Νίκος Χατζηελευθερίου – Η Κοινωνική Σαπίλα “ξαναζεί” μέσα από τις κιθάρες του Guitarte

Το Guitarte Ensemble δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις.  Για σχεδόν είκοσι χρόνια, το διακεκριμένο κιθαριστικό σύνολο που ίδρυσε και διευθύνει ο Νίκος Χατζηελευθερίου – με συνεργάτες τον Χρήστο Φάκλαρη και τη Μαρία Παπαμιχαήλ – έχει ανανεώσει τον χώρο της κλασικής κιθάρας στην Ελλάδα.

Η φυσιογνωμία της κιθάρας, το εύρος των δυνατοτήτων της και της εκφραστικότητάς της αποτελεί τη βάση της πολύ ενδιαφέρουσας δουλειάς του Guitarte. Με τολμηρές και δημιουργικές προσεγγίσεις, έχει ανοίξει νέους δρόμους, συνδέοντας τη μουσική με το θέατρο σκιών, την ποίηση, τον σύγχρονο χορό, το video art αλλά και τη μουσική που απευθύνεται σε παιδιά.

Οι έξι κιθαριστές του Guitarte – Νίκος Χατζηελευθερίου, Χρήστος Φάκλαρης, Μαρία Παπαμιχαήλ, Αλέξανδρος Καζάζης, Νίκος Μακρής και  ο συνεργαζόμενος Αντώνης Νταχλί – δοκιμάζουν την τεχνική τους αρτιότητα και τη βαθιά συνθετική εμπειρία τους, σε ένα νέο απαιτητικό εγχείρημα.  

Αυτή τη φορά, το Guitarte Ensemble ανταποκρίνεται στην πρόσκληση του Δήμου Κορυδαλλού και της τοπικής Κινηματογραφικής Λέσχης (Σινέ Παράδεισος – Δημοτικός Κινηματογράφος Κορυδαλλού) και παρουσιάζει μια ξεχωριστή συναυλία-παράσταση: μια ζωντανή μουσική συνοδεία στην προβολή της βωβής ταινίας του μεσοπολέμου «Κοινωνική Σαπίλα» (1932) του Στέλιου Τατασόπουλου, σε συνεργασία με την Ταινιοθήκη της Ελλάδας, η οποία έχει επιμεληθεί και την αποκατάσταση της ταινίας.

Ο Ιδρυτής και Διευθυντής του μουσικού συνόλου Guitarte Ensemble, Νίκος Χατζηελευθερίου, μας μιλά για την “Κοινωνική Σαπίλα” μια ταινία με έντονο κοινωνικό και πολιτικό περιεχόμενο και το πώς προσέγγισε το Guitarte Ensemble μουσικά αυτό το υλικό, ώστε να συνομιλεί με το σήμερα. 

“Σκεφτήκαμε να μη δώσουμε περισσότερη ένταση στο πολιτικό μήνυμα, αλλά βάθος. Να φανεί μέσα από τις μουσικές επιλογές ότι η έκφραση κοινωνικής αντίδρασης χρειάζεται μία διπλής όψης καλλιτεχνική αρωγή. Την άμεση δυναμική έκφραση απο τη μία- το κάνει εμφατικά η ταινία- και την εμβάθυνση, ιδεολογική και συναισθηματική από την άλλη.

Επιλέγοντας “στέρεες” κλασικές φόρμες, μπορείς να συνομιλείς με κάθε εποχή, αρκεί βέβαια, να μην ξοδεύεις την ιστορική κληρονομιά αποφεύγοντας να πάρεις καθαρή θέση. Ο Μπαχ, ο Χάιντελ, ο Σάινμπεργκ, ο Μπρίτεν, ο Βάιλ (χρησιμοποιούμε μουσικά τους θέματα) μας κληρονομούν συλλογιστική για να δώσουμε απαντήσεις σημερινές. Ο ήχος μας είναι το όχημα σε αυτήν τη διαδρομή.”

Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση στο να αποκτήσει… φωνή η “Κοινωνική Σαπίλα”;

“Η διάχυτη Κοινωνική σαπίλα της εποχής μας. Δεν πάμε καλά… Παρ’ ότι έχουμε μέλλον, δηλαδή δυναμικές ελπιδοφόρες νέες γενιές, επικρατούν οι αρνητικές καταστάσεις διότι πουλάνε επικοινωνιακά. Το “να δώσεις φωνή” σε μια κοινωνική ανάγκη και σε μια συνειδητή συλλογική έκφραση είναι η πεμπτουσία του ρόλου ενός καλλιτέχνη.”

Η κιθάρα, συχνά συνδεδεμένη με το ρεπερτόριο για σόλο, μεταμορφώνεται σε «πολυφωνικό σώμα» έξι εκτελεστών. Ποιες νέες δυνατότητες εκφραστικότητας και δυναμικής σάς δίνει αυτή η συλλογική φόρμα;

“Από το ξεκίνημα του συνόλου μας, είχαμε ως στόχο να παίξουμε μαζί, έτσι όπως παίζουμε σόλο.
Ο χαρακτήρας του οργάνου είναι αυτός. Δεν είμαστε μια ορχήστρα. Είμαστε μια σολιστική…κολεκτίβα.
Οι δυνατότητες που ανοίγονται σε αυτήν την περίπτωση είναι αφ’ ενός η προσέγγιση μεγάλων πολυφωνικών έργων, αφ’ ετέρου η εκπαίδευση στο να ακούς αυτό που παίζεις σε βαθύτερη μουσική προσέγγιση, παραμερίζοντας αυταρέσκεια και επίδειξη. Τέλος η αίσθηση μιας κοινής μουσικής ζωής είναι πολύτιμη εμπειρία καλλιτεχνικά και ανθρώπινα…”

