Κίνημα Πέντε Αστέρων: Πώς έφτασε στο παρά ένα της απόλυτης κυριαρχίας στην Ιταλία

Ο Πρόεδρος της Ιταλίας, Sergio Mattarella απέρριψε τον Paolo Savona, για τη θέση του Υπουργού Οικονομικών. Πρόταση που είχαν καταθέσει η Lega Nord και το Movimento 5 Stelle και προχώρησε σε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης, την οποία έδωσε στο πρώην στέλεχος του ΔΝΤ, Carlo Cottarelli.

Ο τελευταίος είπε πως εάν η κυβέρνηση του λάβει ψήφο εμπιστοσύνης, θα πάει σε ψήφιση του προϋπολογισμού και τη διενέργεια εκλογών, στις αρχές του 2019. Σε αντίθετη περίπτωση, η γείτονα θα πήγαινε στις κάλπες μετά το καλοκαίρι. Δεδομένου ότι η Lega Nord και το “Κίνημα των Πέντε Αστέρων” έχουν περισσότερες από τις μισές έδρες, αυτό φαντάζει ως το πιθανότερο σενάριο.

Στους τρεις επόμενους μήνες η Ιταλία αναμένεται να ρυθμίσει τα της Ευρωζώνης, καθώς δυο χρόνια μετά το Brexit, η Lega Nord και το Movimento 5 Stelle θέλουν να εξελίξουν τις εκλογές σε ψήφο διαμαρτυρίας κατά της ΕΕ και του ευρώ. Κάτι που απεύχονται πολλοί. Ήλθε η ώρα να (ξανα)συστηθούμε με το “Κίνημα των Πέντε Αστέρων”, που τα τελευταία polls θέλουν να κυριαρχεί, μαζί με τη Lega Nord, κατά κράτος.

Ο ηγέτης του κινήματος έχει συγκρίνει τους πρόσφυγες με αρουραίους

Η πρώτη δήλωση του Mattelo Salvini, γενικού γραμματέα της Lega Nord, όταν τέθηκε θέμα εκλογών είπε πως “όταν βγω, θα ξεκινήσω με την απέλαση των λαθρομεταναστών“. Ο ηγέτης του M5S δεν απέχει κατά πολύ, αυτών των απόψεων. Το κίνημα έχει ,τυπικά, ως ηγέτη τον δημοσιογράφο/webmaster και αντιπρόεδρο της Βουλής, Luigi Di Magio. Για όλα αποφασίζει -ενίοτε και διατάζει- ο κωμικός/blogger Beppe Grillo, φίλος του Nigel Farage και της Marine Le Pen. Αυτοί ήταν οι πρώτοι που συνεχάρησαν το Κίνημα για την πρωτιά, στις εκλογές της Κυριακής 4/3. Κάτι που όλοι έβλεπαν να έρχεται, σύμφωνα με δηλώσεις ουκ ολίγων ηγετών της Ευρώπης -συμπεριλαμβανομένων Ιταλών- μέσα στα χρόνια, χωρίς να κάνουν κάτι να μη συμβεί αυτό.

Ο Grillo έχει συγκρίνει τους μετανάστες με αρουραίους, λέει σε κάθε ευκαιρία πως “τα εμβόλια οδηγούν στον αυτισμό”, θέλει να βγάλει την Ιταλία από την Ευρωπαϊκή Ένωση και αν τιμήσει τη δέσμευση για την έξοδο καταδικασμένων βουλευτών από το Κοινοβούλιο, δεν μπορεί ποτέ να πατήσει το πόδι του εκεί μέσα. Του αρκεί βέβαια, που κινεί όλα τα νήματα. Ας δούμε πώς κατάφερε το Κίνημα Πέντε Αστέρων να γίνει πρώτο στις προτιμήσεις των Ιταλών, μέσα σε οκτώ χρόνια, αλλά και όσα έρχονται για τη γείτονα.

