Πώς το έντονο κύμα καύσωνα στη Μεσόγειο απειλεί τη θαλάσσια ζωή

Μπορεί τα ζεστά νερά να φαίνονται ιδανικά για μία καλοκαιρινή βουτιά, ωστόσο οι θερμοκρασίες-ρεκόρ που καταγράφονται στη Μεσόγειο προκαλούν έντονη ανησυχία στην επιστημονική κοινότητα μεταξύ άλλων και για τις επιπτώσεις στο θαλάσσιο οικοσύστημα.

Στα τέλη Ιουνίου και στις αρχές Ιουλίου, η θερμοκρασία της επιφάνειας της θάλασσας στα ανοιχτά της Μαγιόρκας αλλά και σε άλλες περιοχές ξεπέρασε τους 30 βαθμούς Κελσίου – τιμή έως και 6 ή 7 βαθμούς υψηλότερη από τα κανονικά για την εποχή επίπεδα. Για να γίνει πιο κατανοητό, πρόκειται για θερμοκρασίες που ξεπερνούν ακόμα και εκείνες που συναντά κανείς σε εσωτερικές πισίνες.

Οι περισσότερες εσωτερικές πισίνες αναψυχής θερμαίνονται στους 28°C, ενώ αυτές που προορίζονται για αγώνες διατηρούνται λίγο πιο δροσερές, μεταξύ 25 και 28°C, σύμφωνα με τη World Aquatics.

Ήταν ο πιο ακραίος θαλάσσιος καύσωνας που έχει καταγραφεί ποτέ στη δυτική Μεσόγειο αυτή την περίοδο του χρόνου, επηρεάζοντας μεγάλες θαλάσσιες περιοχές για εβδομάδες.

Η ζέστη φαίνεται να υποχωρεί, όμως οι συνέπειες για τη θαλάσσια ζωή παραμένουν. Πολλά είδη δυσκολεύονται να επιβιώσουν μετά από παρατεταμένες περιόδους ακραίας ζέστης, με τους ειδικούς να προειδοποιούν και για πιθανές επιπτώσεις στα ιχθυαποθέματα.

Η Μεσόγειος “βράζει” νωρίτερα από ποτέ

Θερμοκρασίες άνω των 30 βαθμών Κελσίου στη Μεσόγειο δεν είναι πρωτοφανείς για τα τέλη του καλοκαιριού. Ωστόσο, το να εμφανίζονται ήδη από τον Ιούνιο είναι κάτι εξαιρετικά ασυνήθιστο, όπως επισημαίνουν τα στοιχεία του ευρωπαϊκού παρατηρητηρίου Copernicus, της Mercator Ocean International και των μετρήσεων σε λιμάνια της Ισπανίας.

“Αυτό που αλλάζει φέτος είναι ότι οι θερμοκρασίες των 30°C στη θάλασσα εμφανίστηκαν πολύ νωρίτερα απ’ ό,τι συνήθως, κάτι που σημαίνει ότι το καλοκαίρι θα είναι πιο έντονο και πιο μακρύ», τονίζει η Marta Marcos, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο των Βαλεαρίδων Νήσων στην Ισπανία.

“Μεγάλωσα εδώ, είμαστε συνηθισμένοι στους καύσωνες, αλλά αυτό που ζούμε πια είναι όλο και πιο συχνό και έντονο”, προσθέτει.

“Είμαστε πραγματικά σοκαρισμένοι από το μέγεθος αυτού του φαινομένου. Είναι κάτι ιδιαίτερα ανησυχητικό, αλλά δυστυχώς θα πρέπει να περιμένουμε πως θα συμβαίνει ξανά στο μέλλον”, λέει με τη σειρά της η Aida Alvera-Azcárate, ωκεανογράφος στο Πανεπιστήμιο της Λιέγης στο Βέλγιο.

Οι θαλάσσιοι καύσωνες γίνονται πιο έντονοι και διαρκούν περισσότερο καθώς η ανθρωπότητα συνεχίζει να απελευθερώνει στην ατμόσφαιρά μας αέρια που θερμαίνουν τον πλανήτη, κυρίως με την καύση άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου.

Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε φέτος, ο αριθμός των ημερών με ακραία θερμότητα στην επιφάνεια της θάλασσας έχει τριπλασιαστεί παγκοσμίως μέσα στα τελευταία 80 χρόνια. Όπως εξηγεί η Δρ. Marta Marcos:

Η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι ο βασικός μοχλός πίσω από τους θαλάσσιους καύσωνες. Είναι απλό: η θερμότητα μεταφέρεται από την ατμόσφαιρα στη θάλασσα.

Η Μεσόγειος είναι ιδιαίτερα ευάλωτη καθώς όπως σημειώνουν οι ειδικοί, μοιάζει με μπανιέρα: περιβάλλεται σχεδόν εξ ολοκλήρου από στεριά και δεν έχει άμεση έξοδο σε ανοικτό ωκεανό.

