Γιάννης Σκουρλέτης: “Η μοναξιά είναι αποτυπωμένη σε κάθε σέλφι που ταξιδεύει στον ψηφιακό κόσμο”

Μετά την εντυπωσιακή υποδοχή από κοινό και κριτικούς την περασμένη σεζόν, η ομάδα bijoux de kant επιστρέφει με νέο κύκλο παραστάσεων για το Μάθε με να φεύγω, το νέο έργο του Άκη Δήμου σε σκηνοθεσία Γιάννη Σκουρλέτη στο Θέατρο του Νέου Κόσμου.

Σε ένα ξενοδοχείο που έχει πάψει πια να λειτουργεί, η Αγνή και ο Ίωνας — αδέλφια, συγκάτοικοι, σύμμαχοι και αντίπαλοι ταυτόχρονα — κατοικούν ανάμεσα σε μνήμες, σιωπές και ανεξόφλητα συναισθήματα. Η ησυχία τους διαταράσσεται από την άφιξη ενός Ανώνυμου Άντρα, που επιστρέφει χρόνια μετά από μια θυελλώδη ερωτική νύχτα. Από εκείνη τη στιγμή, ένα παραλίγο ειδύλλιο, ένας ανεξιχνίαστος φόνος και ένας βίαιος χωρισμός αναδύονται σαν θραύσματα σε ένα παιχνίδι διακειμενικής μνήμης, σαν μια σύγχρονη, σκοτεινή εκδοχή της επιστροφής του Οδυσσέα στην Πηνελόπη του.

Μέσα από την εικαστική, παράδοξη και βαθιά συναισθηματική γλώσσα του σκηνοθέτη, η ιστορία μεταμορφώνεται σε ένα αλλόκοτο, μαγνητικό σύμπαν — μια ελεγεία για τον έρωτα και τη μοναξιά, ένα έργο που μοιάζει να ισορροπεί ανάμεσα στον Μπέκετ, τον Τένεσι Ουίλιαμς, αλλά και τα λαϊκά ρομάντζα του περιπτέρου.

Τον Γιάννη Σκουρλέτη τον συναντάμε μετά από ένα καλοκαίρι γεμάτο δουλειά και μετακινήσεις: Μικρή Επίδαυρος, Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός, Αρχαίο Θέατρο Σάμου, εργαστήριο της Λυρικής Σκηνής στην Πάτμο. «Ζω μέσα από τη δουλειά μου και νιώθω ευγνωμοσύνη» εξομολογείται. Πάντα πολυπράγμων, πάντα σε πολλαπλά μέτωπα, χωρίς ποτέ να χάνει την εστίαση — ο Γιάννης Σκουρλέτης φαίνεται να αντιμετωπίζει κάθε νέο έργο σαν χώρο μνήμης και μεταμόρφωσης.

«Τώρα δουλεύουμε το Μάθε με να φεύγω του Άκη Δήμου. Με τον Άκη έχουμε συνεργαστεί πολλές φορές όλα αυτά τα χρόνια – έχουμε κάνει πολλά πράγματα μαζί, συνήθως ξεκινώντας από μια κοινή ιδέα. Μπορεί, για παράδειγμα, να του έλεγα: “Διάβασε την Πρώτη Αγάπη του Κονδυλάκη, μου αρέσει πολύ, σκέφτεσαι να κάνουμε κάτι πάνω σε αυτό;” Και έτσι σιγά σιγά γεννιόταν ένα έργο. Εκείνος έγραφε, πήγαινε – ερχόταν το κείμενο και κάπως έτσι χτίζαμε τις παραστάσεις μας.

Αυτή τη φορά, όμως, τα πράγματα ήταν εντελώς διαφορετικά. Ο Άκης είχε ήδη γράψει το έργο, και μάλιστα αρκετά χρόνια πριν. Το είχε στο συρτάρι του και αρχικά το είχε σκεφτεί για τη Ρούλα Πατεράκη, αλλά δεν ανέβηκε ποτέ. Κάποια στιγμή λοιπόν, το 2024, βρέθηκε στα χέρια μου. Μου το έστειλε λέγοντάς μου απλά: “Δες το, αν σε ενδιαφέρει.” Το διάβασα και μου άρεσε πάρα πολύ – ήταν η πρώτη φορά που δουλεύαμε μαζί πάνω σε ένα έργο που ήταν ήδη ολοκληρωμένο, χωρίς να έχω συμμετοχή στη γέννησή του” αναφέρει χαρακτηριστικά.

