Η ΗΛΙΚΙΑ ΠΟΥ Ο ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΣΟΥ ΠΡΟΤΙΜΑ ΝΑ ΜΗΝ ΚΟΥΡΑΖΕΣΑΙ ΓΙΑ ΤΙΠΟΤΑ

Δεν θέλω να σε πικράνω, αλλά από την στιγμή που γεννιόμαστε αρχίζει η διαδικασία γήρανσης του οργανισμού μας, με τη διαίρεση των κυττάρων και τη συσσώρευση μικρών “βλαβών” που προκύπτουν με την πάροδο του χρόνου. Υπάρχουν ωστόσο, κάποιες ηλικίες που όλα γίνονται πολύ χειρότερα.

Για αρχή, η φυσιολογική παρακμή μας (μην βρίζεις, έτσι την αναφέρουν οι ερευνητές) αρχίζει να γίνεται εμφανής από τα μέσα της δεκαετίας των 20 έως τις αρχές αυτής των 30, με διαδικασίες όπως την επιβράδυνση στην παραγωγή κολλαγόνου στο δέρμα -αρχίζει να “πέφτει” και αποκτούμε ρυτίδες- και με ανεπαίσθητες μειώσεις στο μεταβολικό ρυθμό και τη μυική μάζα.

Το μεγάλο “πανηγύρι” όμως, αρχίζει στα μέσα της δεκαετίας των 40, με την επιστήμη να έχει ενημερώσει ήδη πως η πρώτη φάση της ζωής μας που επιταχύνεται η γήρανση σε μοριακό επίπεδο, είναι στα 44 χρόνια. Η δεύτερη -και τελευταία- είναι στα 60 έτη.

Κάπου λοιπόν, στα 45 κορυφώνονται οι ορμονικές αλλαγές από την περιεμμηνόπαυση και την εμμηνόπαυση στις γυναίκες και την ανδρόπαυση στους άνδρες. Την ίδια περίοδο, υπάρχει και πιο έντονη κυτταρική βλάβη.

Για παράδειγμα, “κονταίνουν” τα τελομερή πιο έντονα (πρόκειται για βασικό δείκτη γήρανση -το κόντυμα συμβαίνει σε κάθε κυτταρική διαίρεση, με τους παράγοντες που επηρεάζουν το μήκος τους να είναι το βάρος μας, η φυσική άσκηση, το περιβάλλον, το κάπνισμα, η χρόνια φλεγμονή, η διατροφή, η πρόσληψη βιταμινών και τα αντιοξειδωτικά).

Επίσης, συσσωρεύεται ταχύτερα το οξειδωτικό στρες (βλ. ανισορροπία μεταξύ της δράσης των ελεύθερων ριζών και της αντιοξειδωτικής δραστηριότητας -οι οξειδωτικές βλάβες στις πρωτεϊνες, τα λιπίδια και το DNA μπορεί να οδηγήσουν σε μεγάλο αριθμό νοσημάτων, όπως η αθηροσκλήρωση, ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπέρταση, τα καρδιακά νοσήματα και ο καρκίνος).

Μετά τα 60 η γήρανση τείνει να επιταχύνεται περαιτέρω, λόγω των σωρευτικών επιδράσεων στα συστήματα των οργάνων μας, της μειωμένης αναγεννητικής ικανότητας και της υψηλότερης ευαισθησίας σε ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία -πχ καρδιαγγειακά προβλήματα ή γνωστική παρακμή.

Εάν δεν έχουμε πάρει τα μέτρα μας από νωρίτερα, η γήρανση εξελίσσεται με φρενήρη ρυθμό.

Τι εννοώ λέγοντας “τα μέτρα μας”;

Οι γενικές οδηγίες για την μακροζωία

Κουράζομαι και μόνο που σκέφτομαι να στα θυμίσω, ωστόσο ναι είναι η υγιεινή διατροφή, ο καλός ύπνος, η άσκηση και επιλογές στον τρόπο ζωής όπως το να μην πίνουμε αλκοόλ, να μην καπνίζουμε και να κοινωνικοποιούμαστε -μεταξύ πολλών άλλων- έχουν δείξει να βοηθούν να ζήσουμε ως υγιείς για περισσότερα χρόνια.

Προφανώς και υπάρχουν πολλές εξαιρέσεις στον κανόνα -για αυτό και έχουμε “χάσει” νέους τόσους δικούς μας ανθρώπους.