Το Guitarte Ensemble έχει “συνομιλήσει” στο παρελθόν με θέατρο σκιών, ποίηση, χορό, video art. Τι διαφορετικό ήρθε να προσθέσει το σινεμά – και μάλιστα μια βωβή ταινία του 1932 – στη δημιουργική σας γκάμα;

“Η σχέση του Κινηματογράφου με τη Μουσική είναι δυνατή, ερωτική θα έλεγα. Αγαπιούνται και δε μπορεί ο ένας χωρίς την άλλη. Η μουσική ενίοτε…”απατά” τον κινηματογράφο και ενώ γράφτηκε γι αυτόν παρουσιάζεται και μόνη της. Άρα ο μουσικός στη σχέση του με το σινεμά ζει μια μοναδική πολυτέλεια! Έχει δυνατή συντροφιά- στήριγμα και ταυτόχρονα ανεξαρτησία.

Στο σινεμά ο ήχος είναι μεγεθυντικός φακός είτε ως θόρυβος είτε ως ψίθυρος. Συνεπώς έχει τη δύναμη να διογκώνει το συναίσθημα αλλά και την αγωνία της παραμόρφωσης. Όταν τώρα η ταινία είναι και βωβή και μάλιστα ασπρόμαυρη, δηλαδή κοντά στο φυσικό φως, γίνεται πραγματικό πανηγύρι…

Είμαστε ενθουσιασμένοι όπως καταλαβαίνετε…”

Αναφέρετε ότι η μουσική σας «δεν συνοδεύει απλώς, αλλά ερμηνεύει, φωτίζει και ανατρέπει το νόημα της εικόνας». Μπορείτε να μας δώσετε ένα παράδειγμα από τη συγκεκριμένη παράσταση, όπου η μουσική φορτίζει τον τρόπο που ο θεατής αντιλαμβάνεται μια σκηνή;

“Στα δύο κομμάτια που γράφτηκαν από τον Αντώνη Νταχλί για την παράσταση έχουμε ακριβώς αυτήν την πρόθεση, να ερμηνεύσουμε και να φορτίσουμε την εικόνα. Το ίδιο συμβαίνει και στα soli που κάνουμε και οι πέντε μουσικοί πρωταγωνιστές. Κάτι σαν τις άριες των τραγουδιστών στην όπερα. Σαν οπερατική εισαγωγή λειτουργεί και η μουσική του Χαίντελ που έχουμε επιλέξει.

Ο Μπρίτεν λειτουργεί ανατρεπτικά μιας και είναι ο συνθέτης της βιομηχανικής εποχής του 20ου αι. Κομμάτια του Κουρτ Βάιλ και του Μίκη Θεοδωράκη λειτουργούν ως συνοδεία και υπογράμμιση. Η ιδιαίτερη “αδυναμία” μας είναι τα θέματα του Σαίνμπεργκ από την “Εξαΰλωμένη νύχτα” του, μια εξαιρετική σύλληψη ιλιγγιώδους κίνησης από το πρωτογενές ερωτικό στοιχείο στην κοινωνική υπέρβαση.”

“Κοινωνική Σαπίλα” – Λίγα λόγια για την ταινία

Η «Κοινωνική Σαπίλα» (1932) του Τατασόπουλου θεωρούνταν χαμένη έως τα μέσα της δεκαετίας του ’80, οπότε και αποκαταστάθηκε από την Ταινιοθήκη της Ελλάδας. Θεωρείται η πρώτη ελληνική ταινία κοινωνικού ρεαλισμού, μια ωμή καταγραφή της φτώχειας, της ανεργίας, της εκμετάλλευσης και του ταξικού αγώνα στις αρχές του 20ού αιώνα.

Ένας φτωχός φοιτητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο Ντίνος Βρισθένης (Στέλιος Τατασόπουλος), έχει εγκαταλείψει τις σπουδές του λόγω οικονομικών δυσκολιών και βρίσκεται σε αναζήτηση εργασίας. Καταφέρνει να προσληφθεί ως ηθοποιός σε ένα θίασο, όπου γνωρίζει και ερωτεύεται την πρωταγωνίστρια Νίκη (Δανάη Γρίζου). Όταν αυτή ενδίδει σε ένα βιομήχανο που της υπόσχεται λαμπρό μέλλον, ο Ντίνος, απογοητευμένος, εγκαταλείπει το θέατρο. Η φτώχεια θα τον οδηγήσει στις γραμμές του προλεταριάτου και θα γίνει καπνεργάτης προκειμένου να κερδίσει τα απαραίτητα προς το ζην.

Εκεί, έρχεται αντιμέτωπος με την εκμετάλλευση των εργατών, συμβάλλει στην ίδρυση του συνδικάτου και ηγείται του αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη, αδιαφορώντας για τις ανηλεείς διώξεις της αστυνομίας. Φυλακίζεται και όταν βγαίνει απαρνείται το παρελθόν του και αποφασίζει να πολεμήσει την κοινωνική σαπίλα.

INFO

Προβολή της βωβής ταινίας «Κοινωνική Σαπίλα»
με ζωντανή μουσική από τους Guitarte Ensemble
Σινέ Παράδεισος | Κορυδαλλός (Αγ. Γεωργίου και Ζάππα 4)
Κυριακή 7 Σεπτεμβρίου | 20:30
Προπώληση: ticketservices.gr.