Όσα φέρνει ο Δεκέμβρης – Μία διαφορετική ανασκόπηση

Ο Δεκέμβρης δεν είναι ποτέ ένας «ουδέτερος» μήνας. Έρχεται με ψύχρα, αλλά δεν φέρνει μόνο γιορτές. Στην ιστορία —την ελληνική και τη διεθνή— έχει αφήσει πίσω του φωτιά, αίμα, αποφάσεις και ανατροπές. Από τις σφαγές στα Καλάβρυτα και το Σύνταγμα μέχρι την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, και από την Ελ Ντάμπα μέχρι το «Όχι» της Ρόζα Παρκς, ο τελευταίος μήνας του χρόνου δεν αποσύρεται σιωπηλά.

Πρόκειται για μια υπενθύμιση ότι ο Δεκέμβρης, λίγο πριν κλείσει η χρονιά, συχνά ανοίγει ρωγμές. Σε αυτό το κείμενο συγκεντρώθηκαν γεγονότα όχι όσα έγραψαν πρωτοσέλιδα, αλλά όσα έμειναν χαραγμένα.

1 Δεκεμβρίου

1913 – Η Κρήτη προσαρτάται στην Ελλάδα. Μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους πραγματοποιείται η επίσημη ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, τερματίζοντας οριστικά την τουρκική κυριαρχία στο νησί.

1955 – Η Ρόζα Παρκς συλλαμβάνεται στο Μοντγκόμερι της Αλαμπάμα επειδή αρνήθηκε να παραχωρήσει τη θέση της σε λευκό επιβάτη στο λεωφορείο, γεγονός που πυροδοτεί το μποϋκοτάζ των λεωφορείων και γίνεται καταλύτης του κινήματος πολιτικών δικαιωμάτων στις ΗΠΑ.

2 Δεκεμβρίου

1804 – Ο Ναπολέων Βοναπάρτης αυτοανακηρύσσεται Αυτοκράτορας των Γάλλων.

3 Δεκεμβρίου

1944 – Ξεκινούν τα Δεκεμβριανά στην Αθήνα. Στις 3/12/1944, ειρηνικό συλλαλητήριο του ΕΑΜ στην Πλατεία Συντάγματος καταλήγει σε αιματοχυσία όταν κυβερνητικές δυνάμεις ανοίγουν πυρ κατά του πλήθους, πυροδοτώντας ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ ΕΛΑΣ και βρετανικών-κυβερνητικών δυνάμεων.

4 Δεκεμβρίου

1897 – Υπογράφεται η Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης, τερματίζοντας τον σύντομο και ατυχή Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897.

5 Δεκεμβρίου

1920 – Διεξάγεται στην Ελλάδα δημοψήφισμα για την επάνοδο του βασιλιά Κωνσταντίνου Α.

6 Δεκεμβρίου

2008 – Δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου: Στα Εξάρχεια της Αθήνας, ένας αστυνομικός, ο Επαμεινώνδας Κορκονέας, πυροβολεί και σκοτώνει τον 15χρονο μαθητή Αλέξανδρο Γρηγορόπουλο. Η εν ψυχρώ αυτή δολοφονία πυροδοτεί πρωτοφανείς μαζικές διαδηλώσεις και ταραχές σε όλη την Ελλάδα – τα χειρότερα επεισόδια που είχε δει η χώρα από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας το 1974. Χιλιάδες νέοι βγήκαν στους δρόμους διαμαρτυρόμενοι κατά της αστυνομικής βίας, σε ένα κύμα οργής που συγκλόνισε την ελληνική κοινωνία.

7 Δεκεμβρίου

1941 – Επίθεση στο Περλ Χάρμπορ. Η Ιαπωνία εξαπολύει αιφνιδιαστική αεροπορική επίθεση στη ναυτική βάση των ΗΠΑ στο Περλ Χάρμπορ (Χαβάη), βυθίζοντας ή καταστρέφοντας 8 αμερικανικά θωρηκτά και σκοτώνοντας πάνω από 2.400 ανθρώπους.

8 Δεκεμβρίου

1974 – Δημοψήφισμα για το πολιτειακό ζήτημα στην Ελλάδα. Οι Έλληνες ψηφοφόροι επιλέγουν την κατάργηση της μοναρχίας και την εγκαθίδρυση αβασίλευτης προεδρευόμενης δημοκρατίας με ποσοστό 69,2%, έναντι 30,8% υπέρ της βασιλευόμενης. Το αποτέλεσμα αυτό τερματίζει οριστικά τον θεσμό της βασιλείας στην Ελλάδα και επιβεβαιώνει το δημοκρατικό πολίτευμα μετά τη μεταπολίτευση.

