Ζωγραφική με αιώνια πνοή

Ο Νικόλαος Γύζης συχνά έλεγε «Στον καθένα πρέπει η τέχνη να είναι προσιτή, στον καθένα πρέπει να προσφέρει ανάταση και χαρά!».

Αυτές οι σκέψεις θαρρώ ότι στοιχειώνουν το έργο του μεγάλου ζωγράφου του 19ου αιώνα και σημαντικού εκφραστή της Σχολής του Μονάχου. Ο ίδιος αντιμετώπιζε την τέχνη με δέος σαν συνέχεια μιας ιδέας ή μιας πραγματικότητας, θεμελιωμένης στις ανθρώπινες αξίες. Βαθύτατα ουμανιστής και θρησκευόμενος, με το έργο του καταγράφει την αλήθεια του κόσμου μέσα από ένα πλήθος μορφών. Η κάθε του φιγούρα κατέχει την προσωπική της θέση στη σύνθεση και στον κόσμο, γιατί κύριο μέλημα του ζωγράφου ήταν η ύπαρξη, αλλά και η συνύπαρξη, ο άνθρωπος στη σχέση του με τον άλλο, στο χρόνο και στην ιστορία. Η ζωγραφική του εκφράζει την αλήθεια του.

Αν και καθηγητής της Ακαδημίας του Μονάχου (το 1888 έγινε τακτικός καθηγητής) κατάφερε να ξεπεράσει την ψυχρότητα του ακαδημαϊκού ύφους στρέφοντας την προσοχή του στην προαιώνια ιστορία της ανθρωπότητας, κατακτώντας έτσι τη δική του προσωπική έκφραση, μια έκφραση γεμάτη συγκίνηση και ζωντάνια. Η επιρροή του από την αρχαία ελληνική τέχνη είναι έκδηλη με ευδιάκριτες αναφορές στο κλασικιστικό ύφος, όπως στους πολυσυζητημένους πίνακες «Ιστορία» και «Αρμονία» μεταξύ άλλων. Ο ανθρωποκεντρικός κόσμος του Γύζη με μορφές άλλοτε ονειρικές ή φευγαλέες και άλλοτε ερμητικές ή εφιαλτικές, που αρνούνται την πτώση τους στο απύθμενο μηδέν, έχουν πάντα στραμμένο το βλέμμα τους προς το φως και το Θείο.

Ο Γύζης με το χρωστήρα του προσέγγισε με ευλάβεια το πνεύμα της Ελλάδας, μετουσιώνοντάς το σχεδόν σε ολόκληρο το έργο του. Παράλληλα, είχε δηλώσει με περίσσια ταπεινότητα ότι «την Ελλάδα δεν ημπορώ να την ζωγραφίσω τόσον ωραίαν ως την αισθάνομαι».

*O Τάκης Μαυρωτάς είναι Διευθυντής Εικαστικού Προγράμματος του Ιδρύματος Β. & Μ. Θεοχαράκη. Διετέλεσε Διευθυντής της Πινακοθήκης Πιερίδη και μέλος των Δ.Σ. της Εθνικής Πινακοθήκης, του Ελληνικού Φεστιβάλ, του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών και της Εθνικής Επιτροπής Χορηγιών του Υπουργείου Πολιτισμού. Έχει επιμεληθεί δεκάδες ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ έχει γράψει  βιβλία και καταλόγους.