Γενικά ωστόσο, μετά τα 40 κάνεις τη γυμναστική σου και φροντίζεις τη διατροφή σου, όπως δίνεις τη μεγαλύτερη μάχη -μέχρι την επόμενη- με τις ορμόνες σου, η ανισορροπία των οποίων μπορεί σε κλάσματα δευτερολέπτου να σε πάρει από την απόλυτη χαρά και να σε βυθίσει στη χειρότερη κατάθλιψη. Παράλληλα συμβαίνουν πολλά άλλα πράγματα που ενδεχομένως να απειλούν την υγεία σου.

Τώρα, έρχεται μια νέα μελέτη να μας ενημερώσει ότι επιστήμονες βρήκαν την ηλικία που η σωματική δραστηριότητα μειώνεται σημαντικά, γιατί ο εγκέφαλος μας κερδίζει το σώμα μας. Για την ακρίβεια, ο εγκέφαλος μας σταματά να νικάει την “κατασκευαστική” μας προτίμηση να μην σπαταλάμε ενέργεια.

Ποια είναι αυτή η ηλικία;

Τα 49.

“Θέλω, αλλά δεν μπορώ”

Δεν θέλω να περιαυτολογώ, αλλά αυτή είναι άλλη μια ιστορία βγαλμένη από τη ζωή μου. Τους τελευταίους μήνες είχα παρατηρήσει πως δεν μπορούσα να σηκώσω τα κιλά που σήκωνα προ μηνών στο γυμναστήριο ή να αντέξω προγράμματα που πριν ένα χρόνο “έβγαζα” χωρίς να φεύγω γονυπετής από την αίθουσα -ενδεχομένως έτοιμη να καλέσω το 166. Δεν παραιτήθηκα της προσπάθειας.

Εννοώ εξακολουθώ να πηγαίνω τουλάχιστον 3 φορές την εβδομάδα στο γυμναστήριο και να κάνω όσα έχουν ανακαλύψει οι επιστήμονες πως βοηθούν στην αποφυγή της κατάρρευσης (αερόβιο, ενδυνάμωση και Pilates).

To κάνω όμως, περισσότερο από συνήθεια (βοηθά ότι έχω βρει γυμναστήριο μεταξύ δουλειάς και σπιτιού) και επειδή έχω εμπεδώσει πως αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να μην πονάω παντού (ως χρέπι μυοσκελετικά -με διάφορες βλάβες που αν τις αφήσω, θα με αφήσει το σώμα μου), όπως και για να αποσυμπιέζομαι, να ξεδίνω -ώστε να διατηρούνται ασφαλείς όσοι είναι στον περίγυρό μου και φυσικά, εγώ από την άποψη της ψυχικής υγείας που βάλλεται από παντού (περιεμμηνόπαυση, σε ευχαριστώ).

Ένα μεσημέρι λοιπόν, όπως αναζητούσα πρόσφατες μελέτες σχετικές με την υγεία, εντόπισαν αυτήν για την ηλικία που ο εγκέφαλος μας κερδίζει τις παρορμήσεις μας.

Τι ανακάλυψαν οι ερευνητές ψυχολόγοι και οι φυσικοθεραπευτές του Notherneastern University

Όπως είπε ο ο Timothy Morris, επίκουρος καθηγητής φυσικοθεραπείας, ανθρώπινης κίνησης και επιστημών αποκατάστασης στο Νortherneastern University, ιδιωτικό ερευνητικό πανεπιστήμιο της Βοστώνης «πάντα λέγαμε πως η σωματική δραστηριότητα μειώνεται με την ηλικία. Είναι λοιπόν, πραγματικά ωραία να μπορούμε να λέμε ποια είναι αυτή.

Η συγκεκριμένη αναφορά στο νούμερο από οποίο αρχίζει να μειώνεται η ανταπόκριση μας στην άσκηση, θα μπορούσε να ενθαρρύνει τους ανθρώπους να καθιερώσουν ενεργές συνήθειες νωρίς, πριν δυσκολέψουν την κίνηση οι αλλαγές στον εγκέφαλο».

Το εύρημα που έδωσε την ακριβή ηλικία προέκυψε από ανάλυση συνόλου ερευνών για τη μακροζωία. Οι ειδικοί ανέλυσαν μαγνητικές τομογραφίες και αυτοαναφερόμενα επίπεδα δραστηριότητας από ενήλικες ηλικίας από 18 έως 81 ετών. Το 52% ήταν γυναίκες και το 48% άνδρες.

Διαπιστώθηκε πως είναι δύσκολο να διατηρήσουμε έναν σωματικά ενεργό τρόπο ζωής όσο μεγαλώνουμε και ότι η σωματική δραστηριότητα μειώνεται ξαφνικά γύρω στην ηλικία των 49 ετών.

