Θωμάς Μοσχόπουλος στο NEWS 24/7: “Η έξυπνη ατάκα είναι πια σημαντικότερη από την έξυπνη τοποθέτηση”

Για να παίξει κανείς με την γλώσσα, για να αυθαιρετήσει ανέμελα και δημιουργικά ανακατεύοντας λέξεις και νοήματα, αρκεί να είναι παιδί. Μεγαλώνοντας, για να συνεχίσει να το κάνει, αρκεί να είναι ευφυής. Ε, και λίγο παιχνιδιάρης. Κάπως σαν παιδί…

Ο σκηνοθέτης Θωμάς Μοσχόπουλος είναι σίγουρα ευφυής. Και στην διάρκεια του περσινού κορονοεγκλεισμού, κάθισε με παιχνιδιάρικη διάθεση και την παροιμιώδη μεθοδικότητά του κι έγραψε ένα θεατρικό έργο που κάνει ακριβώς αυτό: παίζει με την γλώσσα, τις λέξεις, τα νοήματα, με τον ρυθμό του προφορικού λόγου, και την κρυφή γοητεία του παραλόγου. Το «Δελφίνοι ή Καζιμίρ και Φιλιντόρ», που προέκυψε, είναι το προτελευταίο έργο που φιλοξενείται στην ραδιοφωνική θεατρική εκπομπή «Πλατεία Θεάτρου», την οποία λάνσαρε τον περασμένο Απρίλιο ο Αθήνα 9.84. Κι είναι το μόνο ολοκαίνουριο έργο. Το μόνο από τα 10 ελληνικά θεατρικά της «Πλατείας» που θα κάνει πρεμιέρα στα ερτζιανά. Φυσικά, «ο στόχος είναι να το ανεβάσω και επί σκηνής,» ξεκαθαρίζει ο Μοσχόπουλος μιλώντας στο NEWS 24/7.

Γοητευτικά μπεκετικό –«ποτέ δεν έκρυψα ότι πρόκειται για φόρο τιμής στο “Περιμένοντας τον Γκοντό”» λέει ο Μοσχόπουλος–, το έργο εκτυλίσσεται σε κάποιο νεφελωδώς άχρονο βασίλειο, όπου οι δυο νόμιμοι δελφίνοι του θρόνου, ο Καζιμίρ κι ο Φιλιντόρ, περιμένουν πώς και πώς τον φάκελο που θα τους αποκαλύψει ποιος τελικά θα γίνει ο νέος βασιλιάς. Το τρίτο και κομβικό πρόσωπο αυτής της «κωμωδίας απόγνωσης», όπως την βαφτίζει ο δημιουργός της, είναι ένας ψοφοδεής, μετρημένος υπηρέτης. Ο κομιστής του περιβόητου φακέλου. Τον υποδύεται απολαυστικά ο Θανάσης Δήμου, σε ένα συναρπαστικά χορογραφημένο πινγκ-πονγκ-για-τρεις απέναντι στον κοφτό και φιλόδοξο Καζιμίρ του Γιώργου Χρυσοστόμου, και στον φαινομενικά πιο ζαμανφού Φιλιντόρ του θαυμάσιου Θάνου Λέκκα.

Αυτούς τους τρεις συγκεκριμένους ηθοποιούς είχε στο νου του εξ αρχής ο Μοσχόπουλος. Και βλέποντάς τους, στο στούντιο ηχογράφησης του 9.84, να υποδύονται τούτα τα τρία πρόσωπα που τραμπαλίζονται μεταξύ κυριολεξίας και σουρεαλιστικής καχυποψίας, ω, πόσο δίκιο είχε! Αν και όταν ξεκίνησε να γράφει το έργο «το έκανα λίγο για να εκτονώσω την πιεσμένη ενέργεια της πρώτης καραντίνας», ο ψαρωτικά πολυπράγμων καλλιτεχνικός διευθυντής του Θεάτρου Πόρτα https://porta-theatre.gr/index.php αποφάσισε να προωθήσει τους «Δελφίνους» του, όταν ήρθε η πρόταση συνεργασίας από τον 9.84. Και πολύ καλά έκανε.

Νέα ελληνική δραματουργία: Αναζητείται

Τον ρωτώ αν, αλήθεια, έχει προοπτικές άνθισης το σημερινό, το καινούριο ελληνικό έργο. Κι αφού, ως αληθινός πολίτης του κόσμου, μου κάνει κάποιες εύστοχες παρατηρήσεις για μια διεθνώς καταγραφόμενη ατροφία της δραματουργικής παραγωγής –«τον [Μάρτιν] Μακ Ντόνα και τον [Φλοριάν] Ζελέρ, είδες, τους απορρόφησε αυτομάτως ο κινηματογράφος, κάνοντάς τους και σκηνοθέτες»–, καταλήγει:

