Η στράτευση των υπερορθόδοξων Εβραίων απειλεί τον Νετανιάχου

Μια επικείμενη κρίση σχετικά με τη στράτευση των υπερορθόδοξων Εβραίων στον ισραηλινό στρατό απειλεί να υπονομεύσει την κυβέρνηση Νετανιάχου και να διχάσει το Ισραήλ.

Όπως σημειώνει το BBC, η οργή της κοινής γνώμης έχει κλιμακωθεί δραματικά στη χώρα μετά από δύο χρόνια πολέμου, και αποτελεί πλέον ίσως τον πιο εκρηκτικό πολιτικό κίνδυνο που αντιμετωπίζει ο Ισραηλινός πρωθυπουργός.

Οι νομοθέτες εξετάζουν ένα νέο νομοσχέδιο που θα τερματίσει την εξαίρεση που είχε δοθεί στους υπερορθόδοξους άνδρες που είναι εγγεγραμμένοι σε πλήρους απασχόλησης θρησκευτικές σπουδές – μια εξαίρεση που θεσπίστηκε όταν ανακηρύχθηκε το Κράτος του Ισραήλ το 1948.

Η εξαίρεση αυτή κρίθηκε παράνομη από το Ανώτατο Δικαστήριο του Ισραήλ πριν από σχεδόν 20 χρόνια. Προσωρινές ρυθμίσεις που επέτρεπαν τη συνέχισή της τερματίστηκαν επίσημα από το δικαστήριο πέρυσι, αναγκάζοντας την κυβέρνηση να αρχίσει τη στρατολόγηση της κοινότητας.

Περίπου 24.000 προσκλήσεις κατάταξης εκδόθηκαν πέρυσι, αλλά μόν 1.200 υπερορθόδοξοι (Χαρεντί) παρουσιάστηκαν.

Στους δρόμους της χώρας σημειώνονται συνεχώς διαμαρτυρίες και επεισόδια, καθώς οι νομοθέτες συζητούν ένα νέο νομοσχέδιο που θα υποχρεώσει τους υπερορθόδοξους άνδρες να υπηρετήσουν στον στρατό μαζί με τους υπόλοιπους Ισραηλινούς Εβραίους.

Δύο πολιτικοί Χαρεντί στοχοποιήθηκαν αυτόν τον μήνα από ακραίους υπερορθόδοξους διαδηλωτές, οι οποίοι είναι εξοργισμένοι με τη συζήτηση στη Βουλή για το νομοσχέδιο.

Και την περασμένη εβδομάδα, μια ειδική μονάδα της Συνοριοφυλακής αναγκάστηκε να διασώσει στρατονόμους που δέχτηκαν επίθεση από ένα μεγάλο πλήθος Χαρεντί, όταν προσπάθησαν να συλλάβουν έναν ύποπτο για ανυποταξία.

Οι συλλήψεις αυτές οδήγησαν στη δημιουργία ενός νέου συστήματος ειδοποίησης που ονομάζεται «Μαύρος Συναγερμός» (“Black Alert”) μέσω του οποίου διαδίδονται γρήγορα μηνύματα στις υπερορθόδοξες κοινότητες και  καλούνται διαδηλωτές να αποτρέψουν τη σύλληψη φυγόστρατων.

Η προσπάθεια για μεγαλύτερη στρατολόγηση υπερορθόδοξων προκάλεσε επίσης μια μαζική διαδήλωση δεκάδων χιλιάδων Χαρεντί από την Ιερουσαλήμ τον προηγούμενο μήνα — με πολλούς να θεωρούν το ζήτημα αυτό ως μέρος μιας ευρύτερης σύγκρουσης γύρω από την ταυτότητα του εβραϊκού κράτους και τη θέση της θρησκείας μέσα σε αυτό.

«Είμαστε ένα εβραϊκό κράτος», είπε ο Σμουέλ Όρμπαχ, ένας από τους διαδηλωτές. «Δεν μπορείς να πολεμάς ενάντια στον Ιουδαϊσμό σε ένα εβραϊκό κράτος. Δεν λειτουργεί έτσι.»

