5 ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗ ΧΑΣΕΙΣ “ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ” – ΤΗΝ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΛΙΠΟΘΥΜΙΕΣ

Αφηγηματική περιπλάνηση που συνθέτει χαρισματικά το γυναικείο βίωμα με τη συλλογική περιπέτεια, τα Χρόνια (The Years) της Ανί Ερνό (Νόμπελ Λογοτεχνίας 2022) ζωντανεύουν στη σκηνή από την Ελίνε Άρμπο. Η ταλαντούχα σκηνοθέτιδα και νέα καλλιτεχνική διευθύντρια του εμβληματικού Internationaal Theater Amsterdam συστήνεται στο ελληνικό κοινό με μια ευφυή θεατρική μεταφορά του έργου αυτού με αποκλειστικά γυναικείο καστ. Στις 13 και 14 Ιουλίου στις 21:00 στην Πειραιώς 260 στο πλαίσιο του φεστιβάλ Αθηνών.

Η ιστορία, λοιπόν, μιας «συνηθισμένης» γυναίκας παίρνει σάρκα κι οστά στη θεατρική μεταφορά του πολυβραβευμένου βιβλίου “The Years” της Annie Ernaux, το οποίο μεταφέρθηκε στη σκηνή από την ταλαντούχα σκηνοθέτιδα Eline Arbo. Ενταγμένη σε ένα τοπίο που μετρά τις κοινωνικές και πολιτικές μεταβολές, η παράσταση φωτίζει μια γενιά που είδε τον κόσμο να αλλάζει, την ίδια στιγμή που το προσωπικό βίωμα, η οικογένεια, η σεξουαλικότητα, και η ταυτότητα μιας γυναίκας εμπλέκονται με τις κοινωνικές εξελίξεις της εποχής.

Αν και το έργο βασίζεται σε προσωπικές μνήμες και βιώματα, αυτό που το καθιστά τόσο εξαιρετικό είναι η συλλογική του διάσταση. Εξιστορώντας τις αναμνήσεις μιας γυναίκας που ζει μέσα στην αβεβαιότητα και τις αντιφάσεις του 20ού αιώνα, η παράσταση «The Years» δεν περιορίζεται στην ατομική ιστορία, αλλά καταγράφει τη μετάβαση της κοινωνίας, το τέλος ενός κόσμου και την αναγέννηση της ταυτότητας μιας γυναίκας μέσα από τις ιστορικές εξελίξεις.

Το έργο αυτό είχε γίνει αντικείμενο συζήτησης πολύ πριν από την πρεμιέρα της, σχεδόν δύο χρόνια πριν. Ο λόγος; Μια ωμή, ανατριχιαστική σκηνή παράνομης άμβλωσης στη δεκαετία του 1960, η οποία προκάλεσε λιποθυμίες στο κοινό – κυρίως σε άνδρες θεατές.

Εμείς είδαμε την αγγλική εκδοχή της παράστασης στο Λονδίνο και σας την προτείνουμε ανεπιφύλακτα.

Το έργο

Το The Years της Annie Ernaux είναι ένα από τα πιο πολυβραβευμένα και ιδιαίτερα έργα της σύγχρονης γαλλικής λογοτεχνίας, ένα αυτοβιογραφικό, αλλά και συλλογικό χρονικό που ανασυνθέτει την εμπειρία μιας ολόκληρης γενιάς.

Το βιβλίο, που εκδόθηκε το 2008 και μεταφράστηκε στα αγγλικά το 2017, κέρδισε τη διεθνή αναγνώριση, καθιερώνοντας την Ernaux ως μια από τις σημαντικότερες σύγχρονες συγγραφείς και συνέβαλε στην απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2022.

Η πρωτοτυπία του έργου έγκειται στη μοναδική του αφηγηματική προσέγγιση: η Ernaux δεν περιορίζεται σε μια κλασική αυτοβιογραφία, αλλά αφηγείται την ιστορία της μέσα από μια συλλογική αφήγηση που διαπερνά έξι δεκαετίες. Χρησιμοποιεί έναν ιδιότυπο τρόπο γραφής, όπου η προσωπική αντωνυμία (“εγώ”) απουσιάζει και αντικαθίσταται από το “εμείς”, δημιουργώντας ένα αφηγηματικό σώμα που ενώνει την ατομική και τη συλλογική μνήμη. Με αυτόν τον τρόπο, η ζωή της κεντρικής ηρωίδας γίνεται ταυτόχρονα προσωπική και καθολική, μια αντανάκλαση της κοινωνίας, των πολιτικών αλλαγών, της ιστορίας και της πολιτιστικής εξέλιξης.

Πέντε γυναίκες επί σκηνής αφηγούνται τη ζωή μιας γυναίκας με φόντο έναν κόσμο που αλλάζει. Μεγαλώνοντας στον απόηχο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η ηρωίδα σπάει τα δεσμά της μεσοαστικής της ανατροφής και μέσα από το γράψιμο αναπτύσσει οξεία πολιτική και κοινωνική συνείδηση. Με έναυσμα φωτογραφίες, τραγούδια και ρεπορτάζ που κινητοποιούν τη λειτουργία της μνήμης, το έργο αποτυπώνει την πορεία της αφηγήτριας προς τη χειραφέτηση αναδεικνύοντας πώς η γυναικεία ταυτότητα διαπλέκεται σ’ όλες της τις πτυχές με τη σεξουαλικότητα, την ταξική καταγωγή, τους προσωπικούς στόχους. Η ιστορία μιας γυναίκας μετατρέπεται έτσι σε βιογραφία της μεταπολεμικής Δυτικής Ευρώπης.

