Καισαριανή: Ένα τοπωνύμιο με ιστορία

Τον όγδοο αιώνα βασίλευσε στο Βυζάντιο μια πολύ όμορφη, αλλά και ραδιούργα, αρχομανής, βίαιη, ωμή και ανενδοίαστη γυναίκα: η Ειρήνη η Σαρανταπήχαινα, που έμεινε στην ιστορία ως Ειρήνη η Αθηναία. Σ’αυτήν πιστώνεται, ως εικονολάτρισσα αυγούστα, η πρώτη αναστήλωση των εικόνων. Όμως, η Ιστορία την χρεώνει με  κάποιες διακεκριμένες φρικαλεότητες, όπως είναι ο ακρωτηριασμός, το κόψιμο της γλώσσας συγκεκριμένα, των έξι γιων του πεθερού της, Κωνσταντίνου του Πέμπτου, και βέβαια η τύφλωση  του γιου της και συμβασιλέα Κωνσταντίνου του Έκτου, που οδήγησε μετά από μερικές μέρες στον επώδυνο θάνατό του.

Αυτή η εξαιρετική κυρία λοιπόν, που τη ζήτησε σε γάμο ο Καρλομάγνος, είχε εξορίσει δυο αδέλφια του Κωνσταντίνου από άλλη μάνα σ’ ένα μοναστήρι του Υμηττού, για να απαλλαγεί από δαύτα. Επειδή οι υψηλοί κρατούμενοι στο μοναστήρι είχαν τον τίτλο του Καίσαρα, η μονή πήρε το όνομα Καισαρι-ανή. Ήταν σ’ ένα ειδυλλιακό τοπίο – στη δυτική πλαγιά του Υμηττού, με πλούσια βλάστηση τριγύρω, άφθονες ελιές και μια υπέροχη πηγή.  Εκεί κοντά υπήρχε παλιά κι ένα ιερό της Αφροδίτης. Ο οικισμός, με το όνομα Καισαριανή, άρχισε να αναπτύσσεται γύρω από τη Μονή.

Η περιοχή γύρω από το μοναστήρι της Καισαριανής ήταν μοναδικού φυσικού κάλλους. Λέει σχετικά ο Αλέξανδρο; Παπαδιαμάντης στο διήγημά του με τίτλο «το θαύμα της Καισαριανής: «Ήτον μία σπηλιά ωραία, στο βράχο τον θεόρατο, με χρώμα σταχτερό, που έσταζε δροσιές ολόγυρα. Μοσχοβολούσε ο τόπος από θυμάρια, από σκίνους κι αγριοδυόσμο….Ήτον δροσερό, γλυκό νερό, αγίασμα· είχε μια δροσούλα και μια μοσκοβολιά που δεν ξανάγινε…»

Στην απογραφή του 1920, όταν η Καισαριανή αναγνωρίστηκε ως οικισμός της Αθήνας, ο πληθυσμός της έφτανε τα έντεκα, μόλις, άτομα, κυρίως κτηνοτρόφους, που έμεναν σε προσωρινά καταλύματα. Ο μοναδικός μόνιμος κάτοικος της Καισαριανής ήταν ο μακεδονομάχος οπλαρχηγός Έξαρχος, ο οποίος είχε την κατοικία του κοντά στο σημείο που βρίσκεται σήμερα το ξενοδοχείο «Κάραβελ»….

Η κατάσταση άλλαξε άρδην όταν έγινε η Μικρασιατική Καταστροφή, και η Καισαριανή επιλέχθηκε ως μια από τις τοποθεσίες, όπου θα εγκαθίσταντο οι πρόσφυγες. Η στέγασή τους έγινε, αρχικά, σε 500 ξύλινα παραπήγματα, και 1000 πλινθόκτιστα δωμάτια. Μιλάμε για στοίβαγμα, βρόμα και αθλιότητα.  Όμς οι πρόσφυγες ρίζωσαν στην Καισαριανή, εργάστηκαν και έφτιαξαν τη ζωή τους, δίνοντας, με την πάροδο του χρόνου, στη ζωντανή, λαϊκή γειτονιά τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της: τις  γεύσεις, τα χρώματα, τα ήθη και τα έθιμα, την ανθρωπιά της. 

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.