Ο Γάλλος δικαστής κι οι εξευτελισμένες ευρωπαϊκές αξίες

Ας υποθέσουμε για μια στιγμή ότι η Ευρώπη νοιάζεται για τις αξίες της. Ας φανταστούμε μια Ευρώπη που πιστεύει πραγματικά στις αρχές που αποτυπώνονται με τόση μεγαλοπρέπεια στα λάβαρα του ευρωπαϊκού εγχειρήματος – το κράτος δικαίου, τα δικαιώματα και την αξιοπρέπεια του ατόμου, τη δέσμευση για στρατηγική αυτονομία.

Σε αυτή την παράλληλη Ευρώπη, η υπόθεση του Νικολά Γκιγιού, του Γάλλου δικαστή του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου της Χάγης που ανέδειξε πρόσφατα η Le Monde, θα ήταν το πολιτικό σκάνδαλο του αιώνα. Θα ήταν το γεγονός που θα ανέτρεπε κυβερνήσεις και θα αναζωπύρωνε την απαίτηση για μια άλλη Ευρώπη. Δυστυχώς δεν ζούμε σ’ αυτή την Ευρώπη. Στην υπάρχουσα Ευρώπη, η περιπέτεια του δικαστή Γκιγιού αποσιωπήθηκε, πέρασε στα ψιλά – άλλο ένα σύμπτωμα της κατρακύλας μιας ηπείρου σε κατάσταση αδιαμφισβήτητης υποτέλειας. Μια ματιά στην υπόθεση θα έπρεπε να αρκεί για να εξαγριωθεί και ο πιο πιστός ευρωπαϊστής.

Ενώπιον μας έχουμε έναν Γάλλο πολίτη. Έναν αξιόλογο δικαστή του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, το οποίο η γαλλική και η ευρωπαϊκή διπλωματία πάσχισαν για χρόνια να ιδρύσουν προκειμένου να κλείσει το κεφάλαιο ενός παρελθόντος στο οποίο οι εγκληματίες πολέμου μπορούσαν να κρύβονται πίσω από την προστατευτική ασπίδα των κυβερνήσεών τους. Ακολουθώντας σχολαστικά τις διαδικασίες του δικαστήριού του, κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του, ο εν λόγω δικαστής εξέδωσε εντάλματα σύλληψης για τον ισραηλινό πρωθυπουργό και τον πρώην υπουργό Άμυνας για φερόμενα εγκλήματα πολέμου στη Γάζα. Ως αποτέλεσμα, η κυβέρνηση Τραμπ αποφάσισε να επιβάλει κυρώσεις στον δικαστή Γκιγιού.

Οι επιβληθείσες κυρώσεις αποτελούν ένα σύντομο αλλά περιεκτικό εγχειρίδιο για την εξουδετέρωση της ευρωπαϊκής κυριαρχίας από τον Αμερικανό Ηγεμόνα. Ουσιαστικά, οι κυρώσεις αυτές καθιστούν τον δικαστή Γκιγιού ένα μη-πρόσωπο όχι μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και στη χώρα του — την καρδιά της Ευρώπης, τη Γαλλία.

Κατ’ αρχάς, οι κυρώσεις σήμαναν τον απόλυτο αποκλεισμό του από το διεθνές ψηφιακό στερέωμα (WhatsApp, Gmail, Google Maps, iPhones, Instagram κλπ.). Αυτό όμως είναι το λιγότερο. Στη ίδια του την χώρα, πρώτα του απαγορεύτηκε κάθε πληρωμή που απαιτεί τη συνεργασία της Visa, Mastercard, American Express (ακόμη και του υποτιθέμενου ευρωπαϊκού συστήματος διατραπεζικών μηνυμάτων SWIFT). Λίγο μετά, ο τραπεζικός του λογαριασμός σε γαλλική τράπεζα πάγωσε. Και σαν να μην έφτανε αυτό, όταν πρόσφατα προσπάθησε να κλείσει δωμάτιο σε ξενοδοχείο στη Γαλλία, η κράτησή του ακυρώθηκε λίγες ώρες αργότερα.