Στο δημοψήφισμα του 2016, οι γείτονες κλήθηκαν να αποφασίσουν για το αν δέχονται ή όχι τη Συνταγματική Αναθεώρηση -με πακέτο αλλαγών για την αναδιάρθρωση της οικονομίας και άλλων που θα μείωναν τον αριθμό των γερουσιαστών και τη δύναμη των περιφερειών της χώρας. Για 16 χρόνια η ιταλική οικονομία δεν είχε πάει πουθενά, με την ανεργία να ‘χει φτάσει στο 11.5% (η δεύτερη μεγαλύτερη, μετά -φυσικά- εκείνης στην Ελλάδα).

Ο πιο επικίνδυνος άνθρωπος στην Ευρώπη

Η αλήθεια είναι πως πολλοί είχαν προβλέψει πως το “ναι” δεν θα περάσει. Ουδείς όμως, περίμενε το 60% του “όχι”. Ουδείς πέραν του Movimento 5 Stelle και του επικεφαλής του, Beppe Grillo, ο οποίος χαρακτηρίστηκε εκείνη την Κυριακή, από τα διεθνή Μέσα ως “η μεγαλύτερη απειλή για το status quo της Ιταλίας”. Η Der Spiegel τον έχει ονομάσει από το 2013 ως τον πιο επικίνδυνο άνθρωπο στην Ευρώπη. Για άλλους βέβαια, είναι “ο επόμενος ηγέτης της χώρας”. Το βέβαιο είναι πως πρόκειται για οπαδό του Donald Trump, κατά δήλωση του ιδίου.

Η ήττα της κυβέρνησης Matteo Renzi ήταν τόσο βαριά που ο πρωθυπουργός παραιτήθηκε, αναλαμβάνοντας την ευθύνη της αποτυχίας. Απευθύνθηκε στο έθνος, από το Palazzo Chigi, ενημερώνοντας ότι “η εμπειρία μου ως κυβερνήτη τελειώνει εδώ. Προσπαθήσαμε, δώσαμε στους Ιταλούς την ευκαιρία να αλλάξουν, αλλά δεν τα καταφέραμε. Θέλαμε να νικήσουμε. Όχι να πάρουμε μέρος σε διαγωνισμό. Έχασα. Το παραδέχομαι και λυπάμαι. Δεν ήμουν ικανός να σας οδηγήσω στη νίκη. Καλή τύχη σε όλους μας”.

Το επόμενο δευτερόλεπτο, πέντε βουλευτές του Movimento 5 Stelle ζήτησαν την άμεση προκήρυξη εκλογών. Παρένθεση: το κίνημα αυτό ήταν που ενέπνευσε το “όχι”. Παρένθεση δεύτερη: στις εκλογές του 2013 το ποσοστό ήταν κατά 25% μικρότερο. Και μάλλον ήλθε η ώρα να ασχοληθούμε με τους λόγους που κέρδισε το λαό. Δηλαδή, με τον Guiseppe Piero “Beppe” Grillo που είναι υπεύθυνος για ό,τι αφορά το Κίνημα των 5 αστέρων, το οποίο δημιούργησε το 2010, μαζί με τον άνθρωπο που -μεταξύ άλλων- είχε την ευθύνη για το στρατηγικό σχεδιασμό στο διαδίκτυο, Gianroberto Casaleggio, ο οποίος πέθανε τον Απρίλιο του 2016.

Ο εκ Γένοβας ορμώμενος Grillo για χρόνια δραστηριοποιείτο ως ηθοποιός. Οδηγήθηκε από τύχη σε αυτήν την επιλογή, διότι είχε αρχίσει σπουδές λογιστικής, αλλά τις εγκατέλειψε -από ξεκάθαρη πλήξη. Σκέφτηκε πως θα είχε ενδιαφέρον να ασχοληθεί με την υποκριτική. Χωρίς προτέρα εμπειρία ή προετοιμασία, μπήκε στη διαδικασία audition, ο μονόλογος που εκτέλεσε άρεσε στον Pippo Baudo (ένας εκ των πιο δημοφιλών παρουσιαστών, στην ιστορία της ιταλικής τηλεόρασης, γνωστός ως “Superpippo”) και τον κάλεσε να μετάσχει σε ένα βαριετέ show, με τον τίτλο Secondo Voi. Από εκεί… προκρίθηκε στο Luna Park και στο Fantastico (τα έχετε δει και τα δύο στην ελληνική τηλεόραση).