Οι υπερορθόδοξοι πιστεύουν ότι η συνεχής προσευχή και η θρησκευτική μελέτη προστατεύουν τους Ισραηλινούς στρατιώτες και είναι εξίσου σημαντικές για την επιτυχία του στρατού όσο τα τανκς και τα αεροσκάφη του. Αυτή η πεποίθηση γινόταν αποδεκτή από τους πολιτικούς του Ισραήλ στο παρελθόν, είπε ο ραβίνος Μαζούζ, αλλά αναγνώρισε ότι το Ισραήλ αλλάζει: «Σήμερα, πολλοί στην κυβέρνηση και στην Κνεσέτ έχουν απομακρυνθεί από τη θρησκεία. Λένε ότι οι μαθητές των ιεσιβά (σ.σ.: θρησκευτική σχολή για υπερορθόδοξους Εβραίους) είναι τεμπέληδες, κάτι που δεν είναι αλήθεια», είπε. «Στο Τελ Αβίβ υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες φυγόστρατοι — γιατί δεν τους παίρνουν αυτούς; Γιατί επιτίθενται στους μαθητές των ιεσιβά;»

Παρά τις επιθέσεις από τη Δεξιά, το Τελ Αβίβ ήταν από τους μεγαλύτερους «προμηθευτές» στρατιωτών κατά τη διάρκεια του πολέμου. Και η πίεση που νιώθουν οι Ισραηλινοί στρατεύσιμοι και έφεδροι τα τελευταία δύο χρόνια έχει στρέψει τα φώτα της δημοσιότητας σε όσους δεν υπηρετούν.

Ο πληθυσμός των υπερορθόδοξων έχει υπερδιπλασιάσει το ποσοστό του στο σύνολο του πληθυσμού του Ισραήλ τις τελευταίες επτά δεκαετίες και πλέον φτάνει το 14%. Αυτό που ξεκίνησε ως εξαίρεση για μερικές εκατοντάδες θρησκευόμενους μαθητές εξελίχθηκε, μέχρι την έναρξη του πολέμου στη Γάζα, σε περίπου 60.000 άνδρες που εξαιρούνταν της στρατολόγησης.

Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η υποστήριξη για τη στρατολόγηση των υπερορθόδοξων αυξάνεται. Μια έρευνα του Ιουλίου από το Ινστιτούτο Δημοκρατίας του Ισραήλ έδειξε ότι το 85% των μη Χαρεντί Εβραίων υποστηρίζουν κυρώσεις για όσους αρνούνται να στρατευθούν, με την πλειοψηφία τους να τάσσεται υπέρ κυρώσεων όπως η αφαίρεση παροχών, διαβατηρίων ή ακόμη και του δικαιώματος ψήφου.

«Με κάνει να νιώθω πως υπάρχουν άνθρωποι που ζουν σε αυτή τη χώρα χωρίς να προσφέρουν τίποτα», ισχυρίστηκε ένας εν ενεργεία στρατιώτης στο Τελ Αβίβ.

«Δεν πιστεύω ότι, όσο θρησκευόμενος κι αν είσαι, αυτό πρέπει να αποτελεί δικαιολογία για να μην υπηρετείς τη χώρα σου», είπε η Γκάμπι, μια νεαρή γυναίκα επίσης στο Τελ Αβίβ. «Αν έχεις γεννηθεί εδώ, το βρίσκω γελοίο να θες να εξαιρεθείς απλώς για να μελετάς Τορά (σ.σ.: εβραϊκή θρησκευτική διδασκαλία) όλη μέρα.»

Η Ντορίτ Μπαράκ, που ζει κοντά στην ιεσιβά στο Μπνέι Μπρακ, υποστηρίζει επίσης την επέκταση της στρατολόγησης. Δείχνει ως παράδειγμα τους θρησκευόμενους, αλλά όχι υπερορθόδοξους, Εβραίους που υπηρετούν κανονικά στον στρατό ενώ παράλληλα μελετούν Τορά.

