Ο ΠΑΛΑΙΩΝ ΠΑΤΡΩΝ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΔΕΝ ΕΓΡΑΨΕ ΟΤΙ ΣΗΚΩΣΕ ΤΟ ΛΑΒΑΡΟ ΤΟΥ ΞΕΣΗΚΩΜΟΥ

Η καθιέρωση της 25ης Μαρτίου ως ημέρα τιμής και μνήμης για την επανάσταση του 1821 έγινε με βασιλικό διάταγμα του Όθωνα το 1838. Συνέπιπτε και με τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, άρα μαζί με μπακαλιάρο και σκορδαλιά που επιτρεπόταν λόγω της θρησκευτικής εορτής να φάνε οι πιστοί κάνοντας ένα διάλειμμα στην σαρακοστή, μπορούσαν να εορτάσουν και την Εθνική Επέτειο. ‘Εδενε έτσι και το εθνικό αφήγημα της απόλυτης σύνδεσης της επανάστασης με τον κλήρο (και δη των ανώτατο), που μας ακολουθεί 200 χρόνια τώρα…

Έπρεπε ταυτόχρονα να υπάρξει και ένα γεγονός, αληθινό ή μη δεν έχει σημασία. Η ύψωση του λάβαρου των επαναστατημένων Ελλήνων στο μοναστήρι της Αγίας Λαύρας, με τον Παλαιών Πατρών Γερμανό να ευλογεί τα όπλα και τους οπλαρχηγούς στις 25 Μαρτίου του 1821, έμοιαζε με την τέλεια εικόνα. Την είχε περιγράψει ο Γάλλος πρόξενος στην Πάτρα, Φρανσουά Πουκεβίλ (1770-1838) στο βιβλίο του για την “ιστορία της αναγέννησης της Ελλάδας” και αποτυπώθηκε στον γνωστό πίνακα του Θ.Βρυζάκη το 1851.

Η αλήθεια, βέβαια, ήταν λίγο έως πολύ διαφορετική. Εμείς μαθαίναμε στο σχολείο ότι πράγματι ο Παλαιών Πατρών Γερμανός μάζεψε στην Αγία Λαύρα αγωνιστές, προεστούς και λοιπούς επαναστάτες, η πραγματική ιστοριογραφία κατέρριπτε τον (εθνικό) μύθο. Στις 25/3/1821 στο μοναστήρι της Αγίας Λαύρας βρίσκονταν μόνο οι καλόγεροι. Ούτε ο Κολοκοτρώνης, ούτε οι άλλοι οπλαρχηγοί, ούτε ο Π.Π Γερμανός, είχαν συγκεντρωθεί εκεί για να κυρήξουν την επανάσταση.

Η διακήρυξη, άλλωστε, του ελληνικού ξεσηκωμού υπογράφηκε από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη τον Φεβρουάριο του 1821 (22/2, για την ακρίβεια) όταν μαζί με τον Ιερό Λόχο, εισέβαλε στη Μολδοβλαχία σε μια παράτολμη και μάλλον καταδικασμένη να αποτύχει απόπειρα εξέγερσης πρώτα των λαών της περιοχής και ύστερα των σκλαβωμένων Ελλήνων.

Ο ίδιος ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, στα απομνημονεύματα του, δεν αναφέρεται καν στο γεγονός της Αγίας Λαύρας. Κι ο δεσπότης της Πάτρας δεν ήταν άνθρωπος που έκλεινε το στόμα του. Οι μύθοι φρόντισαν να τον περιβάλλουν στη διαδρομή του χρόνου και η 25η Μαρτίου έγινε ένα οριακό χρονικό σύμβολο της ζωής του … μετά θάνατον.

Για να εδραιωθεί ο θρύλος του ιεράρχη που ευλόγησε την επανάσταση, ο βίος του πήρε μυθικές διαστάσεις. Μέχρι και ότι -σαν άλλος Ηρακλής- έπνιξε ένα φίδι όταν ήταν μωρό στην κούνια, γραφόταν σε διάφορους λαϊκούς καζαμίες.