Συνέχισε να συγκεντρώνει τις προτιμήσεις του κοινού, μέσω διαφόρων shows και όταν αισθάνθηκε αρκετά δυνατός (1986) πέρασε στο επόμενο επίπεδο: την πολιτική σάτιρα. Αρκετοί πολιτικοί είχαν δηλώσει προσβεβλημένοι από τα όσα έλεγε ο Grillo για εκείνους. Στο Νο1 αυτής της λίστας τοποθετήθηκε ο Bettino Craxi, τότε Πρωθυπουργός της χώρας, τον οποίον κατακεραύνωσε ο κωμικός για την επίσκεψη του στην Κίνα. Η συνέπεια ήταν … η ποινή αποκλεισμού από την κρατική τηλεόραση.

Από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, οι τηλεοπτικές του εμφανίσεις μειώθηκαν άρδην -και ναι ο λόγος ήταν η δυσαρέσκεια των πολιτικών που “στόλιζε”. Το 1993 η RAI του έδωσε το ΟΚ για ένα show, το οποίο παρακολούθησαν 15.000.000 τηλεθεατές! Εκείνος συνέχισε την πορεία του προς… το θρίαμβο, λέγοντας πως “η RAI χρηματοδοτεί δημόσια τα κόμματα, που την κακοποιούν για τις δικές τους προπαγανδιστικές ανάγκες”. Τη συνέχεια προφανώς και την καταλάβατε. Έγινε persona non grata.

O πρώτος που εστίασε στην εκστρατεία μέσω διαδικτύου

Φυσικά, δεν κατάφεραν να τον φιμώσουν. Από το 2007, οι φαν του είχαν δημιουργήσει πολιτικά γκρουπ, με κυρίαρχο το “Φίλοι του Beppe Grillo” του Luigi Di Maio -ναι, σημερινού ηγέτη. Όλος αυτός ο αέρας στήριξης οδήγησε τον Grillo να χρησιμοποιήσει το 2009, μαζί με τον Casaleggio το Meetup.com (ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης), ώστε να ενώσουν τον κόσμο που είχε τα ίδια “πιστεύω” με εκείνους, για τοπικά ζητήματα ή υποψηφίους των επικείμενων εκλογών. Στο επίκεντρο ήταν η αυτονομία της Ιταλίας και η αντιμετώπιση της διαφθοράς στην πολιτική. Ως κατ’ αρχάς ζητούμενο τέθηκε η μείωση των μισθών των βουλευτών (είναι οι υψηλότεροι στην Ευρώπη) κατά 80%. Φυσικά, τα χρήματα που θα εξοικονομούνταν θα πήγαιναν στο λαό.

Δημιούργησαν ένα blog, αρχικά σε τρεις γλώσσες (ιταλικά, αγγλικά και ιαπωνικά), το οποίο ενημερώνει ο Grillo καθημερινά. Πόσοι το διαβάζουν; Σύμφωνα με το Technorati (πλατφόρμα διαφήμισης εκδοτών), το ηλεκτρονικό ημερολόγιο του Grillo είναι μεταξύ των 10 με τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα, σε όλον τον κόσμο. Γεγονός που το έχει κατατάξει σε λίστες με τα blogs που έχουν τη μεγαλύτερη επιρροή -διαπλανητικώς. Τον έχουν τιμήσει με άρθρα τους πολιτικοί, κάτοχοι Nobel έως ο Dalai Lama.

Χρόνο με το χρόνο γινόταν πιο καυστικός, στο βαθμό που προς το τέλος της δεκαετίας του 2000 έφτασε στο σημείο να προτείνει στους κατοίκους της Νάπολι και της Καμπάνια να διεκδικήσουν την ανεξαρτησία τους, ζήτησε από τη Γερμανία να κηρύξει πόλεμο στην Ιταλία, ώστε να βοηθήσει τους ανθρώπους της (“Θα ρίχνουμε λουλούδια, στην παρέλαση των Franz και των Gunther σας”).