Η τακτική της κυβέρνησης Τραμπ, που βασίζεται στην Γκεμπελσική αρχή ότι όσο πιο πολύ «κόπρο» διοχετεύεις στην δημόσια σφαίρα τόσο λιγότερο αντιδρά η κοινή γνώμη, πετυχαίνει τον στόχο της και στην Ευρώπη. Τέτοιες πρακτικές, που κάποτε θα τις θεωρούσαμε εξωφρενικές, σήμερα περνάνε απαρατήρητες. Δεν έχουμε όμως το δικαίωμα να υποκύψουμε σε αυτή την τάση. Αντίθετα, έχουμε υποχρέωση να δούμε κατάματα τι συνέβη: Η κυβέρνηση των ΗΠΑ αποφάσισε να επιβάλει κυρώσεις – ουσιαστικά να «ακυρώσει» – έναν ευρωπαίο δικαστή που τόλμησε να ασκήσει καθήκοντα που του ζήτησε να ασκήσει η επίσημη Ευρώπη, στο πλαίσιο θεσμού που ιδρύθηκε από τους εκλεγμένους εκπροσώπους της Ευρώπης με μεγάλο κόστος και προσπάθεια.

Η πραγματική τραγωδία εδώ δεν είναι ότι ο Πρόεδρος Τραμπ επιδεικνύει τις τυραννικές του διαθέσεις. Οι ηγεμόνες αρέσκονται να εκφοβίζουν ανθρώπους που τους ενοχλούν· είναι στη φύση τους. Η πραγματική τραγωδία, ή μάλλον φάρσα, έγκειται στην αντίδραση της Ευρώπης. Πώς αντέδρασε ο Πρόεδρος Μακρόν, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις μας γενικότερα; Με ενιαία, βροντερή καταδίκη; Με την ενεργοποίηση αντίποινων απέναντι σε Αμερικανούς δημόσιους λειτουργούς; Με την άμεση δημιουργία ευρωπαϊκών χρηματοοικονομικών και ψηφιακών εργαλείων για την προστασία των ευρωπαίων δικαστών – και πολιτών – από τέτοιου είδους μπούλινγκ ξένων κυβερνήσεων; Όχι βέβαια. Αντ’ αυτών, η αντίδρασή τους ήταν ένα θέαμα τόσο βαθιάς υποταγής που, αν δεν ήταν τόσο τραγικό, θα ήταν κωμικό.

Οι γαλλικές τράπεζες, τρομοκρατημένες από ένα στραβό βλέμμα του κάθε χαμηλά ιστάμενου αξιωματούχου του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ, έσπευσαν να κλείσουν τους λογαριασμούς του δικαστή Γκιγιού. Ευρωπαϊκές εταιρείες, των οποίων τα τμήματα συμμόρφωσης προς την ευρωπαϊκή νομοθεσία έχουν εντολή να λειτουργούν ως παραρτήματα του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ, αρνούνται να παρέχουν υπηρεσίες στον δικαστή του οποίου την υπόσταση αποφάσισε να ακυρώσει ο Πρόεδρος Τραμπ.

Στο μεταξύ, Ευρωπαϊκή Επιτροπή και Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάνουν τα στραβά μάτια, νίπτουν τας χείρας τους και μουρμουρίζουν κοινοτοπίες για την «πολυπλοκότητα» των διατλαντικών σχέσεων. Δεν αποτυγχάνουν απλώς να προστατεύσουν τον δικαστή Γκιγιού, αλλά επιβάλλουν ενεργά τις κυρώσεις της Ουάσιγκτον εναντίον του δικού τους πολίτη-δικαστή.

Κατά τη διάρκεια μιας εβδομάδας κατά την οποία οι Ευρωπαίοι ηγέτες διαμαρτύρονταν γοερά για τον εξευτελιστικό τρόπο με τον οποίο η Ουάσιγκτον τους παραγκώνισε όσο διαπραγματευόταν με την Ρωσική κυβέρνηση την ειρηνευτική συμφωνία για την Ουκρανία, η σιωπή τους για τη μεταχείριση του δικαστή Γκιγιού κανονικοποίησε πλήρως την εξευτελιστική υποβάθμιση της δικής τους θέσης. Από την δική του οπτική γωνία, ο Τραμπ σίγουρα ξεκαρδιζόταν βλέποντάς τους να εγκαταλείπουν την εθνική τους κυριαρχία αφηνόμενοι στις αγκάλες της απατηλής παρακμής μιας Ευρώπης-προτεκτοράτου υπό την κηδεμονία των ΗΠΑ.

