Bundesarchiv

1944 – 2014: ΕΒΔΟΜΗΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΞΟΝΤΩΣΗ ΤΩΝ ΕΒΡΑΙΩΝ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΠΟ ΝΑΖΙ

Η άγνωστη ιστορία των Εβραίων που εκδιώχτηκαν από τον τόπο τους και τα μυστικά της παγωμένης λίμνης που μετατράπηκε σε σταθμό συγκέντρωσης με προορισμό τα κρεματόρια του Άουσβιτς (Pics)

Εικόνες μιας αλλοτινής εποχής που δεν άφησε σχεδόν τίποτα πίσω της. Πολλούς νεκρούς και μετρημένους στα δάχτυλα διασωθέντες.

Ήταν πρωί της 24ης Μαρτίου 1944, όταν όλοι κάτοικοι των Ιωαννίνων αναστατώνονται από τον εκκωφαντικό θόρυβο ενός υδροπλάνου του γερμανικού στρατού που προσγειώνεται στην λίμνη. Όσοι ξύπνησαν το επόμενο πρωί για να πάνε στην εκκλησία, προκειμένου να γιορτάσουν τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, βρέθηκαν μπροστά σε ένα πρωτόγνωρο θέαμα. Στην πλατεία Μαβίλη, πάνω από 80 οχήματα του γερμανικού στρατού και κόσμος που συνωστίζονταν.

«Την ημέρα της Εθνικής μας εορτής, τη μέρα που θυμίζει ξεσηκωμό για λευτεριά. Την πιο παγωμένη μέρα του Χειμώνα, πιάσανε τους δικούς μας στα Γιάννενα. Χτύπησαν χαράματα τις πόρτες και τούς έβγαλαν από τη θαλπωρή του κρεβατιού και της ήρεμης ζωής τους. Αλαφιάστηκαν, απόρησαν, μα ακολούθησαν την μοίρα τους. Τούς φόρτωσαν σε φορτηγά, σε τρένα, για ένα μακάβριο ταξίδι που οδηγούσε στην πύλη της κόλασης. Θα λέγεται πάντα Άουσβιτς, Μπιργκενάου, Τρεμπλίνκα, Νταχάου… Γιατί; Αυτό το γιατί είναι ένας άσβεστος καημός», διηγείται μέσα από τις δραματικές σελίδες του βιβλίου της, με τίτλο «Γιάννενα – Ταξίδι στο παρελθόν», η κυρία Ευτυχία Μαζαλτώβ Νάχμαν, μία από τους ελάχιστους επιζώντες της ρωμανιώτικης κοινότητας των Εβραίων των Ιωαννίνων.

Η ίδια γλίτωσε μέρες πριν ξεσπάσει το κακό. Μαζί με τα αδέρφια της και τους γονείς της, αποχαιρέτισε συγγενείς, νονούς και παπούδες και έφυγε για την Αθήνα για το ξεκίνημα μιας νέας ζωής. Ήταν και ο τελευταίος αποχαιρετισμός. Οι οικογένειες δεν ξανασυναντήθηκαν ποτέ. Και ό, τι έχει απομείνει, είναι οι σελίδες του βιβλίου της που ακόμη «πονάνε» και να ανασύρουν τις μνήμες του τότε.

Επιχείρηση με κωδικό όνομα «Τελική Λύσις»

Στην στρατιωτική αναφορά του στις αρχές του μαύρου Μάρτη, ο Γερμανός αξιωματικός σημείωσε για την επιχείρηση «τελική λύσις»:

«Περί την 10ην ώραν της πρωίας, είχε περατωθή η φόρτωσις όλων των Εβραίων, ενώ η ουρά των 80 φορτηγών ετέθη εις κίνησην, με κατεύθυνση τα Τρίκαλα. Η επιχείρησις πρέπει να θεωρηθή ως πλήρως επιτυχούσα, καθώς κατέστη δυνατό να μεταφερθή το 95% των καταγραφέντων Εβραίων. Η συνεργασία των εις την ενέργειαν συμμετασχουσών υπηρεσιών, ως και της ελληνικής αστυνομίας, υπήρξεν υποδειγματική. Ο ελληνικός πληθυσμός, ο οποίος εν τω μεταξύ είχε πληροφορηθεί τα συμβαίνοντα, είχε συγκεντρωθεί εις τας οδούς της πόλεως. Με κρυφήν χαράν που θα μπορούσε κανείς να ιδή ζωγραφισμένην εις τα πρόσωπά των, παρηκολούθουν οι κάτοικοι την έξοδον των Εβραίων από την πόλιν των. Μόνον εις πολύς σπανίας περιπτώσεις παρεσύρετο ένας Έλλην, εις το να ειπή σε έναν Εβραίο «αντίο» κινώντας το χέρι του. Σαφώς, ηδύνατο κανείς να διαπιστώση ότι η ράτσα αυτή ήτο εξ’ ‘ισου αντιπαθητική και εις τους ηλικιωμένους και τις τους νεώτερους».