Το 2005 έδωσε χρήματα (από την τσέπη του) για να αγοράσει μια σελίδα διαφήμισης στην La Repubblica. Τη χρησιμοποίησε για να ζητήσει την παραίτηση του τότε κυβερνήτη, Antonio Fazio, μετά το τραπεζικό σκάνδαλο στο οποίο ήταν πρωταγωνιστής. Τον ίδιο χρόνο μπήκε στη λίστα του περιοδικού TIME, με τίτλο “Ήρωες της Ευρώπης” για τη μάχη του εναντίον της διαφθοράς και των οικονομικών σκανδάλων. Προέβη στην αγορά άλλης σελίδας εφημερίδας, αυτή τη φορά της Herald Tribune, όπου μπορούσε να διαβάσει κάποιος ότι “τα μέλη του ιταλικού κοινοβουλίου οφείλουν να μην εκπροσωπούν τους πολίτες, αν έχουν καταδικαστεί για έγκλημα -ακόμα και πρώτο βαθμού”. Είχε δώσει και ένα σχετικό όνομα, αυτό του Mario Mastella, επικεφαλής του UDEUR, σημειώνοντας πως “σε άλλη χώρα θα έπλενε πιάτα σε πιτσαρία”. Μια στάση εδώ.

Έχει καταδικαστεί ο ίδιος -πολλάκις

Στις 7/12 του 1981 ο Grillo έχασε τον έλεγχο του αυτοκινήτου του, όπως οδηγούσε σε στρατιωτικό δρόμο -απαγορευμένο για πολίτες-, κοντά στα σύνορα με τη Γαλλία. Το όχημα γλίστρησε στον πάγο και έπεσε σε χαράδρα 800 μέτρων. Στο όχημα επέβαιναν και τρεις φίλοι του. Ο Grillo πρόλαβε να πηδήξει από το αυτοκίνητο, πριν την πτώση και έσπευσε να ζητήσει βοήθεια. Όταν έφτασαν τα ασθενοφόρα, οι τραυματιοφορείς διαπίστωσαν πως το ζευγάρι και το 9χρονο παιδί τους ήταν νεκροί. Στις 14/3 του 1985, ο Grillo κρίθηκε ένοχος για ανθρωποκτονία.

Ακολούθησαν άλλες καταδίκες, για δυσφήμιση πολιτικών προσώπων (προηγήθηκαν μηνύσεις των θιγόμενων και ακολούθησαν αποζημιώσεις), για φοροδιαφυγή, για απόπειρα υποκίνησης στην ανυπακοή (ήταν τότε που είχε προσκαλέσει τους αστυνομικούς, να σταματήσουν να προστατεύουν τους πολιτικούς). Γενικά, έχει σε μόνιμη απασχόληση τους νομικούς εκπροσώπους. Και για όλους αυτούς τους λόγους δεν είναι μέλος του Κοινοβουλίου, αν και το 2009 είχε δηλώσει την πρόθεση του να παρουσιαστεί ως υποψήφιος στις εκλογές, είχε τονίσει ότι δεν είναι απαραίτητη η αυτόματη παρουσία στο Κοινοβούλιο. Είχε προσθέσει και ότι θα πρότεινε να περιορίζονται σε δύο οι θητείες της ίδιας κυβέρνησης -και μη παρέκει.

Η “Vaffanculo Day”

Το Σεπτέμβριο του 2008 υποκίνησε αυτό που έγινε παρελάσεις σε 280 ιταλικές πόλεις και χωριά, για την Ημέρα “Vaffanculo Day”. H… ευχή απευθυνόταν στον Υπουργό Δικαιοσύνης, Clemente Mastella που χρησιμοποίησε το υπηρεσιακό αεροπλάνο, για να πάει να δει Grand Prix της Formula1, στον τότε κυβερνήτη της Liguria που γλίτωσε κλήση για υπερβολική ταχύτητα, επειδή… έδειξε την ταυτότητα του -ως πρώην αστυνομικού-, αλλά και στα μέλη της επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων που είχαν στη διάθεση τους 120.000 ευρώ το χρόνο, για έξοδα ταξιδιών.

