ΤΗΝΟΣ: ΤΟ ΠΙΟ ΜΙΝΙΜΑΛ ΕΞΟΧΙΚΟ ΣΕ ΘΕΜΕΛΙΑ ΣΤΑΒΛΟΥ

Μπορεί τον περασμένο Μάιο να είδαμε εγκαταλελειμμένο και αναξιοποίητο επί χρόνια στάβλο να μετατρέπεται σε λαχανόκηπο για απόρους (με πρωτοβουλία του δήμου Ηρακλείου Κρήτης), ωστόσο, ένας καταξιωμένος αρχιτέκτονας απέδειξε πως ανάλογοι χώροι μπορούν πλέον να μετατραπούν όχι μόνο σε κοινόχρηστα καταφύγια εν μέσω κρίσης, αλλά και σε εξοχικά.

Πώς θα σάς φαινόταν να ζείτε λοιπόν σε μία πέτρινη, σχεδόν σπηλαιώδη κατοικία που παλιότερα σταβλίζονταν ζώα; Ίσως τελικά η εμπειρία να είναι περισσότερο συναρπαστική απ’ όσο ακούγεται. Το WE του NEWS 247 κατάφερε να βρει τον αρχιτέκτονα που κρύβεται πίσω από την πιο πρόσφατη μίνιμαλ ανάλογη μετατροπή στο νησί της Τήνου που ολοκληρώθηκε μόλις πριν λίγες εβδομάδες, Γιάννη Εξάρχου.

Σκαρφαλωμένο στην πλαγιά ενός λόφου, ο στάβλος – και νυν εξοχική κατοικία – διαθέτει θέα στα γύρω βουνά και την κοιλάδα, ενώ το σκούρο, τραχύ εξωτερικό του σπιτιού είναι χτισμένο από ντόπια πέτρα δένει αρμονικά με το κυκλαδικό τοπίο. Η αρχική δομή του στάβλου έχει μείνει σχεδόν ανέγγιχτη και απαράλλαχτη, ενώ ουσιαστικά τελέστηκαν μικροαλλαγές, προκειμένου να ενισχυθεί η λειτουργικότητά του.

“Ο κύριος στόχος ήταν να διατηρηθεί και να διαφυλαχθεί η μοναδική σπηλαιώδης αίσθηση του χώρου, ενώ το κόστος της ανακατασκευής για χάρη του πελάτη, ήταν πραγματικά ελάχιστο”.

Η εν λόγω κατοικία αποτελείται από τρεις τομείς: Έναν στενόμακρο που φιλοξενεί τις λειτουργίες του χρήστη (παρασκευή τροφίμων, τραπέζι, υγιεινή), ο οποίος συνδέεται με τον προθάλαμο (διάδρομος, ντουλάπια, είσοδος). Με αυτές τις δύο περιοχές, σε διάταξη “Γ” συνδέεται και ένας τρίτος χώρος, σχηματίζοντας έτσι μια σχεδόν τετράγωνη κάτοψη, σε ένα χαμηλότερο επίπεδο, στο οποίο στεγάζεται η κρεβατοκάμαρα. Η διάταξη αυτή συμπληρώνεται μία ακόμη, αυτήν της αυλής, του φούρνου με ξύλα, καθώς και την εξωτερική πρόσβαση.

Πώς όμως φτάσαμε να συζητάμε για σπίτια – πρώην στάβλους; Ο κύριος Γιάννης Εξάρχου – που σίγουρα δεν αποτελεί τον μόνο αρχιτέκτονα στην Ελλάδα που ασχολείται με τέτοιου είδους αναπαλαιώσεις, δεδομένου ότι και στην Πάρο ανακατασκευάστηκε πρόσφατα επίσης στάβλος προς εξοχική χρήση – εξηγεί ότι η ιδέα της κατοίκησης ενός ελάχιστου χώρου κατά την θερινή περίοδο έχει να κάνει με την ελαχιστοποίηση των λειτουργικών αναγκών και ανέσεων προς όφελος της χωρικής εμπειρίας και ξεκούρασης.