Το ανεβάσατε πρώτη φορά στον δικό σας χώρο, bijoux de kant HOOD art space έτσι;

“Το ανέβασα πέρσι τον Απρίλιο. Δεν έβρισκα εύκολα χώρο και το συζητούσα με τον Κωνσταντίνο Γεωργόπουλο. Μου λέει: “Γιατί δεν το κάνεις εδώ, στο προβάδικο; Έχουμε τον χώρο, σκέψου το.” Στην αρχή το αντιμετωπίσαμε σχεδόν σαν πρόφαση, λίγο αυθαίρετα, αλλά τελικά ξεκινήσαμε να το στήνουμε για εκείνον τον συγκεκριμένο χώρο – σχεδόν αποκλειστικά για αυτή την παράσταση. Κάπως έτσι δημιουργήθηκε και το bijoux de kant HOOD art space στο Μοναστηράκι” απαντά.

Και συνεχίζει: “Παίξαμε από τα τέλη Απριλίου μέχρι τις αρχές Ιουνίου 2024. Μετά, τον χειμώνα, το ξαναπαρουσιάσαμε για τρεις μήνες και πήγαινε όλο και καλύτερα – ο κόσμος μεγάλωνε, η παράσταση ζεσταινόταν, είχε ανταπόκριση. Κάποια στιγμή ήρθε και το είδε ο Μίλτος Σωτηριάδης από το Θέατρο του Νέου Κόσμου και μου είπε ότι τον ενδιαφέρει να το φιλοξενήσουν. Κι έτσι το έργο “ξενιτεύτηκε” από τον χώρο όπου γεννήθηκε και μεταφέρθηκε πλέον στη σκηνή του Θεάτρου του Νέου Κόσμου.”

Μάθε με να Φεύγω λοιπόν… Γιατί να το δούμε;

“Νομίζω πως αυτή η παράσταση έχει πραγματικό ενδιαφέρον λόγω της θεματικής της. Αν έπρεπε να ορίσω με μία λέξη αυτό που διαχειρίζεται το έργο, θα έλεγα ότι είναι η επιστροφή. Παρότι ο τίτλος είναι Μάθε με να φεύγω, το κείμενο μιλά πολύ περισσότερο για το πώς επιστρέφουμε εκεί απ’ όπου κάποτε φύγαμε. Τι αφήσαμε πίσω μας; Με πόση ορμή κλείσαμε την πόρτα όταν φύγαμε; Και αν τη ξανανοίξουμε — με ποιον τρόπο το κάνουμε; Έχει υπάρξει ποτέ πραγματική φυγή; Ή μήπως κουβαλάμε πάντα μέσα μας αυτό από το οποίο προσπαθήσαμε να ξεφύγουμε;

Αυτό είναι κάτι που αφορά βαθιά την καθημερινότητά μας και γι’ αυτό το έργο πατά πάνω στον μύθο της επιστροφής του Οδυσσέα στην Πηνελόπη. Ο δικός μου Οδυσσέας, βέβαια, δεν έχει τίποτα το ηρωικό. Είναι ένας ρημαγμένος, κουρασμένος άνθρωπος, κάπως κατεστραμμένος από τη ζωή του. Γράφει ταξιδιωτικούς οδηγούς σε περιοδικά, σαν κάποιος που μιλά στους άλλους για ταξίδια που ο ίδιος δεν θα κάνει ποτέ. Επιστρέφει για να συναντήσει αυτό που κάποτε δεν είχε τη δύναμη να αντικρίσει πραγματικά — εκείνο από το οποίο έφυγε πριν το ζήσει” σχολιάζει.

