Παραιτήθηκε ο Jan Fabre

Έπειτα από τις αντιδράσεις των Ελλήνων καλλιτεχνών, αλλά και εκπροσώπων της πολιτικής, ο Βέλγος εικαστικός Jan Fabre, που ανέλαβε καλλιτεχνικός διευθυντής στο Ελληνικό Φεστιβάλ, υπέβαλε την παραίτησή του στην διευθύντρια του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, Κατερίνα Κοσκινά. Η επιλογή του Βέλγου εικαστικού έρχεται μάλλον σαν φυσικό επακόλουθο του τεράστιου κύματος αντίδρασης που προκάλεσαν οι επιλογές του από το πρώτο λεπτό που ανέλαβε τα καθήκοντά του.

Ο Jan Fabre σκόπευε το φετινό φεστιβάλ να είναι αφιερωμένο στο Βέλγιο, τη χώρα καταγωγής του, απόφαση που έθετε αυτομάτως εκτός δεκάδες ηθοποιούς και καλλιτέχνες, ενώ σύμφωνα με δηλώσεις του, δεν γνώριζε ακόμη τι ακριβώς θα συνέβαινε με ελληνικές παραστάσεις που είχαν δρομολογηθεί για το Φεστιβάλ. 

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της ανακοίνωσης που εξέδωσε πριν από λίγο, το υπουργείο Πολιτισμού

«Με την παρούσα, εγώ, ο Jan Fabre, παραιτούμαι από τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή (curator) του Ελληνικού Φεστιβάλ. Αποδέχτηκα την πρόταση του Υπουργού Πολιτισμού της Ελλάδας να προβώ σε καλλιτεχνικές επιλογές με πλήρη ελευθερία. Αυτό δεν φαίνεται να είναι πλέον δυνατόν στην Ελλάδα. Δεν επιθυμώ να εργαστώ σε ένα εχθρικό καλλιτεχνικό περιβάλλον, στο οποίο προσήλθα με ανοιχτό μυαλό και ανοιχτή καρδιά. Εύχομαι στους Έλληνες καλλιτέχνες καλή τύχη στη δουλειά τους και στο Φεστιβάλ τους».

Στο σημείο αυτό, πρέπει να επισημανθεί ότι ο Jan Fabre προσήλθε ουσιαστικά ως εθελοντής για να συνεισφέρει στην Ελλάδα της κρίσης. Με αυτό κατά νου, ανέλαβε να οργανώσει σε ελάχιστο χρονικό διάστημα το Ελληνικό Φεστιβάλ αυτοπεριορίζοντας το σύνολο των οικονομικών του αξιώσεων στο ποσό των 20.000 ευρώ για κάθε χρόνο που θα παρείχε τις υπηρεσίες του, τόσο ως καλλιτεχνικός υπεύθυνος του θεσμού, όσο και για τις παραγωγές της ομάδας του.

Η επιλογή της παραίτησης υπήρξε αποτέλεσμα της συντονισμένης επίθεσης που δέχτηκε ο Jan Fabre από πολιτικά κόμματα, Μ.Μ.Ε. και μέρους του καλλιτεχνικού κόσμου. Οι επιτιθέμενοι χαρακτήρισαν συλλήβδην ως ανθελληνικό ένα δομημένο τετραετές πρόγραμμα, το οποίο αποσκοπούσε όχι απλώς στη διεύρυνση του ούτως ή άλλως διεθνούς χαρακτήρα του Φεστιβάλ, αλλά και στη διεθνοποίηση της ίδιας της ελληνικής καλλιτεχνικής δημιουργίας. Θεώρησαν persona non grata έναν διεθνώς καταξιωμένο δημιουργό και απαξίωσαν συνολικά και οργανωμένα το καλλιτεχνικό του έργο καταρρακώνοντας έτσι κάθε έννοια ελευθερίας στην καλλιτεχνική έκφραση. Σε απόλυτο συγχρονισμό, Μ.Μ.Ε., αποσπασματικά και στοχευμένα εστίασαν σε ένα ελάχιστο σημείο ενός έργου του, παράγοντας πλήρως παραπλανητικές εντυπώσεις και παίζοντας με το δημόσιο αίσθημα.

Οι βεβιασμένες αντιδράσεις των καλλιτεχνών, πριν καν ανακοινωθεί το πλήρες πρόγραμμα του Φεστιβάλ, μέσα μάλιστα από την παραπειστική επιχειρηματολογία περί αφελληνισμού του θεσμού, οδηγούν σε θλιβερούς συνειρμούς σε σχέση τόσο με την ελευθερία του λόγου και της έκφρασης στην Ελλάδα του 21ου αιώνα, όσο και με την επιδιωκόμενη θέση της στο σύγχρονο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι.