Η σκηνοθεσία

Η σκηνοθεσία της Άρμπο, εκκινώντας από τη μοναδική γραφή της Ernaux, δημιουργεί μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και δυναμική σκηνική παρουσία, όπου οι διαφορετικές ηλικιακές εκδοχές της ηρωίδας ερμηνεύονται από πέντε διαφορετικές ηθοποιούς. Αυτός ο τρόπος δημιουργεί μια συλλογική προσωπογραφία που αναδεικνύει τις πολυδιάστατες φάσεις της ζωής της, με την ίδια να εξελίσσεται και να ξεδιπλώνει μια σειρά από ταυτότητες.

Η καλλιτεχνική προσέγγιση της διατηρεί την έντονη δυναμική της γυναικείας εμπειρίας, τη σύνδεση του προσωπικού και του πολιτικού, και τη μοναδικότητα της συλλογικής μνήμης. Ο θεατής δεν παρακολουθεί απλώς μια αφήγηση – γίνεται μέρος αυτής, ζώντας και αναπνέοντας το κοινωνικό και ιστορικό πλαίσιο μέσα από τα μάτια της κεντρικής ηρωίδας.

Οι ερμηνείες

Η παράσταση δεν διστάζει να αγγίξει δύσκολα θέματα, όπως η σεξουαλική ελευθερία, η έμφυλη ταυτότητα και η κοινωνική πίεση. Οι ερμηνείες των πέντε ηθοποιών συνθέτουν μια αποτύπωση της σφοδρής συναισθηματικής έντασης που διαπερνά το έργο. Κάθε λέξη, κάθε βλέμμα, κάθε σιωπή, κάθε κίνηση αποδίδεται με απόλυτη ακρίβεια, με την παράσταση να προκαλεί έντονα συναισθήματα στους θεατές.

Η Σκηνή της Άμβλωσης

Η πιο ανατριχιαστική στιγμή της παράστασης είναι η σκηνή της παράνομης άμβλωσης. Η αίσθηση του σωματικού πόνου και του αίματος, αλλά και η συναισθηματική ένταση που αποπνέει η ερμηνεία της ηθοποιού, μας υπενθυμίζει τη διαρκή πάλη της γυναίκας για να διατηρήσει τη δική της ταυτότητα μέσα από την αναγκαιότητα της επιλογής. Η σκηνή δεν εκτυλίσσεται ως απλή αναπαράσταση, αλλά ως μια τραυματική εμπειρία που προκαλεί μια σωματική και ψυχική αντήχηση στους θεατές, καθώς αποκαλύπτεται το βάθος του τραύματος και του πένθους της ηρωίδας.

Η σκηνή αυτή είναι απερίγραπτα συγκλονιστική όχι μόνο για την ωμότητά της, αλλά και για την ψυχική δύναμη που κρύβει πίσω της. Αντιπροσωπεύει τη σύγκρουση των αναγκών και των κοινωνικών κανόνων, την εκδίωξη της προσωπικής επιλογής από έναν κόσμο που είναι γεμάτος περιορισμούς και υποκρισία. Αυτή η στιγμή αποτυπώνει την επιβολή της κοινωνίας στις γυναίκες και την καθημερινή τους μάχη για την αυτοδιάθεση και την ελευθερία.

Το σκηνικό και η μουσική

Εξαιρετικά απλό, λειτουργικό και εξόχως συμβολικό το σκηνικό, με το μεγάλο ορθογώνιο τραπέζι που αποτελεί το κεντρικό στοιχείο της σκηνής. Εκεί αναβιώνουν οι πιο καθοριστικές στιγμές της ηρωίδας, ενώ πίσω από αυτό σταδιακά “απλώνονται” σεντόνια με συνθήματα

Αυτό το τραπέζι συμβολίζει όχι μόνο οικογενειακά δείπνα, αλλά τις πρώτες σεξουαλικές εμπειρίες της ηρωίδας, την ενηλικίωση και την ωρίμασή της. Στο πίσω μέρος της σκηνής, ένα σκοινί μπουγάδας μετατρέπεται σε καμβά αναμνήσεων, όπου απλώνονται σεντόνια που αντιστοιχούν σε διαφορετικές φάσεις της ζωής της: από το αίμα της περιόδου και το σπέρμα, μέχρι τα ναρκωτικά, τα δάκρυα, τις ηδονές – και, τελικά, τη σιωπηλή χαραυγή του τέλους.

Η μουσική παίζει καθοριστικό ρόλο, σηματοδοτώντας τις εποχές με τραγούδια, όπως το Tell It to My Heart της Taylor Dayne, το Voyage, Voyage της Desireless, το Ma France του Jean Ferrat και το White Rabbit των Jefferson Airplane.

Συμπέρασμα

Το The Years δεν είναι μία παράσταση για τη ζωή μιας γυναίκας, αλλά ένα έργο που λειτουργεί ως κοινωνική μαρτυρία. Η Ernaux καταγράφει την ουσία της ύπαρξης – πώς θυμόμαστε, πώς αλλάζουμε, πώς τελικά το άτομο χάνεται μέσα στη ροή της Ιστορίας.

Η Eline Arbo και οι πέντε εξαιρετικές ηθοποιοί καταφέρνουν να μετατρέψουν αυτό το χρονικό σε μια αλησμόνητη θεατρική εμπειρία.