Αυτό σημαίνει ότι το νερό δεν μπορεί να διαφύγει εύκολα, οπότε η θερμοκρασία στην επιφάνεια ανεβαίνει γρήγορα παρουσία θερμού αέρα, ηλιοφάνειας και άπνοιας – όπως συνέβη μέσα στον Ιούνιο.

Για το λόγο αυτό, η Μεσόγειος Θάλασσα αποτελεί “εστία κλιματικής αλλαγής”, δήλωσε η Karina von Schuckmann της Mercator Ocean International, ενός μη κερδοσκοπικού ερευνητικού οργανισμού.

Η ζέστη κορυφώθηκε καθώς ο Ιούνιος μετατράπηκε σε… Ιούλιο, ενώ ακολούθησαν ισχυρότεροι άνεμοι που επέτρεψαν την ανάμιξη πιο δροσερών, βαθύτερων υδάτων, ρίχνοντας προσωρινά τη θερμοκρασία στην επιφάνεια.

Όμως οι θερμοκρασίες παραμένουν πάνω από τον μέσο όρο και θα μπορούσαν να υπάρξουν συνέπειες για τη θαλάσσια ζωή, που δεν γνωρίζουμε ακόμη.

Κάθε θαλάσσιος οργανισμός έχει ένα θερμικό όριο επιβίωσης, το οποίο ποικίλλει ανάλογα με το είδος – όμως η παρατεταμένη έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες αποδεικνύεται εξουθενωτική. Τα θαλάσσια είδη “καταναλώνουν όλη τους την ενέργεια” προσπαθώντας να αντεπεξέλθουν στο θερμικό σοκ, μέχρι που καταρρέουν.

“Θυμάμαι πριν από τέσσερα χρόνια, σε κατάδυση που κάναμε τον Σεπτέμβριο, στο τέλος του καλοκαιριού, βρήκαμε σκελετούς από πολυάριθμους πληθυσμούς θαλάσσιων οργανισμών”, λέει η Emma Cebrian, οικολόγος στο Κέντρο Προηγμένων Επιστημονικών Μελετών στο Μπλάνες της Ισπανίας.

Τα θαλάσσια φύκια λειτουργούν σαν δάση της Μεσογείου: παρέχουν καταφύγιο σε εκατοντάδες είδη και ταυτόχρονα απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα, συμβάλλοντας στην επιβράδυνση της κλιματικής αλλαγής.

“Ορισμένα από αυτά τα φυτά είναι προσαρμοσμένα στις υψηλές θερμοκρασίες της Μεσογείου”, σημειώνει η δρ. Cebrian, “αλλά όχι στις ακραίες συνθήκες που δημιουργούν πλέον οι θαλάσσιοι καύσωνες – οι οποίοι γίνονται όλο και πιο έντονοι και εκτεταμένοι”.

Η ζέστη στη θάλασσα μπορεί επίσης να προκαλέσει αυτό που οι οικολόγοι αποκαλούν “υποθανατηφόρες επιπτώσεις“, όπου τα είδη ουσιαστικά μπαίνουν σε κατάσταση επιβίωσης και σταματούν να αναπαράγονται.

“Αν αρχίσουμε να βλέπουμε οικολογικές επιπτώσεις, θα υπάρξουν σχεδόν σίγουρα επιπτώσεις στις ανθρώπινες κοινωνίες [συμπεριλαμβανομένων] των απωλειών της αλιείας“, προειδοποίησε ο Dan Smale, ανώτερος ερευνητής της Θαλάσσιας Βιολογικής Ένωσης του Πλύμουθ.

“Θα πρέπει να περιμένουμε για να δούμε, αλλά το γεγονός ότι οι θερμοκρασίες είναι τόσο υψηλές τόσο νωρίς το καλοκαίρι είναι εξαιρετικά ανησυχητικό”, σημειώνει.

Ο ίδιος χαρακτηρίζει μάλιστα τη Μεσόγειο ως “το καναρίνι στο ανθρακωρυχείο για την κλιματική κρίση και τα θαλάσσια οικοσυστήματα“.

Εκτός των άλλων η υπερβολική θερμότητα των ωκεανών μπορεί επίσης να ενισχύσει τα ακραία καιρικά φαινόμενα.

Οι θερμότερες θάλασσες σημαίνουν και περισσότερη εξάτμιση, άρα και περισσότερη υγρασία στην ατμόσφαιρα, που με τη σειρά της μπορεί να τροφοδοτήσει ακραίες βροχοπτώσεις. Το είδαμε να συμβαίνει πολύ πρόσφατα στη Βαλένθια το 2024, αλλά δύο χρόνια πριν στη Λιβύη.