Fake News: Ενα φαινόμενο που υπάρχει από τον 13ο αιώνα π.Χ.

Ένα ακόμη μακάβριο “χτύπημα” ήρθε να αναστατώσει την ήρεμη ζωή ενός ακόμη ανυποψίαστου πολίτη που έπεσε στις ορέξεις ενός γνωστού δημιουργού ψευδών ειδήσεων. Ο Κώστας Γαβράς ότι μόνο είναι καλά, αλλά μιλώντας στο Ραδιόφωνο 24/7 στους 88,6 ζήτησε πριν προχωρήσουν κάποιοι σε δημοσίευση μιας είδησης να παίρνουν τουλάχιστον ένα τηλέφωνο, ώστε να μην πέφτουν στην παγίδα των Fake News.

Η διάδοση των ψευδών ειδήσεων μέσω του Διαδικτύου και των social media, ήταν το αντικείμενο πρόσφατης μελέτης που παρουσίασε το Science. Για πρώτη φορά, μια ομάδα ερευνητών του ΜΙΤ κατέγραψε όλες τις “αλήθειες και ψέματα” που έχουν καταγραφεί στο Twitter την περίοδο 2006 – 2017. Η επαλήθευση των ειδήσεων έγινε από ανεξάρτητους, πιστοποιημένους φορείς και οργανισμούς, ενώ το πλέον εντυπωσιακό στοιχείο είναι ότι σε κάθε αποτέλεσμα υπήρχε ταύτιση απόψεων ανάμεσά τους σε ποσοστά 95%-98%.

Σε επίπεδο αριθμών, τα αποτελέσματα είναι σοκαριστικά. Η “αλυσίδα” αυτών που ακολουθούν ή αναπαράγουν μια αληθινή φήμη, σπάνια υπερβαίνει τα 1.000 άτομα. Στον αντίποδα, το “κοινό” των ψευδών φημών μπορεί να φτάσει έως και τα 100.000 άτομα. Το κυρίαρχο θέμα στο οποίο γίνεται “μάχη” μεταξύ αλήθειας και ψέματος είναι βεβαίως η πολιτική. Σύμφωνα με τους συντάκτες στις προεδρικές εκλογές του 2016 στις ΗΠΑ, οι ψευδείς πολιτικές ειδήσεις εκτινάχθηκαν στα ύψη. Και για να μιλάμε με πραγματικά στοιχεία, από έναν και μόνο λογαριασμό στο Twitter διαδόθηκαν πάνω από 4.700 ψευδείς ειδήσεις την περίοδο εκείνη! (σ.σ.: τα στοιχεία των λογαριασμών αυτών δεν δημοσιοποιήθηκαν ωστόσο, καθώς αυτός ήταν και ο όρος που έθεσε το Twitter για να δώσει πρόσβαση στη βάση δεδομένων του).

Τι είναι τα Fake News

Ο όρος fake news (ψευδείς ειδήσεις) είναι νεολογισμός που δημιουργήθηκε για να προσδιορίζονται οι κατασκευασμένες ειδήσεις. Αυτές που δεν έχουν βάση, αλλά παρουσιάζονται ως γεγονότα.

Το φαινόμενο υπάρχει από τον 13ο αιώνα π.Χ.

Η πρώτη καταγραφή ψευδούς είδησης στην ιστορία εντοπίζεται στον 13ο αιώνα π.Χ., όταν ο Φαραώ Ραμσής ο Μέγας διέδωσε ουκ ολίγα ψέματα, ώστε να παρουσιάσει τη Μάχη του Καντές (μεταξύ των δυο μεγάλων δυνάμεων της εποχής στη Μέση Ανατολή, τους Αιγύπτιους και τους Χετταίους) ως τεράστια νίκη για τους Αιγύπτιους. Προέκυψαν εικόνες με τον ίδιο να σκοτώνει εχθρούς, στους τοίχους σχεδόν όλων των ναών του και σε 13 παπύρους. Η αλήθεια βέβαια, ήταν λίγο διαφορετική: επειδή η μάχη είχε οδηγηθεί σε αδιέξοδο, δεκαέξι χρόνια μετά την έναρξη της, οι δυο πλευρές προχώρησαν σε συνθήκη ειρήνης. Στο πλαίσιο της συνθήκες, ο Ραμσής παντρεύτηκε δυο Χετταίες πριγκίπισσες. Τότε όμως, δεν υπήρχαν social media. Ας επιστρέψουμε λοιπόν, στο τώρα. 

Michael Radutzky: Ιστορίες που ιντριγκάρουν τον λαό

Ο Michael Radutzky, εκ των παραγωγών της εκπομπής “60 Minutes” του CBS (βλ. το πιο επιτυχημένο πρόγραμμα, στην ιστορία της αμερικανικής τηλεόρασης, το οποίο υπάρχει από το 1968 και το ρεκόρ του είναι 18.9 εκατομμύρια τηλεθεατές) είχε εξηγήσει πως “κατ’ εμάς, τα fake news είναι οι ιστορίες που είναι αποδεδειγμένα ψευδείς, ιντριγκάρουν το λαό, σε πολιτισμικό επίπεδο και “καταναλώνονται” από εκατομμύρια ανθρώπους”. Οι ερευνητές της εκπομπής κατέληξαν στο ότι τα fake news έχουν επτά κατηγορίες.

• σάτιρα ή παρωδία (“χωρίς πρόθεση να προκαλέσουν κακό, αλλά έχουν ως στόχο να παραπλανήσουν”).

• ψευδής σύνδεση (“όταν οι τίτλοι και οι λεζάντες δεν έχουν σχέση με το περιεχόμενο”).

• παραπλανητικό περιεχόμενο (“παραπλανητική χρήση πληροφορίας για να “παγιδευθεί” ένας άνθρωπος ή ένα θέμα”).

• ψευδές περιεχόμενο (“όταν ένα πραγματικό/αυθεντικό περιεχόμενο μοιράζεται με ψευδείς πληροφορίες, σχετικές με τα συμφραζόμενα”).

• περιεχόμενο χειραγώγησης (“όταν μια πραγματική είδηση ή φωτογραφία χρησιμοποιείται κατά τρόπο που να παραπλανήσει”) και

• κατασκευασμένο περιεχόμενο (“νέο περιεχόμενο που είναι 100% ψευδές και έχει δημιουργηθεί για να παραπλανήσει και να κάνει κακό”).