Κάπως έτσι η ημερομηνία γέννησης του τοποθετήθηκε στις … 25 Μαρτίου του 1771 σαν προάγγελος της αποστολής του. Στις 25 Μαρτίου του 1806, γράφτηκε ότι εξελέγη και μητροπολίτης. Σημάδια από τον Θεό, δηλαδή, που την ίδια μέρα το 1821, οδηγούσαν τον Δεσπότη στην ύψωση της σημαίας της ελληνικής επανάστασης.

Το ότι λίγο πολύ η συγκέντρωση των επαναστατημένων ραγιάδων στην Αγία Λαύρα δεν ανταποκρίνεται στην ιστορική αλήθεια το ξέραμε -σχεδόν από την πρώτη μέρα της καθιέρωσης της εθνικής επετείου. Ο Σπυρίδων Τρικούπης γράφει το 1860 ότι “ψευδής είναι η εν Ελλάδι επικρατούσα ιδέα ότι εν τη μονή της Αγίας Λαύρας ανυψώθη κατά το πρώτον η σημαία της ελληνικής επαναστάσεως”

Η εφημερίδα “Ακρόπολις” στις 25/3/1884 αναγνωρίζει ότι η επανάσταση μπορεί να ξεκίνησε και δυο μέρες νωρίτερα (στην Πάτρα)

Αλλά τι έγινε στις 21 Μαρτίου; Πολλοί οριοθετούν εκείνη την ημέρα την έναρξη της ελληνικής επανάστασης αφπ’υ απελευθερώθηκε η πόλη της Πάτρας. Γεγονός είναι ότι μετά την σπίθα που άναψε ο Υψηλάντης τον Φεβρουάριο και καθώς ο Παπαφλέσσας είχε κατέβει στον Μωριά για να ξεσηκώσει τους πάντες, άρχισαν τα σποραδικά επεισόδια.

Στήθηκε ενέδρα σε φοροεισπράκτορες στις 14/3 από τους κλέφτες Νίκο Σολιώτη και Αναγνώστη Κορδή που μαζί με τους συντρόφους τους έριξαν το πρώτο ντουφεκίδι.

Έξι μέρες αργότερα οι Πετμεζαίοι επιτίθενται στους ανθρώπους του στρατιωτικού διοικητή Ιμπραήμ Αρναούτογλου και τους καθηλώνουν σχεδόν για μια εβδομάδα. Στο τέλος οι Τούρκοι παραδίνονται. Με αφορμή αυτή την επίθεση, η τουρκική φρουρά της Πάτρας κλείνει τον τουρκικό πληθυσμό στο Κάστρο και περικυκλώνει το σπίτι του φιλικού Παπαδιαμαντόπουλου.

Ο Παναγιώτης Καρατζάς, τσαγγάρης στο επάγγελμα, μυημένος στη Φιλική Εταιρεία καλεί τους Πατρινούς να πάρουν τα όπλα. Μαζί του ενώνονται κι άλλοι φιλικοί και η Πάτρα γίνεται η πρώτη πόλη της Πελοποννήσου που ελευθερώνεται.

Στις 24 του μηνός καταφτάνουν ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, ο Ανδρέας Λόντος κι άλλοι προεστοί, που αφού ευλογούν τα όπλα, σχηματίζουν το περίφημο Αχαϊκόν Διευθυντήριον. Αναλαμβάνουν, δηλαδή, τη διοίκηση της επαναστατημένης πόλης, χωρίς βέβαια να συμπεριλάβουν τον Καρατζά ή κάποιον άλλον από τους αγωνιστές που πρωταγωνίστησαν στην εξέγερση.

Δεν θα μπορούσαν ποτέ να αποδεχθούν έναν ταπεινό πρώην ραγιά να έχει λόγο στα κοινά της επόμενης μέρας. Η συμμετοχή τους, άλλωστε, στον Αγώνα είχε κι αυτόν τον στόχο. Τον έλεγχο της κατάστασης μετά την επανάσταση.