9 Δεκεμβρίου

1948 – Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ υιοθετεί ομόφωνα τη Σύμβαση για την Πρόληψη και Καταστολή του Εγκλήματος της Γενοκτονίας. Ήταν η πρώτη διεθνής συνθήκη που όρισε νομικά τη γενοκτονία ως έγκλημα και το πρώτο παγκόσμιο σύμφωνο ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που εγκρίθηκε ομόφωνα στις 9/12/1948, ανταποκρινόμενο στις θηριωδίες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

10 Δεκεμβρίου

1948 – Η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου υιοθετείται από τον ΟΗΕ στο Παρίσι. Τα Ηνωμένα Έθνη, με ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης, εγκρίνουν ομόφωνα τη Διακήρυξη στις 10/12/1948 στο Παλαί ντε Σαγιό, θεμελιώνοντας για πρώτη φορά παγκόσμια πρότυπα για τα θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες όλων των ανθρώπων.

11 Δεκεμβρίου

1936 – Ο βασιλιάς Εδουάρδος Η΄ της Βρετανίας παραιτείται από τον θρόνο. Ήταν η πρώτη –και μοναδική έως σήμερα– παραίτηση Βρετανού μονάρχη εκούσια, γεγονός που άλλαξε την πορεία της μοναρχίας.

12 Δεκεμβρίου

2015 – Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα. Στην Διάσκεψη COP21 στο Παρίσι, 195 χώρες καταλήγουν σε ιστορική συμφωνία για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

13 Δεκεμβρίου

1943 – Το Ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων. Οι ναζιστικές κατοχικές δυνάμεις προβαίνουν σε μαζική σφαγή στο χωριό Καλάβρυτα της Αχαΐας. Στις 13/12/1943 οι Γερμανοί εκτελούν σχεδόν όλο τον άρρενα πληθυσμό των Καλαβρύτων ηλικίας άνω των 14 ετών (πάνω από 500 ανθρώπους) και πυρπολούν ολοσχερώς την κωμόπολη. Το γεγονός αυτό αποτελεί μια από τις πιο φρικτές θηριωδίες της Κατοχής.

14 Δεκεμβρίου

1911 – Ο Νορβηγός Ρόαλντ Αμούνδσεν φτάνει πρώτος στον Νότιο Πόλο. Η επιτυχία του Αμούνδσεν –με τη χρήση έλκηθρων και σκύλων– ανέδειξε ένα ορόσημο της εποχής των πολικών εξερευνήσεων και έφερε τη Νορβηγία στην πρωτοπορία της εξερεύνησης.

15 Δεκεμβρίου

1791 – Επικυρώνεται το Bill of Rights των ΗΠΑ. Η Βιρτζίνια γίνεται η τελευταία πολιτεία που επικυρώνει τις 10 πρώτες τροπολογίες του αμερικανικού Συντάγματος, που θα τεθούν σε ισχύ ως Χάρτης Δικαιωμάτων.

16 Δεκεμβρίου

1773 – Βοστωνιαίο Τσάι Πάρτι: Περίπου 60 Αμερικανοί άποικοι μεταμφιεσμένοι σε ιθαγενείς επιβιβάζονται σε βρετανικά πλοία στο λιμάνι της Βοστώνης και ρίχνουν 342 κιβώτια τσαγιού στη θάλασσα, διαμαρτυρόμενοι για τον φόρο στο τσάι («φορολογία χωρίς εκπροσώπηση») και το μονοπώλιο της εταιρείας Ανατολικών Ινδιών. Η ενέργεια αυτή στις 16/12/1773 κλιμάκωσε την ένταση μεταξύ αποίκων και Βρετανίας, οδηγώντας στα τιμωρητικά «Αφόρητα Διατάγματα» και εντέλει στην Αμερικανική Επανάσταση.

17 Δεκεμβρίου

1903 – Οι αδελφοί Ράιτ πραγματοποιούν την πρώτη πτήση αεροπλάνου. Η 17η Δεκεμβρίου 1903 σηματοδοτεί τη γέννηση της αεροπορικής εποχής – ένα τεράστιο άλμα για την επιστήμη και τις μεταφορές.

18 Δεκεμβρίου

1865 – Καταργείται και επίσημα η δουλεία στις ΗΠΑ.

