Μαρτυρικές πόλεις και χωριά: Γιατί ακόμη (το 2025) εκδίδονται Π.Δ.;

Από το 1941 που επήλθε η τριπλή κατοχή της χώρας μέχρι και σήμερα το 2025 έχουν περάσει 84 χρόνια και ακόμη η ελληνική πολιτεία εξακολουθεί να καταγράφει και να αναγνωρίζει μαρτυρικές πόλεις και χωριά που υπέστησαν καταστροφές και μέτρησαν εκτελέσεις αμάχων από τις δυνάμεις κατοχής.

Τα Καλάβρυτα στο άρθρο 25 στο ν. 2130/1993, (ΦΕΚ 62/Α/23-4-1993), η πόλη των Καλαβρύτων ονομάζεται “Μαρτυρική πόλη των Καλαβρύτων”. Χρειάστηκε να περάσουν 5 χρόνια για να αναγνωριστούν μερικές πόλεις και χωριά ακόμη.

Το 1997 στον νόμο 2503/1997 (ΦΕΚ 107/Α/30-5-1997): Διοίκηση, οργάνωση, στελέχωση της Περιφέρειας, ρύθμιση θεμάτων για την τοπική αυτοδιοίκηση και άλλες διατάξεις στο άρθρο 18, παράγραφος 5 αναφερόταν:

«5. Συνιστάται. με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, τριμελής επιτροπή που έχει ως αντικείμενο την υποβολή αιτιολογημένης πρότασης για τα χαρακτηρισμό των πόλεων και χωριών εκείνων που έχουν υποστεί μεγάλες καταστροφές σε ανθρώπινες ζωές και σε υλικές ζημιές κατα την αντίσταση εναντίον των δυνάμεων κατοχής 19411944. ως ‘μαρτυρικών πόλεων» και ‘”μαρτυρικών χωριών”. Η επιτροπή αποτελείται από έναν καθηγητή της Νεοελληνικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, που ορίζεται από την οικεία σχολή του Πανεπιστημίου, έναν εκπρόσωπο της Κ.Ε.Δ.Κ.Ε. και από τον προϊστάμενο της αρμόδιας διεύθυνσης του Υπουργείου Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης. Χρέη γραμματέα εκτελεί υπάλληλος του Υπουργείου».

Ο χαρακτηρισμός γίνεται με προεδρικό διάταγμα, που εκδίδεται με πρόταση του Υπουργού Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης.

Τέλη Δεκεμβρίου 1998 δημοσιεύεται το πρώτο Π.Δ. 399/1998 (ΦΕΚ Α’ 277/16-12-1998) στο οποίο αναφέρονται μαρτυρικές πόλεις και χωριά που έχουν υποστεί μεγάλες καταστροφές σε ανθρώπινες ζωές και σε υλικές ζημιές κατά την αντίσταση των δυνάμεων κατοχής 1941-1944.

Έτσι με το ΦΕΚ 277 μεταξύ άλλων αναγνωρίστηκαν:

Το Δίστομο Βοιωτίας όπου έγινε η σφαγή των 229 αμάχων στις 10 Ιουνίου 1944. Μία μαζική δολοφονία

Το Δοξάτο Δράμας όπου έγινε εξέγερση κατά της βουλγαρικής κατοχής. Από τις 28 Σεπτεμβρίου έως και τις 5 Οκτωβρίου 1941 το σύνολο εκτελέσεων σε Δοξάτο, σε Δράμα και άλλες πόλεις ήταν 2.140 νεκροί (αντάρτες και άμαχοι)

Η Κλεισούρα Καστοριάς. Στη σφαγή της Κλεισούρας εκτελέστηκαν 270 κυρίως γυναικόπαιδα και ηλικιωμένοι στις 5 Απριλίου 1944.

Η Νέα Αγχίαλος Μαγνησίας. Την άνοιξη του 1943, ιταλικές δυνάμεις από τον Βόλο βομβάρδισαν τη Νέα Αγχίαλο (18 και 24/4) και στις 27/4 την πυρπόλησαν, καταστρέφοντας 650 από τα 700 πέτρινα σπίτια—οι κάτοικοι είχαν ήδη εγκαταλείψει το χωριό.

Στις 20/7/1944 γερμανικές φάλαγγες επιχείρησαν νέα καταστροφή, αλλά αποκρούστηκαν από τους αντάρτες σε μάχη με επτά νεκρούς από την πλευρά της Αντίστασης και περισσότερες απώλειες για τους αντιπάλους.

Η σύμπτωση με την απόπειρα δολοφονίας του Χίτλερ την ίδια μέρα θεωρείται ότι συνέβαλε στη διάσωση του οικισμού.

Τα ΦΕΚ στα οποία έχουν αναγνωριστεί μαρτυρικές πόλεις και χωριά (εκτός από τα παραπάνω):

• Π.Δ. 40/2004 (ΦΕΚ Α’ 36/9-2-2004),
• Π.Δ. 140/2005 (ΦΕΚ Α’ 197/5-8-2005),
• Π.Δ. 111/2009 (ΦΕΚ Α’ 146/17-8-2009),
• Π.Δ. 99/2000 (ΦΕΚ Α’ 97/16-3-2000)
• Π.Δ. 139/2014 (ΦΕΚ Α’ 230/16-10-2014),
• Π.Δ. 49/2017 (ΦΕΚ Α’ 79/1-6-2017),
• Π.Δ. 29/2019 (ΦΕΚ Α’ 54/2-4-2019),
• Π.Δ. 32/2020 (ΦΕΚ Α’ 59/12-3-2020),
• Π.Δ. 71/2025 (ΦΕΚ Α’ 146/8-8-2025).

Μέχρι στιγμής έχουν αναγνωριστεί δεκάδες περιοχές όπως:

Κρήτη

• Άγιος Βασίλειος Βιάννου Ηρακλείου
• Αμιράς Ηρακλείου
• Άνω Βιάννος Ηρακλείου
• Άνω Μέρος Ρεθύμνου
• Ανώγεια Ρεθύμνου
• Βαχός Ηρακλείου
• Βορίζια Ηρακλείου
• Βρύσες Αμαρίου Ρεθύμνου
• Γδόχια Λασιθίου
• Γερακάρι Ρεθύμνου
• Δαμάστα Ηρακλείου
• Έμπαρος Ηρακλείου
• Κακόπετρος Χανίων
• Καλάμι Ηρακλείου
• Καλή Συκιά Ρεθύμνου
• Καλλικράτης Χανίων
• Καμάρες Ηρακλείου
• Κάνδανος Χανίων
• Κάτω Βιάννος Ηρακλείου
• Κάτω Σύμη Ηρακλείου
• Κεφαλοβρύσι Ηρακλείου
• Κοντομαρί Χανίων
• Κοξαρέ Ρεθύμνου
• Κουστογέρακο Χανίων
• Κρύα Βρύση Ρεθύμνου
• Λιβαδάς Χανίων
• Λοχριά Ρεθύμνου
• Μαλάθυρος Χανίων
• Μαγαρικάρι Ηρακλείου
• Μονή Χανίων
• Μουρνιές Χανίων [Στο Π.Δ. «Μουρνιές Λασιθίου»]
• Μύρτος Λασιθίου
• Πεύκος Ηρακλείου
• Ρίζα Λασιθίου
• Σαχτούρια Ρεθύμνου
• Σάρχος Ηρακλείου
• Σκινέ Χανίων
• Σοκαράς Ηρακλείου
• Σούγια Χανίων
• Συκολόγος Ηρακλείου
• Τυμπάκι Ηρακλείου
• Χόνδρος Ηρακλείου

ΗΠΕΙΡΟΣ και ΕΠΤΑΝΗΣΑ

• Αηδονοχώρι Ιωαννίνων
• Αργίνια Κεφαλονιάς
• Ασπράγγελοι Ιωαννίνων
• Βοβούσα Ιωαννίνων
• Γρεβενίτι Ιωαννίνων
• Δόλιανη Ιωαννίνων
• Ελάτη Ιωαννίνων
• Ηλιοχώρι Ιωαννίνων
• Καβαλλάρι Ιωαννίνων
• Καλουτάς Ιωαννίνων
• Καταρράκτης Άρτας
• Κομμένο Άρτας
• Καταρράκτης Ιωαννίνων
• Κρυοπηγή Πρέβεζας
• Λεπτοκαρυά Ιωαννίνων
• Λιγκιάδες Ιωαννίνων
• Μακρίνο Ιωαννίνων
• Μανασσής Ιωαννίνων
• Μεσοβούνι Ιωαννίνων
• Κεφαλόβρυσο Ιωαννίνων
• Μουσιωτίτσα Ιωαννίνων
• Παραμυθιά Θεσπρωτίας
• Ροδάκινο Ρεθύμνου [Στο Π.Δ. «Ροδάκινο Άρτας»]
• Τρίστενο Ιωαννίνων
• Φλαμπουράρι Ιωαννίνων

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ και ΘΡΑΚΗ

• Αμπελόφυτο Κιλκίς
• Γέρμας Καστοριάς
• Ελατοχώρι Πιερίας
• Ερμακιά Κοζάνης
• Δοξάτο Δράμας
• Δράμα
• Δροσοπηγή Φλώρινας
• Ελευθεροχώρι Πέλλας
• Χορτιάτης
• Καταφύγιο Κοζάνης
• Κλεισούρα Καστοριάς
• Κλειστό Κιλκίς
• Κορμίστα Σερρών
• Κοσμάτι Γρεβενών
• Κυδωνιά Κιλκίς
• Κύργια Δράμας
• Κωσταράζι Καστοριάς
• Λάγκα Καστοριάς
• Λέχοβο Φλώρινας
• Μελάνθιο Καστοριάς
• Μεσόβουνο Κοζάνης
• Νέα Κερδύλια Σερρών
• Νίκη Καστοριάς
• Πευκωτό Πέλλας
• Προσοτσάνη Δράμας
• Πύργοι Κοζάνης
• Σέρβια Κοζάνης
• Σιδηρόνερο Δράμας
• Τρία Έλατα Πέλλας
• Χορτιάτης Θεσσαλονίκης
• Χωριστή Δράμας
• Άνω Καρυόφυτο Ξάνθης

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ

• Άγιοι Ανάργυροι Λακωνίας
• Αετός Μεσσηνίας
• Βλαχέρνα Αρκαδίας
• Γεράκι Λακωνίας [Στο Π.Δ. «Γεράκι Ηλείας»]
• Ερυμάνθεια Αχαΐας
• Καλάβρυτα
• Κερπινή Αχαΐας
• Κοσμάς Αρκαδίας
• Λίμνες Αργολίδας
• Πτέρη Αχαΐας
• Ρωγοί Αχαΐας

ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ

• Αγία Ευθυμία Φωκίδας
• Άγιος Θωμάς Βοιωτίας
• Βουνιχώρα Φωκίδας
• Δίστομο Βοιωτίας
• Επτάλοφος Φωκίδας
• Καλάμι Βοιωτίας
• Καλοσκοπή Φωκίδας
• Λιδωρίκι Φωκίδας
• Λιλαία Φωκίδας
• Μαυρολιθάρι Φωκίδας
• Μενδενίτσα Φθιώτιδας
• Νίκαια Αττικής
• Προσήλιο Φωκίδας
• Τυμφρηστός Φθιώτιδας
• Υπάτη Φθιώτιδας

ΘΕΣΣΑΛΙΑ

• Δομένικο Λάρισας
• Δράκεια Μαγνησίας
• Κερασιά Μαγνησίας
• Κουτσούφλιανη Τρικάλων
• Νέα Αγχίαλος Μαγνησίας
• Ριζόμυλος Μαγνησίας
• Σαραντάπορο Λάρισας
• Τσαρίτσανη Λάρισας

Μετά από τόσα χρόνια που πέρασαν από τις θηριωδίες της τριπλής κατοχής της χώρας μας και τις καθυστερημένες αναγνωρίσεις μαρτυρικών πόλεων και χωριών, το έτος 2025 εξακολουθούν να ανακοινώνονται πόλεις και χωριά.

Με το Π.Δ. 71/2025 (ΦΕΚ Α’ 146/8-8-2025) αναγνωρίζεται ως μαρτυρική πόλη η Καλαμπάκα και αρκετά χωριά της Κοζάνης, των Γρεβενών, της Πιερίας, της Κατερίνης, της Θεσπρωτίας, των Τρικάλων, της Λάρισας, της Καρδίτσας, της Αιτωλοακαρνανίας, της Φωκίδας, της Εύβοιας, της Αχαΐας, της Λακωνίας, της Σάμου, του Ρεθύμνου, του Ηρακλείου.

Η Πολιτεία οφείλει να κλείσει οριστικά τον κατάλογο μαρτυρικών πόλεων και χωριών. Κάθε εκκρεμότητα υπονομεύει την αξιοπιστία της ιστορικής καταγραφής και αποδυναμώνει τις τεκμηριωμένες διεκδικήσεις πολεμικών αποζημιώσεων. Απαιτείται μόνιμος μηχανισμός, σαφή κριτήρια και δεσμευτικό χρονοδιάγραμμα.