Τα αποτελέσματα της διοικησης του “Διευθυντηρίου” ήταν καταστροφικά. Οι Τούρκοι, βλέποντας την άμυνα της πόλης να παραλύει, αντεπιτέθηκαν και στις 3 Απριλίου ο Γιουσούφ Πασάς μαζί με το ασκέρι του μπήκε στην Πάτρα, αποφασισμένος να σφάξει τους επαναστατημένους. Ο Καρατζάς επέστρεψε στη μάχη, όμως τίποτε δεν ήταν ίδιο, πλέον. Είχαν επέλθει και εσωτερικές έριδες. Στις 4 Σεπτεμβρίου θα πέσει νεκρός, από μαχαίρωμα μέλους της οικογένειας Κουμανιώτη.

Εχθρός του Παπαφλέσσα

Ο γεννημένος στη Δημητσάνα Γερμανός με σπουδές στο Φανάρι, προστατευόμενος του θείου του, που δεν ήταν άλλος από τον πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε’ είχε χριστεί μητροπολίτης από το 1806. Η πλούσια μητρόπολη του εξασφάλιζε ένα πολύ υψηλό εισόδημα. Οι πολέμιοι του έχουν αφήσει αιχμές ότι δάνειζε κόσμο με υψηλό τόκο.

Ο πρόκριτος και πολέμαρχος Κανέλος Δεληγιάννης (1780-1862) στα απομνημονεύματά του στοχοποιεί τον δεσπότη τον οποίο κατηγορεί ότι οικειοποιήθηκε κοσμήματα και άλλα χρυσαφικά Τούρκων, θυμάτων της σφαγής της Τριπολιτσάς

Αν όλα αυτά είναι αλήθεια η αποτελούν μέρος της διαπάλης που ξεκίνησε σχεδόν με την έναρξη της επανάστασης δεν μπορούμε να το ξέρουμε. Το σίγουρο είναι πάντως ότι ο Παλαιών Πατρών Γερμανός δεν πολυσυμπαθούσε τους κλέφτες, φοβόταν τις σπίθες της επανάστασης και εχθρευόταν τον Παπαφλέσσα. Τον δαιμόνιο Αρχιμανδρίτη που προσπαθούσε με κάθε πιθανό και απίθανο τρόπο να βάλει τη φωτιά της επανάστασης στην Πελοπόννησο.

Η ιστορική συνέλευση της Βοστίτσας (Αίγιο) που έγινε στα τέλη Ιανουαρίου (26-29/1/1821) έφερε τους δυο ιερωμένους πρόσωπο με πρόσωπο. Ο Παπαφλέσσας προσπαθούσε να πείσει τους προεστούς του Μωριά για την αναγκαιότητα της επανάστασης “εδώ και τώρα”.

Ο Σπύρος Μελάς, γράφοντας στο “Ελεύθερον Βήμα” (30/9/1930, στους εορτασμούς των 100 χρόνων της επανάστασης) περιγράφει με ιδιαίτερα γλαφυρό τρόπο την ιστορική μονομαχία. Ο ακαδημαϊκός συγγραφέας, σημειώνει ότι εξ’ αρχής η τακτική του Γερμανού ήταν συγκεκριμένη. Να αποκρούσει τα σχέδια του Υψηλάντη, που μετέφερε ο Δικαίος (Παπαφλέσσας) τον οποίο θεωρούσε παντελώς ακατάλληλο να ηγηθεί της όλης επιχείρησης.

Ο Δεσπότης δεν εμπιστευόταν τον παράτολμο χαρακτήρα του Παπαφλέσσα, για τον οποίο φοβόταν “ότι θα μας πάρει όλους στο λαιμό του”. Γι αυτό και στη συνέλευση της Βοστίτσας είχε συμβουλεύσει τους προεστούς να δηλώσουν από την αρχή αρνητικοί σε κάθε επιχείρημα του απεσταλμένου από τη Φιλική Εταιρεία αρχιμανδρίτη.