«Νομίζω ότι [στην Ελλάδα], από την κρίση και μετά, αρχίσαμε να επενδύουμε αναγκαστικά πάρα, πάρα πολύ στο εισιτήριο. Με το που χάθηκε, δηλαδή, η σιγουριά της επιχορηγούμενης θεατρικής κίνησης, αρχίσαμε –όχι αδίκως, δεν το κρίνω– να πηγαίνουμε στα σιγουράκια. Να ανεβάζουμε όχι μόνο γνωστά έργα, αλλά χιλιοπαιγμένα γνωστά έργα. Γιατί θεωρούμε ότι ο θεατής θα νιώσει πιο ασφαλής πηγαίνοντας να δει κάτι που ξέρει πάνω-κάτω τι θα είναι, αντί να πειραματιστεί με κάτι καινούριο. Τα ελάχιστα δείγματα που μπορεί να υπάρχουν συνιστούν ένα πολύ μικρό ποσοστό. Όταν, όμως, κριτήριο είναι το πόσα εισιτήρια έκοψες, πάμε σε έναν λαϊκισμό τραγικό. Κι αυτός ο λαϊκισμός δημιουργεί ένα κοινό ακόμη πιο απαίδευτο, ακόμη πιο αμόρφωτο, που με την σειρά του δημιουργεί συνθήκες παραγωγής που προσδιορίζονται από αυτήν την μάζα του… ελάχιστου κοινού πολλαπλάσιου.»

Κι ως θεατράνθρωπος που έχει επί χρόνια συμβάλλει παραδειγματικά στην ανανέωση, την έρευνα, και την καινοτομία σε επίπεδο δραματουργίας, σκηνοθεσίας, αλλά και ευρύτερης πρακτικής οργάνωσης της θεατρικής πράξης, ο Μοσχόπουλος επισημαίνει το προφανές, μα εσαεί ζητούμενο. Ότι φορείς σαν τον Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου, το Εθνικό Θέατρο΄ https://www.n-t.gr, ή όποιος άλλος δύναται, τέλος πάντων, θα πρέπει να ενισχύσουν «την ελληνική δραματουργία, αλλά όχι τη καθεστηκυία. Πρέπει να δοθούν κίνητρα, ώστε να γραφτούνε νέα πράγματα. Γιατί, αν δεν γράφεται τίποτα, δεν θα γραφτεί ποτέ και το αριστούργημα.»

Συντηρητισμός, πανδημία, και ντεμέκ διάλογος

Παρατηρεί –και πώς διάολο να διαφωνήσεις– μια πρόδηλη συντηρητικοποίηση της κοινωνίας. Όχι μόνο στα μέρη μας, αλλά και διεθνώς. Κι εκείνο, άραγε, το πρόσφατο ρεφρενάκι, ότι εξαιτίας της πανδημίας ήρθε, λέει, η ανθρωπότητα σύμπασα και συνειδητοποίησε τα όριά της και τα λάθη της, και είναι πια έτοιμη ν’ αλλάξει τροπάρι; «Τίποτα απ’ όλα αυτά [δεν ισχύει], η βλακεία συνεχίζεται ακάθεκτη. Αν αλλάξει κάτι, θα είναι μόνο σε πολύ προσωπικό επίπεδο και σε ανθρώπους που ούτως ή άλλως είχαν ήδη την ευαισθησία. Αυτοί που δεν καταλαβαίναν τι γίνεται γύρω τους θα συνεχίσουν να μην καταλαβαίνουν τι γίνεται γύρω τους… Υπάρχουν, δηλαδή, σοβαρότατα ζητήματα, όπως π.χ. τα θέματα της οικολογίας, και κανενός δεν ιδρώνει το αυτί, συνεχίζουν την ίδια αυτοκαταστροφική πολιτική. Δεν ελπίζω και πολύ σε μεγάλες αλλαγές. Απλά, όπως πάντα, μια παρακμή, μια πτώση, και μια κρίση, όταν ξεπεραστεί, θα φέρει ανάκαμψη, ή εποχές παχέων αγελάδων.»

Μιλώντας, λοιπόν, για ανάκαμψη, μετά τις πρόσφατες αποκαλύψεις στον θεατρικό μικρόκοσμο, το #MeToo, και τα συμπαρομαρτούντα, θα βελτιωθούν τα πράματα, ή πληγώθηκε ανεπανόρθωτα ο χώρος;

«Κατ’ αρχήν, για ποιο χώρο μιλάμε; Δεν είναι απαραίτητα ίδιοι χώροι όλοι αυτοί… Επειδή όλοι δουλεύουν στο θέατρο; Εγώ δεν θεωρώ, ας πούμε, ότι είμαι στον ίδιο εργασιακό χώρο με κάποιους από αυτούς [που πρωταγωνίστησαν στις αποκαλύψεις]. Θέατρο κάνουν κι αυτοί, θέατρο κάνω κι εγώ, αλλά δεν είναι το ίδιο πράγμα –δεν μπορούμε να τα ισοπεδώνουμε όλα. Αλλά πέρα απ’ αυτό, τα δίκαια αιτήματα κάποιων ανθρώπων πήρανε φωτιά πολύ πιο έντονα, γιατί υπήρχε και μια αίσθηση πανικού κι ανάγκης. Είμαι σχεδόν σίγουρος ότι δεν θα συνέβαινε αυτό, αν βρισκόμασταν σε άλλη χωροχρονική στιγμή. Η παρακμή του θεάτρου έχει αρχίσει εδώ και πάρα πολύ καιρό. Αυτό ήταν απλά η κορύφωση, η οποία πυροδοτήθηκε από το γεγονός ότι μείνανε πάρα πολλοί άνθρωποι άνεργοι, και το υπαρξιακό οξύνθηκε, κι άρχισε να αισθάνεται κανείς ότι δεν έχει πια τίποτα να χάσει, πρέπει να τα πει όλα και να τα ξεράσει. Δεν ειπώθηκαν, όμως, και όλα. Δεν ειπώθηκαν, εννοώ, πράματα για όλους τους κλάδους. Αλλά, βέβαια, δεν θα χέσουμε εκεί όπου τρώμε, έτσι δεν είναι;»

