς αντίθετο: άνθρωποι που νιώθουν βαθιά και δεν φοβούνται να το δείξουν. Οι συναυλίες μας εκεί ήταν γεμάτες αγκαλιές, δάκρυα και ειλικρινή, συναισθηματική σύνδεση. Το κοινό αντέδρασε στη μουσική με τόσο ανοιχτές καρδιές, ήταν συγκλονιστικό.

Μια από τις πιο αξέχαστες στιγμές ήταν όταν παίξαμε στην πόλη Χιροσίμα. Πριν από τη συναυλία, περάσαμε χρόνο περπατώντας στα πάρκα και στους κήπους – όλα ήταν ήσυχα, πράσινα, γαλήνια. Και τότε, στη μέση όλων αυτών, είδαμε το μνημείο: ένα μοναδικό, καμένο κτήριο που στέκει από την εποχή της ατομικής βόμβας.

Η Χιροσίμα μάς δίδαξε κάτι ισχυρό. Οι άνθρωποι εκεί διάλεξαν να μη ζήσουν με μίσος. Επέλεξαν να επενδύσουν στη θεραπεία, στην ειρήνη, για τους ίδιους, για τα παιδιά και τα εγγόνια τους. Και τα κατάφεραν. Αυτή η επιλογή, να μετατρέψουν τον πόνο σε συμπόνια, μας έδωσε τόση ελπίδα. Αν είναι δυνατό εκεί, τότε ίσως είναι δυνατό οπουδήποτε. Αυτή η ελπίδα, και αυτό το πνεύμα, ζει τώρα μέσα στη μουσική μας.

Η Michal Elia Kamal έχει αναφέρει στο παρελθόν πόσο βαθιά την ενέπνευσε η Dolores O’Riordan. Υπάρχουν σύγχρονες φωνές ή καλλιτέχνες σήμερα που σας εμπνέουν με παρόμοιο τρόπο;

Η Dolores O’Riordan άγγιξε κάτι πολύ βαθύ μέσα μου — η φωνή της με στήριζε με κάποιον τρόπο στην εφηβεία μου. Είχε κάτι στο τραγούδι της, μια ευθραυστότητα αναμεμειγμένη με δύναμη.
Σήμερα, εξακολουθώ να βρίσκω έμπνευση, αλλά συχνά δεν είναι στον φιλτραρισμένο κόσμο της mainstream μουσικής. Μπορεί να έρθει από έναν μουσικό του δρόμου σε μια μακρινή χώρα, ή από μια γυναίκα που τραγουδά σε μια παραδοσιακή τελετή.

Η έμπνευση έρχεται από την ειλικρίνεια. Αυτό είναι το νήμα που ακολουθώ: τις φωνές που κουβαλούν μια αλήθεια, κάτι προσωπικό και όχι κατασκευασμένο. Μου θυμίζουν γιατί άρχισα να τραγουδάω εξαρχής.

Το διαδίκτυο έπαιξε ζωτικό ρόλο στη δημοτικότητά σας. Πώς βλέπετε τον ρόλο των social media σήμερα; Ευλογία ή παγίδα;

Για εμάς, το διαδίκτυο, ειδικά στην αρχή, ήταν ευλογία. Επέτρεψε στη μουσική μας να ταξιδέψει πολύ πιο μακριά απ’ όσο μπορούσαμε ποτέ να φανταστούμε. Χωρίς μεγάλη δισκογραφική, χωρίς μάνατζερ ή παραγωγούς — απλώς τρία άτομα που έπαιζαν στον δρόμο της Κωνσταντινούπολης… κι όμως, τα βίντεό μας έγιναν viral και έφτασαν σε ανθρώπους σε μέρη που δεν έχουμε καν επισκεφτεί.
Σήμερα, τα social media χρησιμοποιούνται για πολλά πράγματα. Δυστυχώς, έγιναν και χώρος όπου πολλοί εκφράζουν τον θυμό, την απογοήτευση και ακόμη και το μίσος τους. Εμείς αρνούμαστε να συμμετέχουμε σε αυτό.