“Όλες οι απαντήσεις και τα επιχειρήματα του Παπαφλέσσα, που ακόμα ο λόγος του παρέμενε και ψύχραιμος και μακριά από τις υπερβολές και αναλήθειες στις οποίες συχνά κατέφευγε, σκεπάζονταν κάτω από τα γέλια και τις ειρωνίες των προκρίτων. Όμως ο Παπαφλέσσας δεν είχε πει την τελευταία κουβέντα” γράφει ο Μελάς.

“Είσαι άρπαγας και εξωλέστατος”

Την τρίτη ημέρα της συνέλευσης ο Δικαίος κι ενώ οι κοτζαμπάσηδες αναρωτιούνται για τη ρωσική συμμετοχή στον αγώνα των Ελλήνων καταφεύγει σε ένα από τα γνωστά κόλπα του. Υποστηρίζει ότι επικεφαλής δεν είναι ο Υψηλάντης, αλλά ο ίδιος ο Τσάρος. Ξεφουρνίζει διάφορα ψέματα, με αποτέλεσμα να αρχίζει να κάμπτει κάποιους από τους προεστούς.

Μπροστά στον κίνδυνο να συμφωνήσουν όλοι με τον Παπαφλέσσα, ο Ανδρέας Ζαΐμης παίρνει τον λόγο και υποστηρίζει ότι αν δώσουν βάση στους ανυπόστατους ισχυρισμούς του αρχιμανδρίτη “θα έπεφτε στο κεφάλι μας το αιώνιο ανάθεμα, αφού θα παίρναμε στο λαιμό μας το έθνος”.

Ο Μελάς σημειώνει με το απαράμιλλο ύφος του:

Ο Γερμανός σηκώθηκε, κρατώντας ένα χαρτάκι: Αρχιμανδρίτα Δικαίε, είπε στο συνηθισμένο, υπεροπτικό και κοροϊδευτικό τόνο: Η συνέλευσι δεν ζητεί από σένα λόγους παχείς, αλλ’ αποκρίσεις συντόμους και θετικάς προς τας ερωτήσεις, όπου έχω την εντολήν να θέσω

Ο δύο άνδρες λογομαχούν. Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ζητά εγγυήσεις ότι με την έναρξη της Επανάστασης συμφωνεί ολόκληρο το Εθνός. Ο Παπαφλέσσας δεν μπορεί να δώσει τέτοιες εγγυήσεις. Αλλά δεν τα χάνει. Η μάχη συνεχίζεται.

“Οι λαοί μας είνε όχι μάλλον άπειροι της οπλοφορίας, αλλά και άοπλοι, δυστυχώς, επομένως, πάρα πολύ ολίγοι είνε εκείνοι, οίτινες έχουν οπωσούν την πείραν του πολεμείν”, υποστηρίζει ο Παλαιών Πατρών Γερμανός.

Ο Παπαφλέσσας αφού μιλά με πύρινα λόγια για τους κλέφτες και τους Σουλιώτες λέει στον κληρικό.

– Αν οι λαοί δεν οπλοφορήσουν, δέσποτα, Γερμανέ, πώς θα μάθουν να γεμίζουν τα όπλα; Και αν δεν πολεμήσουν πώς θα λάβουν πείραν πολεμικήν; Και αν δεν γίνουν στρατοί και πόλεμοι πώς θα γίνουν στρατηγοί; Αν καρτεράτε ο ραγιάς να βγη πολεμικός, από τον ύπνο της δουλείας, να πήτε καλλίτερα και φανερά πώς δεν στέργετε την ελευθερία, ούτε τον αγώνα εις τ’ όνομά της!”.

Τα λόγια αυτά του Παπαφλέσσα προκάλεσαν την οργή του Παλαιών Πατρών Γερμανού. Η απάντηση του έμεινε στην Ιστορία:

– Γνωρίζω το αίτιον της βίας σου! Άρπαξ, απατεών και εξωλέστατος ως είσαι, ωθείς τα πράγματα εις ταραχήν προσμένων να πλουτίσης από λάφυρα.