“Επιθυμεί δηλαδή να προσφέρει ένα λιτό, αλλά ταυτόχρονα λυτρωτικό κατάλυμα για δύο, χωρίς να δίνεται έμφαση στις ανέσεις, παρά μόνο στα απολύτως απαραίτητα.  Βασική αρχή ήταν να μην διαταραχτεί καθόλου η περίτεχνη λίθινη κατασκευή. Το σπηλαιώδες εσωτερικό έπρεπε να διαφυλαχτεί στο ακέραιο. Έτσι προς αυτήν την κατεύθυνση ακολουθήθηκε μία ενδιαφέρουσα διαδικασία συγχώνευσης και αποδόμησης λειτουργικών τμημάτων που θα απάρτιζαν την μελλοντική κατοικία”,εξηγεί ο κ. Εξάρχου. 

Να σημειωθεί ότι τα “θεμέλια” της εξοχικής κατοικίας μπήκαν πριν δύο χρόνια. Και τα υλικά είναι τα απολύτως απλά. Χώμα, ξύλο, πέτρα.

Γιατί αποτελεί πρόκληση όμως αυτή η εναλλακτική αρχιτεκτονική δόμηση και η τάση να επιστρέψουμε στο παρελθόν μας; ” Για εμένα, αυτή η ενασχόληση έγινε τυχαία. Πιο συγκεκριμένα, ξεκίνησα να λειτουργώ έτσι, όταν ένας φίλος μου ζήτησε να δω ένα ερείπιο που είχε αποκτήσει. Αρχικά το εγχείρημα μου προξένησε αμηχανία. Στην συνέχεια όμως άρχισα να βλέπω τις ελευθερίες που μου πρόσφερε, μέσα από τον περιορισμό του κελύφους και της μορφής του. Διέκρινα περιοχές, στις οποίες θα μπορούσα να πειραματιστώ. Εστίασα το ενδιαφέρον μου στην κατανόηση αυτών των οικημάτων, στην κίνηση που σε υποβάλλουν, στην ιδιαιτερότητα της κατασκευής τους αλλά και στην υλικότητα τους. Η κυκλαδική αρχιτεκτονική αποτέλεσε άλλοτε έμπνευση για την πρωτοπορία της μοντέρνας αρχιτεκτονικής. Αυτά τα οικήματα είναι στην ουσία μοντέρνα. Μπορούν ακόμα και σήμερα να τροφοδοτήσουν την πρωτοπορία. Είναι ανεξερεύνητος τόπος. Η ερμηνεία τους είναι έργο ανεξάντλητο. Έτσι λοιπόν παράλληλα με τα σύγχρονα θέματα αρχιτεκτονικής και χώρου που με απασχολούν ασχολήθηκα και με αυτήν την κατηγορία κτισμάτων”.

Υπάρχουν στα σκαριά και άλλα σπίτια στην Ελλάδα που βασίζονται σε αυτή τη λογική; Ο ίδιος αναφέρει ότι αυτό τον καιρό χτίζεται ένα νέο εξοχικό στις Σποράδες, το οποίο ανυπομονεί να ολοκληρωθεί. ” Για να δω πως θα κατοικηθεί στην συνέχεια. Σε αυτό το έργο επανέρχεται η εμμονή της υπαίθριας κατοίκησης. Η πρόθεση εδώ είναι οι κάτοικοι να μπορούν να περνούν χρόνο «έξω». Να κατοικούν δηλαδή στην ίδια την ύπαιθρο. Η ιδέα της υπαίθριας διαβίωσης είναι συνδεδεμένη ιστορικά με την ελληνική αρχιτεκτονική. Σήμερα όμως πολλοί δεν την επιλέγουν, γιατί απαιτεί σχετική υποχώρηση σε ανέσεις και τόλμη. Παράλληλα, βρίσκεται σε εξέλιξη η αποκατάσταση ενός παλαιού ανωκάτωγου (σπίτι που διαθέτει ανώγι και κατώγι) στην ηπειρωτική Ελλάδα”.