19 Δεκεμβρίου

1984 – Υπογράφεται η Κοινή Σινοβρετανική Διακήρυξη για το Χονγκ Κονγκ. Η Διακήρυξη προέβλεψε το καθεστώς «μία χώρα, δύο συστήματα», εξασφαλίζοντας στο Χονγκ Κονγκ υψηλό βαθμό αυτονομίας και διατήρηση των ελευθεριών και του τρόπου ζωής του για 50 χρόνια μετά την παράδοση. Αυτή η ιστορική συμφωνία σήμανε το τέλος της βρετανικής αποικιακής παρουσίας στην Ασία.

20 Δεκεμβρίου

1989 – Ξεκινά η αμερικανική εισβολή στον Παναμά (Επιχείρηση Just Cause) με σκοπό την ανατροπή του Μανουέλ Νοριέγκα. Η εισβολή, αν και πέτυχε την σύλληψη του Νοριέγκα, επικρίθηκε διεθνώς ως παραβίαση του διεθνούς δικαίου, ενώ προκάλεσε εκατοντάδες θύματα μεταξύ των αμάχων Παναμέζων.

21 Δεκεμβρίου

1988 – Τρομοκρατική βομβιστική επίθεση στο Λόκερμπι. Η πτήση 103 της Pan Am, ένα Boeing 747 με προορισμό τη Νέα Υόρκη, ανατινάσσεται πάνω από το Λόκερμπι της Σκωτίας στις 21/12/1988 από εκρηκτικό μηχανισμό σε αποσκευή. Όλοι οι 259 επιβαίνοντες (εκ των οποίων 190 Αμερικανοί) σκοτώνονται, καθώς και 11 κάτοικοι στο έδαφος.

22 Δεκεμβρίου

1989 – Πτώση του καθεστώτος στη Ρουμανία. Ο ρουμανικός λαός και ο στρατός εξεγείρονται κατά του Νικολάε Τσαουσέσκου. Και, έπειτα από συνοπτική δίκη για εγκλήματα κατά του λαού (σφαγές διαδηλωτών στο Τιμησοάρα), εκτελείται μαζί με τη σύζυγό του ανήμερα τα Χριστούγεννα.

23 Δεκεμβρίου

1947 – Εφευρίσκεται το τρανζίστορ, εγκαινιάζοντας την επανάσταση των ηλεκτρονικών. Η ανακάλυψη –που τιμήθηκε με Νόμπελ– αποτέλεσε θεμέλιο της σύγχρονης ηλεκτρονικής και οδήγησε σταδιακά στους υπολογιστές και τις ψηφιακές τεχνολογίες του 20ού αιώνα.

24 Δεκεμβρίου

1914 – Χριστουγεννιάτικη Ανακωχή στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τη νύχτα της παραμονής των Χριστουγέννων, στις 24/12/1914, τα γερμανικά στρατεύματα στις Δυτικές (και κάποιες Ανατολικές) γραμμές αρχίζουν να τραγουδούν χριστουγεννιάτικα τραγούδια, σταματώντας τους πυροβολισμούς. Τα ξημερώματα της 25ης Δεκεμβρίου, Γερμανοί στρατιώτες βγαίνουν άοπλοι από τα χαρακώματα ευχόμενοι «Καλά Χριστούγεννα». Διστακτικά, οι Βρετανοί και Γάλλοι στρατιώτες κάνουν το ίδιο και συναντώνται στη νεκρή ζώνη: ανταλλάσσουν χειραψίες, ευχές, τσιγάρα, φαγητά και τραγουδούν μαζί κάλαντα. Σε ορισμένα σημεία έπαιξαν ακόμη και φιλικό αγώνα ποδοσφαίρου. Η αυθόρμητη αυτή ανακωχή –μια από τις τελευταίες εκδηλώσεις «ιπποτισμού» μεταξύ αντιπάλων– έληξε μετά τις γιορτές, καθώς ο πόλεμος συνεχίστηκε με τρομερή αγριότητα.

25 Δεκεμβρίου

1991 – Παραίτηση Γκορμπατσόφ – Διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Ανήμερα Χριστούγεννα 1991, ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ανακοινώνει την παραίτησή του από Πρόεδρος της ΕΣΣΔ, παραδεχόμενος ουσιαστικά ότι η Σοβιετική Ένωση είχε πάψει να υφίσταται. Μετά από 69 χρόνια ύπαρξης, η άλλοτε πανίσχυρη υπερδύναμη του Ψυχρού Πολέμου έπαψε οριστικά να υπάρχει – ένα κοσμοϊστορικό γεγονός που αναδιαμόρφωσε το γεωπολιτικό τοπίο.