Ο Δικαίος κάνει να ορμήση. Οι άνθρωποί του φέρνουν το χέρι τους στα όπλα. Συγκρατείται. Τους απομακρύνει. Οι πρόκριτοι έχουν πέση στη μέση.

– Στις βρισιές σου δεν θ’ αποκριθώ, λέει αργά και ήσυχα ο Δικαίος. Μα μην πιστέψης πως δεν ξέρω γιατί δε θέλετε ν’ ακούσετε και να πιστέψετε.

Δεν είνε πόνος για το έθνος, μα για το τομάρι σας και την κατάστασί σας. Γιατί το ξέρετε καλά πως χωρίς δικά μας άρματα η ρωσσική βοήθεια όσο μεγάλη κι αν ήταν δεν θα μας ωφελούσε τίποτα.

Λίγο πριν βροντήξει την πόρτα πίσω του, ο φλογερός αρχιμανδρίτης, δηλώνει κατηγορηματικά: “Εγώ θα κάνω την επανάσταση μόνος μου. Και τότε αλίμονο σε όποιον πιάσουν οι Τούρκοι και δεν είναι αρματωμένος”

Η επόμενη μέρα βρίσκει τη συνέλευση πιο συγκρατημένη. Οι προεστοί καταλαβαίνουν ότι δεν γίνεται να εκτεθούν ολότελα και να εναντιωθούν στον ξεσηκωμό, συμφωνούν να ζητήσουν επιβεβαίωση των ισχυρισμών του Παπαφλέσσα για ανάμιξη της Ρωσίας, ταυτόχρονα καταθέτουν και τον οβολό τους για την ενίσχυση του Αγώνα. Ο Γερμανός δίνει χίλια κολονάτα, ο Ζαΐμης τρεις χιλιάδες γρόσια και υπόσχεται άλλες εφτά χιλιάδες, ο επίσκοπος Χριστιανουπόλεως οκτώ χιλιάδες κλπ.

Ο Παπαφλέσσας παραμένει εχθρός τους, προσπαθούν να τον απομονώσουν στο Μέγα Σπήλαιο, όμως ο αρχιμανδρίτης φεύγει νύχτα από το Αίγιο και με την ικανοποίηση ότι τουλάχιστον μαζεύτηκαν χρήματα για τον Αγώνα. Θα βρεθεί στη Μάνη, όπου μαζί με τον Κολοκοτρώνη θα κατευθυνθούν προς την Καλαμάτα. Η επανάσταση θα ξεκινούσε, ήθελαν δεν ήθελαν ο Γερμανός και οι προεστοί της Αχαΐας.

Ο Σολιώτης, άλλωστε, που επιτέθηκε στους τρεις δραγουμάνους του Ιμπραήμ Αρναούτογλου είχε πάρει εντολές από τον ίδιο τον Παπαφλέσσα.

Πήγαν στην Αγία Λαύρα αλλά…

Τα σχέδια των Ελλήνων οι Τούρκοι τα πληροφορήθηκαν από έναν άλλο προεστό, τον Σωτήρη Κουγιά, που αργότερα εκτελέστηκε σαν προδότης, παρουσία του Κολοκοτρώνη. Η διαταγή είναι να μαζευτούν στην Τριπολιτσά όλοι οι προεστοί και ανώτατοι κληρικοί της Πελοποννήσου.

Ο Τάκης Σταματόπουλος στο βιβλίο του “Εσωτερικός Αγώνας” έχοντας διαβάσει τα απομνημονεύματα του Φωτάκου (υπασπιστής του Κολοκοτρώνη) αλλά και του ίδιου του Γερμανού σημειώνει τον φόβο και την ανησυχία τους.