Και ποια τελικά η γνώμη του Γιάννη Εξάρχου, σχετικά με το εάν “χωρούν” στο κυκλαδικό τοπίο, διαφορετικές αρχιτεκτονικές προσεγγίσεις; Ο κος Εξάρχου θεωρεί ότι ήδη το κυκλαδικό τοπίο έχει δεχτεί αρκετές διαφορετικές προσεγγίσεις αρχιτεκτονικής ερμηνείας. “Εάν θα μπορούσα να θέσω το ζήτημα λίγο διαφορετικά, είναι στο πως πρέπει να χτίζει κανείς σ’ ένα τόσο ιδιαίτερο τόπο. Αυτό έχει να κάνει περισσότερο με την κλίμακα (μέγεθος) των νέων κατασκευών, παρά με το διαφορετικό ύφος που μπορεί να τα διέπει”.

Και συνεχίζει: “Η ρηξικέλευθη αρχιτεκτονική πρόταση δεν διαβάλλει το τοπίο. Προβληματικός είναι ο τρόπος που ήδη δομείται το κυκλαδικό τοπίο, με τις κοινές κατασκευές μικρές και μεγάλες, οι οποίες μιμούνται δήθεν την κυκλαδική αρχιτεκτονική. Το πλήθος τους και κυρίως, η έλλειψη σχεδιασμού διαβάλλει το κυκλαδικό τοπίο. Έτσι θεωρώ ότι το πιο ουσιαστικό ζήτημα αφορά τον τρόπο με τον οποίο η νέα αρχιτεκτονική εντάσσεται στον τόπο. Πρέπει να στραφούμε πάλι σε αυτές τις παλαιές ανώνυμες κατασκευές και να επανεξετάσουμε την χωρική τους άρθρωση, την υλικότητα τους και τα ανθρωπομετρική τους υπόσταση και τον τρόπο με τον οποίο αυτά ενσωματώνονται στο τοπίο. Επίσης, πρέπει να δοθούν ειδικά κίνητρα για να διατηρηθούν αυτά τα παλαιά οικήματα τα οποία είναι συνήθως εξαρτημένα από παλαιά δίκτυα μονοπατιών και που αυτά με την σειρά τους είναι ανυπόστατο μέρος του κυκλαδικού τοπίου. Είναι ευκαιρία να αναβιώσουμε τις  παλαιές οικοδομικές τέχνες και να τις εξελίξουμε”.

Και καταλήγει: “Η επιτυχία ενός αρχιτεκτονήματος δεν οφείλεται αμιγώς στον αρχιτέκτονα. Κάθε άλλο. Είναι μία μοιρασμένη προσπάθεια και σύλληψη μία συνεργασία με μελλοντικό κάτοικο. Προέρχεται από την επιτυχημένη ζύμωση και εξέλιξη επιθυμιών και βιωμάτων προς κάτι νέο. Ένα οίκημα παλαιό ή νέο οφείλει πέρα από το να εξυπηρετεί ανάγκες, να εξελίσσει και να διαπαιδαγωγεί τους κατοίκους του. Τα οικήματα που ζούμε έχουν μία μοναδική ικανότητα να μας διαπλάθουν. 

Κάθε νέο κτίριο ξεκινά την ζωή του αφού παραδοθεί στα χέρια των νέων κατοίκων. Εναπόκειται σε αυτούς στο πως θα την ζήσουν, πόσο θα αφεθούν  και πως θα συμπορευθούν στον κοινό τους βίο”.

Εμείς δεν έχουμε παρά να σας δείξουμε ένα δείγμα από τους χώρους του πρώην στάβλου:

(Φωτογραφία: Σύλβια Διαμαντοπούλου)

Φωτογραφίες από άλλα έργα του Γιάννη Εξάρχου:

Το σπίτι στο Ζαγόρι

Άλλη εξοχική κατοικία στην Τήνο

(Φωτογραφίες Τζούλια Κλήμη)