«Είμαι πολύ θυμωμένη που οι υπερορθόδοξοι δεν υπηρετούν στον στρατό», είπε. «Είναι άδικο. Πιστεύω κι εγώ στην Τορά, αλλά υπάρχει μια εβραϊκή έκφραση — “Σάφρα και Σάιφα” (Το Βιβλίο και το Σπαθί)— που σημαίνει Τορά και όπλα μαζί. Αυτός είναι ο δρόμος μπροστά, μέχρι να έρθουν οι μέρες της ειρήνης.»

Ο ισραηλινός στρατός (IDF) έχει δημιουργήσει ειδικές μονάδες για τους λίγους υπερορθόδοξους άνδρες που επιλέγουν να υπηρετήσουν. Αλλά ο Νετανιάχου είπε τον Οκτώβριο ότι το νέο νομοσχέδιο θα οδηγήσει στη στράτευση 10.000 μαθητών ιεσιβά μέσα σε δύο χρόνια – κάτι που περιέγραψε ως «μια πραγματική επανάσταση».

Τα υπερορθόδοξα κόμματα είναι κρίσιμοι σύμμαχοι στον κυβερνητικό συνασπισμό του Νετανιάχου και επίσης σημαντικοί για την πολιτική του επιβίωση, την ώρα που δικάζεται για διαφθορά. Βασικό αντάλλαγμα για την υποστήριξή τους είναι η συνέχιση της εξαίρεσης από τη στράτευση για τους υποστηρικτές τους.

Το ζήτημα αυτό έχει ρίξει δύο φορές στο παρελθόν τις κυβερνήσεις Νετανιάχου.

Το νομοσχέδιο που συζητείται τώρα στην Κνεσέτ είναι μια προσπάθεια να βρεθεί μια λύση — ή τουλάχιστον να κερδηθεί χρόνος πριν από τις εκλογές που αναμένονται το 2026.

«Ένας ισορροπημένος νόμος, ένας καλός νόμος, ένας νόμος που είναι καλός για τον στρατό, για τους μαθητές των ιεσιβά, για τον λαό του Ισραήλ και για το κράτος», είπε ο βουλευτής Μποάζ Μπισμούθ, στενός συνεργάτης του Νετανιάχου που έχει αναλάβει να περάσει το νομοσχέδιο.

Ωστόσο, πολλοί βουλευτές — ακόμη και του κυβερνώντος συνασπισμού — είπαν αυτή την εβδομάδα ότι το τρέχον σχέδιο νόμου είναι υπερβολικά επιεικές και ότι ούτε οι ίδιοι ούτε τα δικαστήρια θα το εγκρίνουν.

Το παρόν κείμενο φαίνεται να διατηρεί σε μεγάλο βαθμό το υπάρχον καθεστώς, στρατολογώντας μόνο όσους υπερορθόδοξους άνδρες δεν είναι πλήρους απασχόλησης σε θρησκευτικές σπουδές και καταργώντας όλες τις κυρώσεις για φυγοστρατία μετά την ηλικία των 26.

Ο αρχηγός της αντιπολίτευσης, Γιαΐρ Λαπίντ, επικεφαλής του κεντρώου κόμματος Γες Ατίντ, χαρακτήρισε το νομοσχέδιο «ντροπή» και «προδοσία» και δεσμεύτηκε ότι δεν θα περάσει.

Ακόμη και μέσα στο δεξιό Λικούντ, κάποιοι αρνήθηκαν να το στηρίξουν.

Ο Τσάχι Χανέγκμπι, πρώην σύμβουλος εθνικής ασφάλειας που αποπέμφθηκε πρόσφατα από τον Νετανιάχου, το περιέγραψε ως «εργαλείο υπεκφυγής που θέτει σε κίνδυνο το μέλλον του κράτους», προσθέτοντας ότι ο ίδιος και οι τέσσερις γιοι του υπηρέτησαν όλοι σημαντικό χρόνο στον στρατό.

Τα υπερορθόδοξα κόμματα είναι διχασμένα σχετικά με το αν πρέπει να υποχωρήσουν στην αυξανόμενη πίεση για αλλαγές. Το σκληροπυρηνικό κόμμα Ντέγκελ ΧαΤορά — μέρος του κυβερνητικού συνασπισμού — φέρεται ωστόσο να εξετάζει το ενδεχόμενο να το στηρίξει.