Η εξέλιξη αυτή αποτελεί ενδιαφέρουσα αντιστροφή αυτού που κατά κανόνα συμβαίνει στην ανθρώπινη ιστορία, όπου οι πνευματικές δυνάμεις διεκδικούν την ελευθερία του λόγου και υπεραμύνονται αυτής έναντι της πολιτικής εξουσίας. Στη δική μας ιστορία φαίνεται δυστυχώς να συνέβη το αντίστροφο.

Εξυπακούεται ότι ο Υπουργός σε συνεργασία με το Δ.Σ. του Φεστιβάλ θα αναλάβει άμεσα τις απαραίτητες πρωτοβουλίες για την καλύτερη δυνατή λειτουργία του θεσμού.»

Οι καλλιτέχνες ζητούσαν παραίτηση υπουργού πολιτισμού και Γιαν Φαμπρ

Τις παραιτήσεις του υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού Αριστείδη Μπαλτά και του νέου επικεφαλής του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου Γιαν Φαμπρ, ζητούν με ανοιχτή επιστολή τους εκπρόσωποι από όλο το φάσμα του καλλιτεχνικού κόσμου, οι οποίοι συγκεντρώθηκαν σήμερα στο Θέατρο Σφενδόνη. Στόχος τους ήταν να αναζητηθεί ένας κοινός τρόπος αντίδρασης σχετικά με τη νέα φυσιογνωμία του φεστιβάλ, μετά τις ανακοινώσεις του Φλαμανδού καλλιτέχνη για τη συγκρότηση του φετινού προγράμματος, από τo οποίo απουσιάζει η ελληνική εκπροσώπηση.

Αντιδράσεις όμως υπήρξαν και από την αντιπολίτευση: ” Με έκπληξη, αλλά κυρίως με λύπη, πληροφορηθήκαμε ότι ο Υπουργός Πολιτισμού, κ. Μπαλτάς, προχωρά ανάμεσα στα άλλα και στην κατάργηση της παρουσίας των Ελλήνων δημιουργών. Ταυτόχρονα, ο πρωθυπουργός αποδέχτηκε τον αφελληνισμό ενός κατεξοχήν εθνικού, πνευματικού, αλλά και τουριστικού προϊόντος, έστω και με όρους εξευτελιστικής ποσόστωσης”, ανέφερε ο κ. Μητσοτάκης.

Αντιδράσεις και από το εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ

Κατά μέτωπο επίθεση του ΣΥΡΙΖΑ κατά του Γιαν Φαμπρ. Με ανακοίνωσή του το τμήμα Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ εξαπολύει επίθεση στον νέο καλλιτεχνικό διευθυντή του Φεστιβάλ Αθηνών και καλεί καταρχήν το υπουργείο Πολιτισμού να εστιάσει όχι στα πρόσωπα αλλά στους θεσμούς, και να παρουσιάσει μια συγκροτημένη πρόταση πολιτιστικής πολιτικής με σαφείς στόχους, “μια πρόταση που θα εμπνέεται από το αριστερό όραμα και το υπάρχον πρόγραμμα για τον πολιτισμό και δεν θα δίνει λευκή επιταγή σε εγχώριους ή εισαγόμενους σταρ”.

Ο εκκεντρικός κ. Φαμπρ

Όσο περνούσε η ώρα μάλιστα, έρχονταν στο φως νέες πτυχές του καλλιτέχνη και έργα τα οποία είχε ανεβάσει στο παρελθόν, τα οποία και αποτέλεσαν αντικείμενο συζήτησης και επικριτικών σχολίων. Το “Mount Olympus / 24h: Η αποθέωση της κουλτούρας της τραγωδίας” είναι το πλέον προκλητικό έργο του νέου (και τέως) καλλιτεχνικού διευθυντή του Φεστιβάλ Αθηνών, όπου συναθροίζονται όλα εκείνα τα στοιχεία που τον έκαναν παγκόσμια καλλιτεχνική είδηση. Είναι μια performance που αποσκοπεί στο να μην καθησυχαστεί σε καμία στιγμή της ο θεατής, μιας και κυριαρχεί το απρόβλεπτο.

Αξίζει να σημειωθεί πως η παράσταση είχε παρουσιαστεί στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης τον Οκτώβριο του 2015 και τον Σεπτέμβριο του 2015 στα 50α Δημήτρια.