Γιατί όμως, συμβαίνει αυτό;

ΕΙΜΑΣΤΕ “ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΜΕΝΟΙ” ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΘΟΜΑΣΤΕ

Οι καθ’ ύλην αρμόδιοι προτείνουν πως εν μέρει ευθύνεται ο εγκέφαλος μας, καθώς όπως μεγαλώνουμε αλλάζει το μέρος που βοηθά στον έλεγχο των παρορμήσεων (βλ. default mode network -DMN).

Το δίκτυο προεπιλογής είναι ένα σύνολο περιοχών του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται όταν ο νους μας είναι σε κατάσταση ηρεμίας ή εσωτερικής εστίασης, όπως όταν ονειροπολούμε, αναπολούμε, σκεφτόμαστε το μέλλον ή επεξεργαζόμαστε συναισθήματα.

Περιλαμβάνει περιοχές όπως ο μεσαίος προμετωπιαίος φλοιός, ο οπίσθιος προσαγόμενος φλοιός και ο κροταφικός-τοιχωματικός φλοιός.

Ως δίκτυο δεν σχετίζεται άμεσα με την παρόρμηση, αλλά η αλληλεπίδρασή του με τον προμετωπιαίο φλοιό μπορεί να επηρεάσει την αυτορρύθμιση και τη λήψη αποφάσεων.

«Στα 49 η αλληλεπίδραση του DMN με τον προμετωπιαίο φλοιό, που ελέγχει τις παρορμήσεις, φαίνεται να αποδυναμώνεται. Αυτό σημαίνει ότι η φυσική τάση του εγκεφάλου να αποφεύγει την προσπάθεια γίνεται πιο έντονη, οδηγώντας σε μειωμένη σωματική δραστηριότητα».

«Ο εγκέφαλος παύει να αναστέλλει τη φυσική επιθυμία να καθίσουμε στον καναπέ. Έτσι, δεν σηκωνόμαστε για να πάμε να κάνουμε την όποια σωματική δραστηριότητα», όπως είπε ο Morris.

Για να νικήσουμε λοιπόν, τον εαυτό μας -όπως μπορώ να σε διαβεβαιώσω πως γίνεται με τα πάντα από τα 45 και μετά, οπότε αρχίζουν να ανεβαίνουν οι τιμές στις εξετάσεις αίματος, χωρίς να έχεις αλλάξει το παραμικρό σε όσα κάνεις ή/και τρως- οι ειδικοί προτείνουν να βρούμε να κάνουμε κάτι που μας βοηθάει να νιώθουμε καλά. Έχει παρατηρηθεί ότι η απόλαυση μπορεί να παρακάμψει αυτό που θέλει ο εγκέφαλος μας.

Η καθιέρωση συνηθειών από νωρίτερα (πχ στα 30 ή τα 40) βοηθά να διατηρηθεί η δραστηριότητα, πριν ο εγκέφαλος επιβάλει την αδράνεια.

Διαφορετικά, δύσκολα θα καταφέρουμε να νικήσουμε το μυαλό μας, δηλαδή να παρακάμψουμε την έμφυτη ανθρώπινη επιθυμία να ελαχιστοποιήσουμε την προσπάθεια.

Βλέπεις, σύμφωνα με εξέχοντα μοντέλα στη γνωστική ψυχολογία, τη νευροεπιστήμη και την οικονομία, η προσπάθεια (είτε σωματική, είτε ψυχική) είναι δαπάνη ενέργειας.

Έρευνα έχει αποκαλύψει πως όταν δίνεται η επιλογή, οι άνθρωποι και τα υπόλοιπα μέλη του ζωικού βασιλείου τείνουν να αποφεύγουν την προσπάθεια. 

Βέβαια, ισχύει και το αντίθετο: η προσπάθεια μπορεί και να προσθέσει αξία σε ό,τι κάνουμε. Παρεμπιπτόντως, η προσπάθεια έχει αναγνωριστεί για το ρόλο της στο κίνητρο, τον γνωστικό έλεγχο και τη λήψη αποφάσεων που βασίζονται στην αξία.

To φαινόμενο αυτό έχει ονομαστεί The Effort Paradox.

Όχι μόνο τα ίδια αποτελέσματα μπορούν να είναι πιο ανταποδοτικά αν καταβάλουμε περισσότερη (όχι λιγότερη) προσπάθεια, αλλά μερικές φορές επιλέγουμε κάτι ακριβώς επειδή απαιτεί προσπάθεια. Μια χαρακτηριστική περίπτωση είναι το IKEA Effect.

Πίστευε κανείς ότι είμαστε απλά ως όντα;