Τι άλλη ερμηνεία περίμενε ο Πρόεδρος Μακρόν να δώσει ο κ. Τραμπ στην απόφασή του να αντιμετωπίσει την οικονομική και ηθική δολοφονία ενός Γάλλου δικαστή, σε γαλλικό έδαφος, ως τίποτα περισσότερο από ένα ατυχές τεχνικό πρόβλημα ή ένα μικρό γραφειοκρατικό μπέρδεμα; Πίστευαν πραγματικά αυτός και ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς ότι, υποχωρώντας στον Ντόναλντ Τραμπ σε θέματα που αφορούν τους πολίτες τους εντός της δικής τους επικράτειας, θα κέρδιζαν μια θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για θέματα όπως η Ουκρανία και η Παλαιστίνη – θέματα υπαρξιακής σημασίας για την Ευρώπη;

Δεν πρέπει βέβαια να μας εκπλήσσει ο καφκικός εφιάλτης του Νικολά Γκιγιού. Αυτό που πρέπει να μας σοκάρει είναι η σιωπή που τον περιβάλλει. Πρέπει να εξοργιστούμε όχι μόνο από τις ενέργειες της Ουάσιγκτον, αλλά και από την αδράνεια της Ευρώπης – κυβερνώντων και κοινής γνώμης. Η όλη υπόθεση εν τέλει δεν είναι παρά μια σκληρή αλληγορία για την ίδια την Ευρώπη:

Μια ένωση ευρωπαϊκών κρατών που συμμετείχε ενεργά στην δημιουργία ενός διεθνούς δικαστηρίου για την προάσπιση των ευρωπαϊκών αξιών, επιτρέπει σε μια ξένη υπερπόντια δύναμη όχι μόνο να τιμωρεί τον δικό της δικαστή επειδή κάνει τη δουλειά (που η ίδια η ένωση του ζήτησε να φέρει εις πέρας) αλλά και που, στη συνέχεια, βοηθά την ξένη δύναμη να του επιβάλει την τιμωρία!

Αν αυτό δεν είναι ο ορισμός μιας Ευρώπης που έχει χάσει τον δρόμο της, που έχει θυσιάσει την ψυχή της στο βωμό της εξάρτησης, τότε δεν ξέρω τι άλλο είναι.

Βέβαια, τίποτα από όλα αυτά δεν ξεκίνησε σήμερα. Από την πρώτη στιγμή, η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτέλεσε δημιούργημα της Ουάσιγκτον. Απλά, μετά την οικονομική κατάρρευση του 2008, οι ευρωπαίοι ιθύνοντες δεν κρατούν ούτε καν τα προσχήματα μιας κάποιας ευρωπαϊκής αξιοπρέπειας. Πρόθυμοι κομπάρσοι στο θέατρο της δικής τους υποβάθμισης, δεν φαίνεται καν να συνειδητοποιούν ότι η αυλαία έπεσε εδώ και καιρό.

Όταν σε λίγα χρόνια σχεδόν όλοι θα ισχυρίζονται ότι αντιτάχθηκαν στη γενοκτονία του Ισραήλ στη Γάζα, ο δικαστής Γκιγιού θα μείνει στην Ιστορία ως ένας άνθρωπος με αίσθημα ευθύνης. Παράλληλα, η Ιστορία θα θυμάται τους ευρωπαίους «ηγέτες» για την μαεστρία με την οποία μετατρέπουν τη δειλία σε αδιαφορία ως προς τις αξίες που διατρανώνουν σε κάθε μία από τις βαρετές τους ομιλίες.

Το άρθρο αποτελεί απόδοση στα ελληνικά της μηνιαίας στήλης του συγγραφέα στο Project Syndicate