Ένα έργο λοιπόν για τη μοναξιά…

“Το έργο θέτει το ερώτημα: Φεύγουμε ποτέ στ’ αλήθεια; Ή μήπως εκείνοι που φεύγουν μένουν τελικά πιο έντονα μέσα στον τόπο και στους άλλους από εκείνους που δεν έφυγαν ποτέ;
Υπάρχει και μια φράση μέσα στο κείμενο που λέει: «Αυτοί που φεύγουν, μένουν περισσότερο κι από αυτούς που έμειναν.» Αυτό, για μένα, συνοψίζει όλη τη συγκίνηση της παράστασης — και συνδέεται πολύ με το σήμερα, με τη μοναξιά στις σχέσεις, με αυτό το αδιόρατο κενό που αφήνουν οι άνθρωποι όταν λείπουν, αλλά παραμένουν παρόντες μέσα μας με τρόπο ακαθόριστο.

Έχουμε σχέσεις, αλλά πια ζούμε μέσα σε οθόνες. Έχουμε το βλέμμα του άλλου, αλλά είναι απόν. Και αυτό μας έχει οδηγήσει να χτίσουμε συρματοπλέγματα γύρω μας, που εμποδίζουν τους άλλους να έρθουν κοντά μας. Χτίζουμε, αλλά δεν πάμε για τον άλλον, πάμε για να επιβεβαιώσουμε την εικόνα μας. Δεν συναντάμε τον άλλον, δεν τον αφήνουμε να ακουμπήσει το βλέμμα του πάνω μας, αντίθετα, αναζητούμε συνεχώς επιβεβαίωση. Είμαστε σαν λυσσασμένα ζώα που ζητάμε αυτή την επικύρωση.

Καταλαβαίνω ότι κάθε γενιά έχει τους δικούς της κώδικες και τα δικά της πράγματα. Όμως φοβάμαι πως αυτή η κατάσταση έχει γίνει αρπακτική, και δεν αφήνουμε τον άλλον να μας κοιτάξει με πραγματικό βλέμμα. Αντί να συναντήσουμε τον άλλον, αρκούμαστε στην κατανάλωση του άλλου ως προϊόν. Δυστυχώς, έχουμε μάθει να καταναλώνουμε εικόνες, χρόνο, ακόμη και τη χρησιμότητα του άλλου. Στην πραγματικότητα, καταλήγουμε να ζούμε σε μια μοναξιά που την δημιουργεί η οθόνη, μια μοναξιά που είναι αποτυπωμένη σε κάθε σέλφι που ταξιδεύει σε έναν ψηφιακό κόσμο. Και αυτή η μοναξιά κραυγάζει παντού.

Και όλο αυτό μας έχει κάνει τοξικούς, μας απομάκρυνε όχι μόνο από τον άλλον, αλλά και από τον εαυτό μας. Όσο απομακρυνόμαστε από τον άλλον, τόσο απομακρυνόμαστε και από τα συστατικά που μας συνθέτουν” προσθέτει.

Πώς δουλέψατε στην παράσταση αυτή;

“Αυτό που κάνει η παράσταση είναι πολύ βαθύ. Όταν θέτει όλα αυτά τα ζητήματα, ουσιαστικά σου τραβάει το χαλί κάτω από τα πόδια στο τέλος. Παρόλο που χρησιμοποιεί φόρμες που προέρχονται από το θέατρο ελαφρότητας -αν μπορώ να το πω έτσι, καθώς δουλέψαμε πολύ πάνω στο μπουλβάρ και στην ελαφρότητα των πραγμάτων- σιγά σιγά αυτό αρχίζει να έχει μία άλλη βαρύτητα.

Ξεκίνησα από σχήματα, καρικατούρες, από πράγματα πιο σχηματικά, και προχώρησα προς μία άλλη εσωτερικότητα. Στη συνέχεια κατάλαβα ότι αυτή η πορεία δεν αφορά μόνο την ιστορία μας, αλλά και την ιστορία του θεάτρου, αφού η ιστορία μας είναι τελικά η ιστορία του θεάτρου, η ιστορία των ανθρώπων.