Μια κουβέντα με τον Θωμά Μοσχόπουλο είναι πάντα πυκνή και πολυδαίδαλη. Πετάγεται από το προσωπικό, στο πανανθρώπινο, κι από κει πίσω στο εθνικά μίζερο, με ενδιάμεση στάση στο ανάλαφρο ή και το κωμικό. Γίνεται, κοντολογίς, ωραίος διάλογος. Εν προκειμένω και ταμάμ, το έργο που μόλις έγραψε αποτελεί και μια αποθέωση του διαλόγου –και των εγγενών αδυναμιών του, βέβαια. Μήπως τον χάνουμε σιγά-σιγά τον πλούτο της προφορικής ανταλλαγής με όλα αυτά τα σχεδόν κωδικοποιημένα γραπτά μηνύματα στα σόσιαλ, στα τηλέφωνα, και παντού;

«Αν το καλοσκεφτείς, και αυτή η μορφή επικοινωνίας με κάποιον τρόπο αναπαριστά το προφορικό. Αλλά ποιο προφορικό; Το προφορικό –που αποτυπώνεται και στο έργο– με την έννοια του ευφυολογήματος. Όχι τον πραγματικό, αλλά τον επιδερμικό διάλογο. Εκείνον που και σημασιολογικά και πραγματολογικά γλιστράει, απομακρύνεται συνέχεια από το νόημα. Είναι μια επικοινωνία που δεν εστιάζει πραγματικά στα θέματα, αλλά χρησιμοποιεί τον διάλογο ως μοτίβα –είναι διάλογος προς χάριν του διαλόγου. Είναι η φάση της ατάκας. Αν παρακολουθήσεις λίγο τηλεόραση, ας πούμε, θα δεις ότι η ατάκα, η έξυπνη ατάκα, είναι πια σημαντικότερη από την έξυπνη τοποθέτηση. Και φυσικά επηρεαζόμαστε από τα σόσιαλ, και δεν συνδιαλεγόμαστε και σε πραγματικό επίπεδο. Ακόμα και στην προσωπική μας ζωή, πεταγόμαστε διαρκώς από το ένα στο άλλο. Έχουμε πάθει ένα ζάπινγκ εγκεφάλου.»

Πληροφορίες

Το έργο του Θωμά Μοσχόπουλου «Δελφίνοι ή Καζιμίρ και Φιλοντόρ» θα μεταδοθεί ηχογραφημένο στις 14 Ιουνίου στις 21:00 από την συχνότητα του Αθήνα 9.84. Η σκηνοθεσία είναι του ίδιου του Μοσχόπουλου, η ηχογράφηση έγινε από τον ηχολήπτη του σταθμού, Πάνο Αργύρη, ενώ τους τρεις ρόλους του έργου ερμηνεύουν οι Θανάσης Δήμου, Θάνος Λέκκας και Γιώργος Χρυσοστόμου. Όλη την επόμενη εβδομάδα η «παράσταση» θα είναι διαθέσιμη δωρεάν για ακρόαση στον ιστότοπο του ραδιοσταθμού, ενώ στην συνέχεια θα νοικιάζεται έναντι συμβολικού αντίτιμου, με το νόμιμο ποσοστό εκτελεστικών δικαιωμάτων να αποδίδεται στους εμπλεκόμενους καλλιτέχνες.

Ας σημειωθεί ότι, στη διάρκεια της δευτεριάτικης ραδιοφωνικής τους μετάδοσης, οι «Δελφίνοι», όπως ακριβώς και τα υπόλοιπα εννιά θεατρικά της «Πλατείας Θεάτρου», θα διερμηνεύεται και στην νοηματική (μέσω βίντεο, προφανώς) από τον ιστότοπο του 9.84. «Πραγματικά, είμαι περίεργος να δω πώς θα γίνει η απόδοση του έργου στην νοηματική,» ομολογεί ξεκαρδισμένος ο Μοσχόπουλος, υπονοώντας την εγγενή δυσκολία να μεταφερθούν μέσω χειρονομιών από ένα και μόνο πρόσωπο (!) οι ταχύτατες, ελλειπτικές και συχνά σουρεαλιστικές στιχομυθίες του έργου.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις