Πώς το Βέλγιο εκτροχίασε το σχέδιο της ΕΕ για δάνειο-μαμούθ στην Ουκρανία

Το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για δάνειο ύψους 140 δισεκατομμυρίων ευρώ προς την Ουκρανία είναι “στον αέρα” — και φαίνεται πως θα παραμείνει έτσι για τουλάχιστον δύο μήνες ακόμη — μετά την άρνηση του ηγέτη της όγδοης μεγαλύτερης χώρας της Ένωσης να εγκρίνει τη χρήση δεσμευμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για τη χρηματοδότησή του.

Ο πρωθυπουργός του Βελγίου, Μπαρτ Ντε Βέβερ, είναι ένας δεξιός Φλαμανδός εθνικιστής, ο οποίος δέχεται πιέσεις από τη χώρα του για το σχέδιο δανεισμού, καθώς υποστηρίζει ότι ενέχει τεράστιους οικονομικούς και νομικούς κινδύνους για το Βέλγιο, όπου βρίσκονται τα περισσότερα από τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία. Οι ηγέτες της ΕΕ λένε ότι κατανοούν τις ανησυχίες του — αλλά δεν μπόρεσαν να βρουν τρόπο να τον καθησυχάσουν.

«Είναι κάπως άσχημο για μένα να μας δείχνουν με το δάχτυλο ως τη χώρα που δεν θέλει να βοηθήσει», δήλωσε ο Ντε Βέβερ στους δημοσιογράφους. Χαρακτήρισε την ιδέα να βρεθούν οι Βέλγοι φορολογούμενοι υπόλογοι για το δάνειο ως «εντελώς παράλογη».

Η αμφίσημη στάση του Ντόναλντ Τραμπ σχετικά με το πώς πρέπει να αντιμετωπιστεί η εισβολή της Μόσχας στην Ουκρανία — παρά το γεγονός ότι αυτή την εβδομάδα επέβαλε κυρώσεις στις δύο μεγαλύτερες ρωσικές πετρελαϊκές εταιρείες — μεταθέτει στην Ευρώπη το βάρος να ενισχύσει τη στήριξή της προς το Κίεβο, γράφει το POLITICO.

Ενώ οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για μεγάλο διάστημα θεωρούσαν αδιανόητη τη χρήση ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για τη στήριξη της Ουκρανίας, φοβούμενες ότι κάτι τέτοιο θα παραβίαζε το διεθνές δίκαιο, η ιδέα αυτή ξεκίνησε να συζητείται πιο σοβαρά τους τελευταίους μήνες, καθώς ο πόλεμος βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη.

Η ΕΕ επρόκειτο την Πέμπτη να δώσει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή σαφή εντολή να ετοιμάσει νομική πρόταση που θα περιέγραφε πλήρως το σχέδιο για τον δανεισμό αλλά ο Ντε Βέβερ φρόντισε να μην συμβεί αυτό.

Ένα “επαρκώς ισορροπημένο σχέδιο”

Έπειτα από μια ολόκληρη μέρα πυρετωδών διαβουλεύσεων, οι Ευρωπαίοι ηγέτες βρέθηκαν σε αδιέξοδο. Το βράδυ, όμως, ξαναγύρισαν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, αφού οι σύμβουλοί τους εργάστηκαν για να καταλήξουν σε ένα συμβιβαστικό κείμενο συμπερασμάτων, και ο Βέλγος πρωθυπουργός επέτρεψε να αναφερθεί στην τελική δήλωση της συνόδου κορυφής ότι δεν θα εμποδίσει την Επιτροπή να διερευνήσει περαιτέρω την ιδέα της κατάσχεσης περιουσιακών στοιχείων.

 Όμως, αυτή η ήπια συμφωνία ήταν πολύ πιο αδύναμη από αυτό που ήλπιζε η Ουκρανία — δηλαδή μια ξεκάθαρη απόφαση για να προχωρήσει το σχέδιο.

Πρόκειται για «ένα κείμενο επαρκώς ισορροπημένο ώστε να επιτρέπει ερμηνείες που ανταποκρίνονται σε όλες τις ανάγκες και ευαισθησίες, έτσι ώστε ο καθένας να δώσει μια συγκεκριμένη ερμηνεία που είναι καλή για τον εαυτό του», ανέφερε στο POLITICO ένας διπλωμάτης της ΕΕ που έχει γνώση των συζητήσεων.

Λίγοι μπόρεσαν να κρύψουν ότι το αποτέλεσμα αναζωπυρώνει τις ανησυχίες σχετικά με τη εύθραυστη στήριξη της ΕΕ προς την Ουκρανία, καθώς ο πόλεμος πλησιάζει στην τέταρτη επέτειό του.

Το σχέδιο για τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία «δεν έχει θαφτεί», δήλωσε ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν στους δημοσιογράφους. «Καταφέραμε να συζητήσουμε τεχνικές λεπτομέρειες». Δεν υπήρχαν άλλες επιλογές χρηματοδότησης στο τραπέζι για τη βοήθεια προς την Ουκρανία, πρόσθεσε.

Η πρόεδρος της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ είπε στους ηγέτες ότι οι κίνδυνοι που συνδέονται με το δάνειο είναι «διαχειρίσιμοι».

Με το Βέλγιο να δηλώνει ότι αισθάνεται άβολα με το σχέδιο, διπλωμάτες σε εθνικό αλλά και ευρωπαϊκό επίπεδο προσπαθούσαν για μέρες, πριν από τη σύνοδο κορυφής, να βρουν νομική διατύπωση που θα καθησύχαζε τον Ντε Βέβερ, ενώ ταυτόχρονα θα έδινε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τις απαραίτητες οδηγίες για να μπορέσει να προχωρήσει με την ιδέα του σχεδίου δανεισμού. Ωστόσο, το τελικό κείμενο των ηγετών της ΕΕ περιορίστηκε στο να «προσκαλεί την Επιτροπή να παρουσιάσει, το συντομότερο δυνατό, επιλογές για οικονομική στήριξη», μεταθέτοντας το ζήτημα στην επόμενη σύνοδο κορυφής, η οποία είναι προγραμματισμένη για τον Δεκέμβριο, αν και οι αξιωματούχοι δεν απέκλεισαν το ενδεχόμενο μιας συνάντησης νωρίτερα.

“Διαπραγματεύσεις επί εβδομάδες”

Το διακύβευμα φαινόταν πολύ υψηλό για τον Ντε Βέβερ, δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος των παγωμένων περιουσιακών στοιχείων της Ρωσίας στην Ευρώπη βρίσκεται στην κατοχή της χρηματοοικονομικής εταιρείας Euroclear, η οποία είναι βελγική, ανέφεραν διπλωμάτες.

Επανειλημμένα είπε στους ομολόγους του ότι αυτό το σχέδιο ενέχει τεράστιους οικονομικούς και νομικούς κινδύνους για το Βέλγιο, όπως ανέφεραν οι ίδιες πηγές.

Ένα στοιχείο που εξηγεί την επιμονή του Βέλγου πρωθυπουργού είναι πως βρίσκεται εν μέσω ατελέσφορων διαπραγματεύσεων για την επίτευξη συμφωνίας σχετικά με τον προϋπολογισμό, που θα επαναφέρει την οικονομία της χώρας του σε ισορροπία.

«Συμφωνήσαμε στο τι, τώρα πρέπει να εργαστούμε στο πώς», δήλωσε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στους δημοσιογράφους.

Απέναντι στις διαβεβαιώσεις της Κομισιόν ότι το σχέδιο δανεισμού ενέχει ελάχιστο κίνδυνο, οι Βέλγοι διπλωμάτες απάντησαν ότι «ένα αεροπλάνο έχει ελάχιστες πιθανότητες να συντριβεί — αλλά αν συμβεί, δεκάδες άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους», σύμφωνα με δύο διπλωμάτες με γνώση των συνομιλιών.

Τις τελευταίες εβδομάδες, οι βελγικές αρχές είχαν καλέσει επανειλημμένα την Κομισιόν να καλύψει τις πιο ευαίσθητες πτυχές του δανείου σε διμερές επίπεδο, και αντέδρασαν έντονα όταν οι αξιωματούχοι της ΕΕ αρνήθηκαν να το πράξουν.

«Η αίσθησή μου είναι ότι από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποτίμησαν την πολυπλοκότητα αυτού του χρηματοοικονομικού σχεδίου. Αυτή η υποτίμηση είναι και ο λόγος για τον οποίο το Βέλγιο ανησυχεί», ανέφερε ένας από τους διπλωμάτες της ΕΕ.

Ο συμβιβασμός που επιτεύχθηκε από την ΕΕ αργά το βράδυ της Πέμπτης επιτρέπει σε όλους να σώσουν την τιμή τους και αφήνει στον Ντε Βέβερ τη δύναμη να ασκήσει βέτο σε οποιεσδήποτε μελλοντικές ενέργειες, εάν αυτές δεν πληρούν τις «κόκκινες γραμμές» του.

«Αν η Ρωσία μπορέσει πράγματι να διεκδικήσει τα χρήματα για οποιονδήποτε λόγο… τότε τα μετρητά πρέπει να είναι άμεσα διαθέσιμα», δήλωσε ο Ντε Βέβερ, προσθέτοντας ότι «το διακύβευμα είναι η εμπιστοσύνη στο σύνολο του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού συστήματος». «Ποιος θα δώσει αυτή την εγγύηση;» συνέχισε. «Ρώτησα τους συναδέλφους μου: “Εσείς; Τα κράτη μέλη;” … Αυτή η ερώτηση δεν απαντήθηκε», είπε ο Βέλγος ηγέτης.