Το θέατρο μιλάει για την επικοινωνία, και αυτό είναι το αίτημά του: γεννιέται και πεθαίνει κάθε βράδυ. Η παράσταση σου διδάσκει το θνησιγενές, ότι το κάναμε, τελείωσε, και την επόμενη μέρα πάμε να κάνουμε μια άλλη παράσταση. Αυτό το συνεχές κλείσιμο και άνοιγμα είναι το θεμελιώδες αίτημα του θεάτρου, αλλά και της ζωής μας. Δεν αλλάζει το αίτημα, μόνο η φόρμα του. Στο τέλος, αυτό που πάντα μένει είναι το είδος της επικοινωνίας, πώς μιλάς, πώς συνδέεσαι. Μπορεί να αλλάζουν τα ρούχα, τα ονόματα, οι ρόλοι, αλλά το υπόβαθρο παραμένει το ίδιο.

Η γοητεία του θεάτρου είναι ότι η επανάληψη, αυτή η δυνατότητα να συναντήσεις και πάλι το βλέμμα του θεατή, να υπάρξει ξανά η ίδια σύνδεση. Και παρά τα όσα γίνονται γύρω μας με όρους εμπορικούς, το θέατρο παραμένει μια δύναμη που μας καλεί να το βιώσουμε και να το ζήσουμε με όλη μας την αλήθεια. Όμως, δυστυχώς, τα πράγματα κρίνονται πια με όρους προϊόντος, και είναι κάτι που παρατηρούμε ολοένα και περισσότερο”.

Και η Γυναίκα και ο Ακροβάτης

“Αυτήν την περίοδο ετοιμάζω και ένα άλλο έργο, την “Γυναίκα και τον Aκροβάτη” του Μιχάλη Βιρβιδάκη, μια υπερρεαλιστική ιστορία που εξερευνά τα μικρά θαύματα που κάθε άνθρωπος κρύβει πίσω από τα κλειστά παράθυρα του σπιτιού του. Το έργο εστιάζει στην ιερή μανία της επιθυμίας και παρακολουθεί τις ζωές των ηρώων, με την Αμαλία Μουτούση και τον Θανάση Δόβρη να πρωταγωνιστούν σε μια παράσταση γεμάτη ένταση και εσωτερικότητα. Αυτή η εσωτερικότητα, η σιωπή και η ήρεμη ένταση διαπερνούν όλη την παράσταση, δημιουργώντας μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα.

Αυτό το έργο είναι εντελώς διαφορετικό από τα υπόλοιπα, καθώς η παράσταση διαπραγματεύεται την προσωπική αναζήτηση και τα μυστικά που κάθε άνθρωπος κρύβει μέσα του. Νιώθω σαν τη μύγα μες στο γάλα σε αυτή τη δουλειά, καθώς είναι τόσο εσωτερική και χαμηλόφωνη.

Η Βιjoux de Kant μετράει χρόνια…Πώς νιώθετε;
“Μου λένε πως είμαι πολύ αβανγκάρντ, πολύ κουίρ, και πραγματικά το μόνο που κάνω είναι να μεταφέρω αυτό που νιώθω, χωρίς καμία εξωτερική επιρροή. Η τέχνη δεν πρέπει να μένει στάσιμη, πρέπει να εξελίσσεται και να αγγίζει τον κόσμο.

Είναι και μια εσωτερική μάχη με το κοινό, να καταλάβουμε τη φύση των σχέσεων και της επικοινωνίας. Στην καθημερινότητα της μοναξιάς, και μέσα από την οθόνη, ο κόσμος γύρω μας χάνει τη βαθύτητά του και μετατρέπεται σε καταναλωτικό προϊόν, ενώ όλα γύρω μας δείχνουν να απομακρύνονται, η τέχνη και το θέατρο εξακολουθούν να προσφέρουν μια στιγμή σύνδεσης, αν και αυτό είναι σπάνιο.

Όσο για τις άλλες παραστάσεις, το θέατρο προσφέρει πάντα φως, ακόμα κι αν είναι μικρό, ακόμα κι αν είναι σπάνιο, όπως το φως στο τούνελ που λέμε. Παρά το εμπορικό και ανταγωνιστικό πνεύμα του θεάτρου σήμερα, πάντα βρίσκονται εκείνες οι παραστάσεις που αγγίζουν κάτι βαθύτερο, κάτι αληθινό”.