Αλήθεια ή ψέματα; Ήταν όντως αντιπαθητικοί στους ντόπιους οι Εβραίοι; Το μόνο που σίγουρα αληθεύει είναι ότι εκείνο το πρωινό, το πιο παγωμένο που είχαν γνωρίσει ποτέ τα Γιάννενα στην ιστορία τους, 80 φορτηγά με 1.850 ψυχές φορτωμένες, πέρασαν μέσα από τους δρόμους της πόλης και από εκεί στην Κατάρα, τα Τρίκαλα και εν συνεχεία, στη Λάρισα. Από εκεί και πέρα, θα ξεκινούσε το ταξίδι – χωρίς επιστροφή – στα στρατόπεδα του Άουσβιτς στην Πολωνία.

Ο πρόεδρος της Εβραϊκής Κοινότητας των Ιωαννίνων Μωυσής Ελισάφ και Καθηγητής Παθολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, αναφέρει στο forward.com ότι σήμερα λιγότεροι από 50 Εβραίοι έχουν απομείνει στην περιοχή. «Είναι δύσκολο να διατηρήσεις ήθη και παραδόσεις. Δεν θέλω να είμαι να είμαι απαισιόδοξος. Όμως οι περισσότεροι είναι ηλικιωμένοι και δύσκολα θα συνεχιστούν τα έθιμά μας με τόσους λίγους εναπομείναντες».

Bundesarchiv

 

Οι χαμένες ψυχές και τα πλατάνια της κόλασης

Το 2006 ο ιστορικός ερευνητής Αλέκος Ράπτης ήρθε στην Αθήνα μαζί με τον διευθυντή σύνταξης της εφημερίδας « Ηπειρωτικός Αγώνας» Θύμιο Τζάλλα, προκειμένου να παραλάβουν το Βραβείο για το Καλύτερο Ερευνητικό Ρεπορτάζ στον Επαρχιακό Τύπο από την Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης ( Για πρώτη φορά δημοσιεύεται σε μέσο ενημέρωσης με την νόμιμη άδεια της εφημερίδας και εξασφαλίζει στους αναγνώστες του το WE ).

Η ζωή του κ. Ράπτη απέκτησε ξανά νόημα πριν περίπου 18 χρόνια, όταν άρχισε να ψάχνει την ιστορία του τόπου του, πίσω στη μαύρη δεκαετία του ’40. Άρχισε να αγοράζει βιβλία που είχαν γράψει άνθρωποι που έζησαν την σκοτεινή περίοδο και γνώριζαν εκ των έσω την πικρή πραγματικότητα.

Πρώτο από αυτά, ένα στο οποίο αναπαρίστατο η δράση της ομάδας καταδρομών της 1ης μεραρχίας Ορεινών Καταδρομών «Edelweiss». Έμπαιναν στα χωριά και τα εξαφάνιζαν από τον χάρτη. Στην συνέχεια, πήγαν στην Κεφαλονιά και σφάγιασαν την ιταλική μεραρχία «Acqui», ιστορία που έγινε ευρύτερα γνωστή, μέσα από την ταινία «Το μαντολίνο του Λοχαγού Κορέλι».

Με αφορμή τις αναφορές των βιβλίων, πήγαινε σε χωριά και έψαχνε. Κυρίως, για επιζώντες. Όσο το δυνατόν γρηγορότερα, πριν διαγράψει η μνήμη τους όσα έζησαν. Ερχόταν σε επαφή με ηλικιωμένους/ες, έστηνε μία κάμερα και ξεκινούσε τη δική του συνέντευξη.

Το 2001 θα καταθέσει την έρευνα για την σφαγή στην Κεφαλονιά, στον αρμόδιο υπουργό Εθνικής Άμυνας της Ιταλίας, Sergio Matarella, αλλά και στο γερμανικό υπουργείο Δικαιοσύνης.

Μετά μπήκε στη ζωή του η υπόθεση των Γιαννιτσοεβραίων. Μία φωτογραφία στο βιβλίο του Μαζάουερ «Στην Ελλάδα του Χίτλερ» δείχνει τη συγκέντρωση Εβραίων με λεζάντα «τοποθεσία άγνωστη».

Ο κ. Ράπτης παίρνει έναν μεγεθυντικό φακό και την εξετάζει. Τα δέντρα πίσω από αυτή ήταν πλατάνια, άρα θα έπρεπε να είναι κάπου κοντά σε νερό ή λίμνη. Οι στρατιώτες είχαν στο δίκοχο το «Edelweiss». Ήταν οι άνδρες της μεραρχίας που είχε βρεθεί στην Ήπειρο, με σκοπό την «τελική λύση».

«Στην πόλη, όλοι ήξεραν τι είχε συμβεί. Όμως δεν υπήρχαν φωτογραφίες. Έλειπε αυτό το κομμάτι του παζλ που θα συμπλήρωνε την πραγματική τραγωδία».