Θα συνεχίσουμε να χρησιμοποιούμε αυτές τις πλατφόρμες για να μοιραζόμαστε τη μουσική μας και να συνδεόμαστε με το κοινό μας — με αγάπη, με ανοιχτοσύνη, με ειλικρίνεια.
Τίποτα δεν συγκρίνεται με την προσωπική συνάντηση. Μετά από κάθε συναυλία, πάντα μένουμε για να συναντήσουμε το κοινό μας, να βγάλουμε φωτογραφίες, να μιλήσουμε λίγο, να κοιταχτούμε στα μάτια. Είναι πάντα τόσο αναζωογονητικό να γνωρίζουμε από κοντά τους ανθρώπους που μας στηρίζουν διαδικτυακά. Αυτή η ανθρώπινη σύνδεση, αυτό είναι το αληθινό.

Michal Elia Kamal – “Το όνειρό μου είναι να τραγουδήσω ελεύθερα στο Ιράν για τις γυναίκες”

Ο κόσμος αλλάζει ραγδαία — πολιτικά, πολιτισμικά, τεχνολογικά. Πώς διατηρείτε την “χειροποίητη”, ανθρώπινη ταυτότητα της μουσικής σας;

Από την αρχή, χτίσαμε τα πάντα με τα χέρια μας — από τη μουσική μέχρι τις περιοδείες, και τη σύνδεση με τους ακροατές μας. Τίποτα στη διαδρομή μας δεν ήταν άμεσο ή εύκολο, και ίσως γι’ αυτό νιώθουμε ότι είναι αληθινό — για εμάς και για όσους μας ακολουθούν.

Σε έναν κόσμο που κινείται τόσο γρήγορα, όπου τα πάντα αλλάζουν συνεχώς — πολιτική, τάσεις, τεχνολογία — προσπαθούμε να μένουμε προσγειωμένοι σε κάτι απλό και διαχρονικό: την ανθρώπινη σύνδεση. Τα συναισθήματα δεν βγαίνουν από τη μόδα. Η ειλικρίνεια δεν χρειάζεται αναβαθμίσεις. Όταν παίζουμε, είναι πάντα ζωντανό, πάντα αληθινό, πάντα ευάλωτο. Αυτό είναι που αγγίζει τους ανθρώπους.

Δεν είμαστε αντίθετοι στην αλλαγή. Ζούμε σ’ αυτόν τον κόσμο, όπως όλοι, και προσαρμοζόμαστε. Αλλά δεν ακολουθούμε κάθε κύμα. Το μονοπάτι μας είναι δικό μας, και το εμπιστευόμαστε. Η μουσική μας εξακολουθεί να γεννιέται από το ίδιο σημείο όπως πάντα: από την καρδιά.

Ποιο είναι το προσωπικό σας όνειρο για το συγκρότημα τα επόμενα χρόνια; Μια συνεργασία, ένας προορισμός για συναυλία ή ίσως μια νέα καλλιτεχνική κατεύθυνση;

Έχουμε πολλά όνειρα, μικρά και μεγάλα. Καλλιτεχνικά, θα θέλαμε να συνεχίσουμε να εξελίσσουμε τον ήχο μας, να εξερευνήσουμε πιο ακουστικές και πιο οικείες κατευθύνσεις, και ίσως να φτιάξουμε έναν ολόκληρο unplugged δίσκο, ηχογραφημένο ζωντανά σε ιδιαίτερες τοποθεσίες ανά τον κόσμο.
Ονειρευόμαστε επίσης συνεργασίες με άλλους καλλιτέχνες που κουβαλούν το ίδιο πνεύμα με εμάς — καλλιτέχνες από διαφορετικούς πολιτισμούς, που πιστεύουν στη δύναμη της μουσικής ως γέφυρα.
Αλλά πάνω απ’ όλα, θέλουμε να συνεχίσουμε να ταξιδεύουμε με τη μουσική μας και να φτάσουμε σε ανθρώπους σε μέρη που δεν έχουμε πάει ακόμα. Υπάρχουν ακόμα τόσες πολλές πόλεις και χώρες από όπου μάς γράφουν άνθρωποι και μας ζητούν να έρθουμε. Κάποια μέρα, ελπίζουμε να τους φέρουμε τη μουσική μας από κοντά.

Και προσωπικά, ονειρεύομαι μια μέρα να τραγουδήσω στο Ιράν. Δεν ξέρω αν θα ζήσω για να το δω, αλλά κουβαλάω αυτό το όνειρο στην καρδιά μου – να τραγουδήσω ελεύθερα με όλες τις γυναίκες του Ιράν, στην καρδιά της Τεχεράνης.