26 Δεκεμβρίου

2004 – Ινδικός Ωκεανός: γιγαντιαίο τσουνάμι σκορπά βιβλική καταστροφή. Στις 26/12/2004, ένας σεισμός 9,1–9,3 Ρίχτερ ανοικτά της Σουμάτρας προκαλεί τρομερό τσουνάμι που πλήττει δεκάδες χώρες του Ινδικού Ωκεανού. Ο σεισμός –ο δεύτερος ισχυρότερος που έχει καταγραφεί ποτέ– και τα επακόλουθα κύματα ύψους έως 30 μέτρων προξενούν ανυπολόγιστο όλεθρο: περίπου 230.000 νεκροί συνολικά.

27 Δεκεμβρίου

2007 – Δολοφονία της Μπεναζίρ Μπούτο στο Πακιστάν. Η πρώην πρωθυπουργός Μπεναζίρ Μπούτο –η πρώτη γυναίκα που εξελέγη ποτέ ηγέτιδα μουσουλμανικής χώρας– δολοφονείται σε ηλικία 54 ετών κατά τη διάρκεια προεκλογικής συγκέντρωσης στη Ραβαλπίντι, στις 27/12/2007.

28 Δεκεμβρίου

1895 – Η πρώτη εμπορική κινηματογραφική προβολή. Στο Grand Café στο Παρίσι, οι αδελφοί Λουί και Ογκίστ Λυμιέρ παρουσιάζουν στις 28/12/1895 την πρώτη πληρωμένη δημόσια προβολή κινηματογραφικών ταινιών. Η βραδιά αυτή θεωρείται η γέννηση του κινηματογράφου ως μαζικής τέχνης και ψυχαγωγίας, ανοίγοντας τον δρόμο στη βιομηχανία του κινηματογράφου παγκοσμίως.

29 Δεκεμβρίου

1890 – Σφαγή στο Wounded Knee (Νότια Ντακότα). Στο προτελευταίο κεφάλαιο των Πολέμων των Ινδιάνων, ο αμερικανικός 7ος ιππικός κύκλος περικυκλώνει στις 29/12/1890 μια ομάδα Λακότα Σιού (οπαδούς του χορού των Πνευμάτων) υπό τον αρχηγό Big Foot και απαιτεί τον αφοπλισμό τους. Ακολουθεί σφαγή περίπου 150 ιθαγενών –οι μισοί και πλέον γυναίκες και παιδιά– ενώ σκοτώνονται και 25 στρατιώτες.

30 Δεκεμβρίου

1922 – Ίδρυση της Σοβιετικής Ένωσης. Αντιπρόσωποι από τις Σοβιετικές Σοσιαλιστικές Δημοκρατίες της Ρωσίας, της Ουκρανίας, της Λευκορωσίας και της Υπερκαυκασίας υπογράφουν στις 30/12/1922 τη Διακήρυξη και τη Συνθήκη συγκρότησης της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ). Η ίδρυση της ΕΣΣΔ αποτέλεσε σημείο καμπής στην παγκόσμια ιστορία, καθώς εγκαινίασε ένα νέο πολιτικοοικονομικό σύστημα και μια υπερδύναμη που θα διαρκούσε σχεδόν 69 χρόνια.

31 Δεκεμβρίου

2019 – Πρώτη αναφορά του νέου κορωνοϊού (COVID-19). Παραμονή Πρωτοχρονιάς 2019, οι υγειονομικές αρχές της κινεζικής πόλης Ουχάν ανακοινώνουν ότι αντιμετωπίζουν μια συστάδα κρουσμάτων μυστηριώδους πνευμονίας. Λίγες μέρες αργότερα επιβεβαιώνεται ότι πρόκειται για νέο κορωνοϊό. Το ξέσπασμα αυτό εξελίχθηκε τους επόμενους μήνες σε παγκόσμια πανδημία COVID-19, με σχεδόν 7 εκατομμύρια θανάτους παγκοσμίως μέχρι το 2023. Η αρχική είδηση από την Ουχάν –μια πόλη 11 εκατομμυρίων– πέρασε σχεδόν απαρατήρητη, όμως μέσα σε εβδομάδες ο ιός εξαπλώθηκε ραγδαία, οδηγώντας σε πρωτοφανή μέτρα lockdown, κοινωνικές και οικονομικές ανατροπές, και μια παγκόσμια υγειονομική κρίση που σημάδεψε βαθιά τον 21ο αιώνα.

Ο Δεκέμβρης, μήνας τέλους και αρχής, μοιάζει να συμπυκνώνει κάθε φορά το βάρος της Ιστορίας. Μέσα από τις συγκρούσεις, τις επαναστάσεις, τις απώλειες και τις τομές, μας θυμίζει πως τίποτα δεν τελειώνει σιωπηλά.

Και προσοχή η ιστορία δεν είναι ημερολόγιο!