Ξεκίνησε έναν αγώνα δρόμου από την Νέα Υόρκη, στην τοπική κοινότητα των Γιαννιτσοεβραίων και σε γερμανικές υπηρεσίες, ώστε να αποκτήσει τα αντίτυπα 18 φωτογραφιών που είχε τραβήξει Γερμανός αξιωματικός του Γ’ Ράιχ. Λίγα χρόνια αργότερα, οι επίμαχες φωτογραφίες δημοσιεύονται στην εφημερίδα «Ηπειρωτικός Αγώνας», ενώ τα αντίτυπα εξαντλούνται σε ελάχιστες ώρες.

«Η εξόντωση των Γιαννιτσοεβραίων της πόλης των Ιωαννίνων ήταν μία δύσκολη ερευνητική προσπάθεια, αφού απαιτούσε αναζήτηση ιστορικού υλικού μέσα από αρχειακές πηγές. Η βιβλιογραφία της εποχής είναι σημαντική, όμως η έλλειψη φωτογραφικού υλικού ήταν από τους λόγους που με οδήγησαν στην αναζήτηση ντοκουμέντων. Κατά την αναζήτηση εντόπισα ότι η κοινότητα Γιαννιτσοεβραίων στην Νέα Υόρκη είχε αντίγραφα του εκτοπισμού των δικών μας ανθρώπων, αλλά χρειαζόταν να επιτύχω την πρόσβαση στους κωδικούς των Γερμανικών Κρατικών Αρχείων, ώστε να αποκτήσω το πρότυπο φωτογραφικό υλικό του γερμανικού στρατού. Τελικά τα κατάφερα. Στις 28 Ιουλίου 2005, οι κάτοικοι στα Γιάννενα είχαν την ευκαιρία να δουν όλο το υλικό, δημοσιευμένο στον «Ηπειρωτικό Αγώνα». Και πάρα πολλοί Γιαννιώτες, προσπαθούσαν μέσα από τις φωτογραφίες να εντοπίσουν φίλους. Ολόκληρη η πόλη έβλεπε μέσα από το αφιέρωμα, τις τραγικές σελίδες της Ιστορίας του 20ου αιώνα».

Bundesarchiv

 

Η έρευνα σταματημό δεν έχει

Η επόμενη ημέρα τον βρίσκει με την εφημερίδα ανά χείρας να επισκέπτεται συνοικίες που έμεναν οι Εβραίοι, στα «Οβραίικα», προκειμένου να ταυτοποιήσει τα πρόσωπα των φωτογραφιών. Είκοσι μόλις πρόσωπα αναγνωρίστηκαν. Οι περισσότεροι πέθαναν στα κρεματόρια στο Άουσβιτς. Είναι όμως κι άλλοι.

Ο Αλέκος Ράπτης θα συνεχίσει από το αγρόκτημά του στο Τσιφλικόπουλο να ψάχνει. Να παίρνει τη μηχανή του και να γυρίζει τα χωριά για να μάθει ιστορίες, σχετικά με τους άσημους πρωταγωνιστές εκείνου του παγωμένου πρωινού στην πλατεία Μαβίλη, στα Γιάννενα.

Και γι’ αυτό, θα αποτελέσει μέχρι και σήμερα τον μοναδικό ερευνητή που εντρύφησε από οποιονδήποτε στα άδυτα μιας ιστορίας που δεν γράφτηκε σχεδόν ποτέ σε βιβλία και αγνοούμε εμείς οι νεότεροι.

«Ω λίμνη, στα γλαυκά σου τα νερά

Πόσα όνειρα παιδιάτικα λουσμένα

Αχ, πώς ροδογελούν τα Περασμένα

Στης μνήμης τα γιγάντια τα φτερά.

Μα όταν γροικώ νεκρά τα περασμένα

Πώς νοιώθω να δακρύζη ω Λίμνη, ωιμένα,

Της φαντασίας το βλέμμα εκστατικό»

(Αναφέρεται στο βιβλίο της Ευτυχίας Νάχμαν, Γιάννενα: Ταξίδι στο παρελθόν, εκδόσεις Τάλος)

ΔΕΙΤΕ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟ WE ΤΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ ΠΟΥ ΣΥΝΕΛΕΞΕ ΑΠΟ ΑΠΟΡΡΗΤΑ ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ Ο ΑΛΕΚΟΣ ΡΑΠΤΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΔΙΩΓΜΟ ΤΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΟΕΒΡΑΙΩΝ.

(Ευχαριστούμε τον Αλέκο Ράπτη και την εφημερίδα « Ηπειρωτικός Αγώνας» για την παραχώρηση του φωτογραφικού υλικού).

Πηγές: Βιβλίο «Γιάννενα – Ταξίδι στο Παρελθόν: Ευτυχία Νάχμαν (εκδόσεις Τάλος), περιοδικό Down Town (τεύχος Νο 628 – 29/11-5/12), forward.com, wikipedia.org

Ακολουθήστε το News24/7 στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Ροή Ειδήσεων

Περισσότερα