Ζαϊμης, Λόντος, Γερμανός και άλλοι συγκεντρώνονται πράγματι στην Αγία Λαύρα για να δουν τι θα κάνουν. Ο Φωτάκος τους περιγράφει φοβισμένους και απελπισμένους: “Να φύγομεν, αλλά που να υπάγωμεν; Οι δε αποκρίνοντο: “Εις την Πόλιν να υπάγωμεν”. Οι πάλι εις την Υδραν. Άλλοι εις την Φραγκίαν και άλλοι αλλού“. Υπήρχε και το γράμμα του Κανέλου Δεληγιάννη που τους αποθάρρυνε επειδή οι Τούρκοι είχαν φυλακίσει τον αδερφό του στην Τρίπολη, ενώ επιφυλάξεις κρατούσαν και οι Νοταραίοι.

Μόνο ο Ασημάκης Φωτήλας ύψωσε τη φωνή του, λέγοντας: “Ό,τι εδυνήθημεν εκάμαμεν μέχρι τούδε και αρκετά εμακρύναμεν τον καιρόν, αλλά εις το εξής οι Τούρκοι δεν μας πιστεύουν όσο και αν προσπαθήσωμεν να τους γελάσωμεν. Ώστε όπως έφτασαν τα πράγματα, αυτοί θα μας κόψουν τα κεφάλια μας. Η γνώμη μου είναι να πιάσωμεν τα όπλα και ο Θεός ας μας βοηθήσει και ό,τι γίνει ας γίνει”

Τελικά αποφασίζουν να σκορπίσουν σε διάφορα μέρη, με τον Γερμανό να εγκαταλείπει την Αγία Λαύρα χωρίς βέβαια να σηκώσει το λάβαρο της επανάστασης και να εγκαθίσταται στα Νεζερά Αιγίου. Η επανάσταση θα τους προλάβαινε και θα τους παράσερνε όλους. Δεν μπορούσαν πια να βάζουν εμπόδια, ούτε φυσικά να αφήσουν τον ξεσηκωμό στα χέρια και τα όπλα των πρώην κλεφτών και των … διάφορων Παπαφλέσσηδων.

Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός θα ευλογήσει τα όπλα εκ των υστέρων. Αφού δηλαδή έχει εξεγερθεί η Πάτρα, με πρωτοστάτη τον Παναγιώτη Καρατζά και τους υπόλοιπους φιλικούς.

Ο Γεώργιος Γκόζιας, όπως ήταν το κοσμικό του όνομα (γιος του χρυσοχόυ και αγρότη Ιωάννη Γκόζια και της Κανέλας Κουκουζή, ή Κουκουζοπούλου) είχε μυηθεί ως “φιλικός” όταν ακόμα βρισκόταν στο Φανάρι. Παρά τον συντηρητισμό του, η Φιλική Εταιρεία αναζητούσε ιερωμένους για να την περιβάλλουν με το κύρος τους. Κι αυτό προσπάθησε να προβάλλει μετά την έναρξη του Αγώνα. Το κύρος…

Με απόφαση της εθνοσυνέλευσης βρέθηκε το 1822 στην Ιταλία. Στόχος του ήταν να συναντήσει τον Πάπα Πιο τον VII και να εξασφαλίσει βοήθεια γιατί τα οικονομικά του Αγώνα βρίσκονταν σε άθλια κατάσταση. Δεν έγινε ποτέ δεκτός στο Βατικανό (λέγεται ότι μεσολάβησε η Αυστρία για να ματαιωθεί η συνάντηση) και προσπάθησε να βρει τρόπο για σύναψη δανείου με βρετανούς τραπεζίτες, χωρίς πάλι αποτέλεσμα.

Σε αυτή τη διετή παραμονή του στην Ιταλία-όπως συνάγεται από τις πολυάριθμες επιστολές του- ήρθε σε επαφή με ομογενείς και φιλελληνικά κέντρα του εξωτερικού, αλλά και τον ίδιο τον Καποδίστρια. Επιστρέφοντας το 1824 είχε ξεσπάσει ο πρώτος εμφύλιος κι όπως ήταν φυσικό πήρε το μέρος των προεστών της Αχαΐας. Θα τον συλλάβει ο Γιάννης Γκούρας, αλλά θα αφεθεί ελεύθερος και θα εγκατασταθεί στο Ναύπλιο, αναρρώνοντας και από την ταλαιπωρία (και την κακοποίηση του) μετά τη σύλληψή του.

