Η Λατινική Αμερική στρέφεται προς τα δεξιά

Πριν από τέσσερα χρόνια, οι Χιλιανοί επέλεξαν ως πρόεδρό τους έναν γενειοφόρο με τατουάζ, πρώην ηγέτη φοιτητικών διαδηλώσεων, που υποσχόταν κοινωνική δικαιοσύνη. Την περασμένη Κυριακή, οι ψηφοφόροι στην οικονομία-πρότυπο της Λατινικής Αμερικής τον αντικατέστησαν με έναν κοστουμάτο συντηρητικό, που υποσχέθηκε καταστολή της εγκληματικότητας και απέλαση παράνομων μεταναστών.

Οι υποσχέσεις του νικητή, José Antonio Kast, να χτίσει τείχος στα βόρεια σύνορα της Χιλής και να απελάσει παράτυπους μετανάστες, βρήκαν ανταπόκριση σε φοβισμένους ψηφοφόρους σε μια χώρα όπου το ποσοστό ανθρωποκτονιών έχει διπλασιαστεί από το 2015.

Η δραματική στροφή της Χιλής προς τον Kast, έναν λαϊκιστή που στο παρελθόν έχει επαινέσει τη δικτατορία του Αουγκούστο Πινοσέτ, είναι το πιο πρόσφατο παράδειγμα του πώς η αυξανόμενη εγκληματικότητα και η βία ωθούν τους Λατινοαμερικανούς ψηφοφόρους στην αγκαλιά των δεξιών που υπόσχονται “mano dura”, δηλαδή σκληρή γραμμή κατά των παραβατών του νόμου.

Η Λατινική Αμερική και η Καραϊβική, η περιοχή που αποτελούσε για καιρό την πιο επικίνδυνη περιοχή στον κόσμο, έχουν γίνει ακόμη πιο επικίνδυνες την τελευταία δεκαετία, καθώς οι συμμορίες του οργανωμένου εγκλήματος έχουν απλώσει τα πλοκάμια τους σε παραδοσιακά ειρηνικά έθνη, όπως η Χιλή και η Ουρουγουάη.

Τα καρτέλ έχουν διαφοροποιηθεί πέρα ​​από την εμπορία κοκαΐνης και φαιντανύλης, σε νέους επικερδείς τομείς, όπως η παράνομη εξόρυξη χρυσού, η εμπορία μεταναστών και οι εκβιασμοί. Εισχωρούν όλο και περισσότερο στην νόμιμη οικονομία. Κατά συνέπεια, οι Λατινοαμερικανοί ανησυχούν πλέον περισσότερο για την εγκληματικότητα και την ασφάλεια παρά για παραδοσιακά ζητήματα όπως η φτώχεια ή η ανεργία, σύμφωνα με πρόσφατες δημοσκοπήσεις. Αυτό δυσκολεύει την αριστερά, οι υποψήφιοι της οποίας έχουν υποστεί εκλογικές ήττες στον Ισημερινό, τη Βολιβία και την Ονδούρα φέτος, καθώς και στη Χιλή.

Η «μπλε παλίρροια» της περιοχής θα μπορούσε να μεταμορφώσει το πολιτικό τοπίο της Λατινικής Αμερικής. Η Βραζιλία, η Κολομβία και το Περού θα ψηφίσουν τον επόμενο χρόνο και οι νίκες των συντηρητικών σε αυτά τα έθνη θα άφηναν το Μεξικό ως τη μόνη μεγάλη χώρα στην περιοχή όπου οι ψηφοφόροι εξακολουθούν να ευνοούν την αριστερά. (Οι πολίτες στην Κούβα και τη Βενεζουέλα δεν έχουν επιλογή).

Ένα συνεχιζόμενο κύμα νικών από λαϊκιστές δεξιούς θα ευχαριστούσε τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος έχει ήδη επηρεάσει τις εκλογές στην Αργεντινή και την Ονδούρα υπέρ συντηρητικών.

Το αν αυτό θα επηρεάσει τα ποσοστά της εγκληματικότητας είναι ένα άλλο θέμα. Η πολυδιαφημισμένη επιτυχία του Προέδρου Nayib Bukele ως προς τη μείωση των φρικτών ποσοστών δολοφονιών στο Ελ Σαλβαδόρ έχει επιβαρύνει τις πολιτικές ελευθερίες, καθώς περίπου το 3% του ενήλικου ανδρικού πληθυσμού βρίσκεται στη φυλακή. Το παράδειγμά του δεν είναι εύκολα αντιγράψιμο. Η χώρα είχε συγκεκριμένο πρόβλημα με συμμορίες και ήταν σε μεγάλο βαθμό απαλλαγμένη από διεθνή καρτέλ ναρκωτικών. Ο Πρόεδρος του Εκουαδόρ Daniel Noboa, που υποσχέθηκε να αντιγράψει τις τακτικές του Bukele, δυσκολεύεται να μειώσει τους δείκτες δολοφονιών. Η δημοκρατία αποδείχθηκε πιο ανθεκτική στην περιοχή απ’ όσο πολλοί περίμεναν.

Οι ειδικοί σε θέματα εγκληματικότητας έχουν παροτρύνει τις κυβερνήσεις της Λατινικής Αμερικής να καταπολεμήσουν το οργανωμένο έγκλημα βελτιώνοντας τη συλλογή πληροφοριών, αναπτύσσοντας καλύτερη τεχνολογία, με συντονισμό σε διεθνές επίπεδο και μειώνοντας τις παράνομες χρηματοοικονομικές ροές. Ωστόσο, οι αυταρχικοί λαϊκιστές προτιμούν να βασίζονται σε φιλικές προς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης φόρμουλες θεαματικών τηλεοπτικών αστυνομικών εφόδων και και συλλήψεις κορυφαίων εκπροσώπων των καρτέλ.

Δεν θα έχουν πολύ χρόνο για πειραματισμούς: Οι ψηφοφόροι της Λατινικής Αμερικής είναι ανυπόμονοι για αποτελέσματα και τείνουν να απομακρύνουν από την εξουσία τους εν ενεργεία πολιτικούς. Οι νέοι συντηρητικοί είναι εξίσου πιθανό να χάσουν τη δουλειά τους όπως οι προκάτοχοί τους αριστεροί αν δεν φέρουν αποτελέσματα.

Αυτό δεν θα είναι εύκολο: οι ειδικοί λένε ότι το οργανωμένο έγκλημα διεισδύει σταθερά στην πολιτική σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο σε πολλά μέρη της Λατινικής Αμερικής, εξαγοράζοντας ή εκφοβίζοντας δημάρχους, δημοτικά συμβούλια και κυβερνήτες πολιτειών. Όπως συμβαίνει συχνά, οι εγκληματίες φαίνεται να βρίσκονται ένα βήμα μπροστά από τις αρχές.