Το 1826 θα αναλάβει την διεύθυνση της Γ Εθνοσυνέλευσης στο Ναύπλιο, θα προσβληθεί, όμως, από τύφο που έκανε θραύση στην πόλη και θα πεθάνει στις 30 Ιουνίου. Η κηδεία του γίνεται με κάθε μεγαλοπρέπεια και αμέσως αρχίζει να τον συντροφεύει ο μύθος της Αγίας Λαύρας.

Αργότερα όταν το νεοσύστατο ελληνικό κράτος θα αναζητήσει τους μύθους που θα εδραιώσουν το εθνικό αφήγημα της “ενότητας” η μορφή του θα εξαγνιστεί πλήρως και θα παρουσιάζεται εις το διηνεκές ως ο ιεράρχης που όρκισε τους επαναστάτες. Δεν ήταν δυνατό να προβάλλονται οι σφοδρές αντιρρήσεις του ανώτατου κλήρου και των προεστών για το πότε (και εάν) οι Έλληνες θα έπαιρναν τα όπλα. Όλοι “ήταν μαζί και ενωμένοι”, άσχετα αν σχεδόν με την έναρξη της επανάστασης ξεκινούσαν και οι αδυσώπητες εμφύλιες διαμάχες.

Η φιγούρα του σεβάσμιου Γερμανού εξυπηρετούσε απόλυτα αυτή την “ιστορία” και η εικόνα του Βρυζάκη άρχισε να κοσμεί τα σχολικά βιβλία.

Ο μύθος εξακολουθεί να υφίσταται και να εορτάζεται, ακόμη και τώρα όπου η Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, από την Εκδοτική Αθηνών αναφέρει: “Για την έναρξη του Αγώνος είχε δημιουργηθή πολύ νωρίς και είχε επικρατήσει ο θρύλος της 25ης Μαρτίου και της Αγίας Λαύρας. Σύμφωνα μ’ αυτόν, στις 25 Μαρτίου ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, αφού ύψωσε στην Αγία Λαύρα το λάβαρο της μονής που είχε χρυσοκεντημένη την εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, όρκισε σ’ αυτό τα παλικάρια και τα οδήγησε στην επίθεση εναντίον των Τούρκων. Η ιστορική όμως αλήθεια απέχει πολύ από τον θρύλο. Ούτε στις 25 Μαρτίου αλλά ούτε και στις 21 που έγινε η πρώτη πολεμική επιχείρηση βρισκόταν κανείς στην Αγία Λαύρα”

Τον Μάιο του 1889, προς επίρρωση του θρύλου, είχε επιστρατευτεί ένας 92χρονος πρωτοσύγγελος ο οποίος επιβεβαίωνε τα γεγονότα, που περιέργως δεν θυμόταν ο ίδιος ο Γερμανός…

Πηγές: Φωτάκου απομνημονεύματα, Τάκης Σταματόπουλος: Ο εσωτερικός Αγώνας, Σπύρος Μελάς: Δικαίος Παπαφλέσσας: Ο πυρπολητής των ψυχών (Ελεύθερο Βήμα 8/9/1930), Εφημερίδα Ακρόπολις (25/3/1884), Παλαιών Πατρών Γερμανός: Οδεύοντας προς το θρύλο – Παναγιώτης Δ. Μιχαηλάρης, Παντελής Μπουκάλας: Μια άλλη 25η Μαρτίου

Γιατί γιορτάζουμε, όμως, στις 25 Μαρτίου την εθνική μας ανεξαρτησία; Ο ιστορικός και ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Θάνος Βερέμης, έχει τις απαντήσεις.