Ξεκάθαρα χρησιμοποιούσε το blog, για να περνά τα μηνύματα του. Παράλληλα, τόνιζε το ρόλο του διαδικτύου ως προάγγελου νέων δυνατοτήτων για άμεση δημοκρατία και για μια πιο δίκαιη κοινωνία. Από τον Οκτώβριο του 2011 απέσυρε τα ιαπωνικά. Το Δεκέμβριο του 2015 ακολούθησαν τα αγγλικά. Έκτοτε γράφει μόνο στα ιταλικά. Και φυσικά υπάρχει ένας πολύ καλός λόγος για αυτό. Πριν προχωρήσουμε, ωστόσο θα θέλαμε να σταθούμε στο πώς το blog τον βοήθησε να κάνει γνωστές τις απόψεις του -και τις θέσεις του- σε ένα τεράστιο κοινό. Η απήχηση ήταν τέτοια που ο δια βίου αποκλεισμός από τη RAI άρθηκε, ώστε να εμφανιστεί σε πολιτική συζήτηση (Porta a Porta), το 2014 και να μιλήσει για την εκστρατεία του για την Ευρωβουλή. Τρία εκατομμύρια τηλεθεατές συντονίστηκαν με το show.

Tα εμβόλια… που προκαλούν αυτισμό

Τον Αύγουστο του 2015 άρχισε τις εμφανίσεις, σε σκηνές της Ιταλίας και άλλες εκτός συνόρων. Στο πρόγραμμα του, σε αυτά που λέει στο κοινό που πληρώνει για να τον ακούσει είναι οι απόψεις του κόμματος του για τη χρήση ενέργειας, την πολιτική και εταιρική διαφθορά, τη χρηματοδότηση, την ελευθερία λόγου, την παιδική εργασία, την παγκοσμιοποίηση και την τεχνολογία. Σημασία έχει να γνωρίζετε επίσης, πως του ασκήθηκε δριμεία κριτική για το γεγονός ότι δήλωνε υπέρ του περιβάλλοντος και την ίδια ώρα είχε στην ιδιοκτησία του μια Ferrari και ένα yacht με μηχανή. Αυτό που έκανε ήταν να τα πουλήσει αμέσως μετά την επισήμανση.

Είναι εναντίον των εμβολιασμών και έχει τοποθετηθεί οσάκις επί του θέματος, τονίζοντας ότι “είναι άχρηστοι και προκαλούν αυτισμό”. Υπάρχει και μια ακόμα συνιστώσα: ο Grillo έχει συγκρίνει τους μετανάστες με αρουραίους και έχει δηλώσει θαυμαστής του Nigel Farage -πρώην ηγέτης του Ανεξάρτητου Κόμματος και υπέρμαχος της διάλυσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το 51% των Ιταλών θέλουν να βγει η χώρα από την ΕΕ

Όλα όσα διαβάσατε έως εδώ είναι οι λόγοι που το Movimento 5 Stelle παρουσίαζε διαρκή άνοδο στις προτιμήσεις των Ιταλών, από το 2009. Από το 2015 έως το τέλος του 2016 μείωσε το -25% από το Δημοκρατικό Κόμμα, σε -5%, πατώντας στο λαϊκιστικό κομμάτι και στην ανάγκη να βγει η χώρα από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Κάπου εδώ είναι χρήσιμο να πούμε πως πρόσφατη έρευνα αποκάλυψε ότι το 51% των Ιταλών θέλουν να βγει η χώρα από την ΕΕ -με τους νεαρότερους σε ηλικία, πολίτες να ‘χουν τη χειρότερη άποψη για την επιρροή της ΕΕ στην Ιταλία.

Πριν ένα χρόνο, τα polls έδιναν στο Movimento 5 Stelle ποσοστό της τάξεως του 28%. Από τότε, τα μέλη του υποστήριζαν πως αν γίνουν πρώτο κόμμα, θα κάνουν δημοψήφισμα για να αποφασίσει ο λαός αν θέλει να είναι στην Ευρωζώνη ή όχι.

Ο επικεφαλής λοιπόν, του δεύτερου μεγαλύτερου ιταλικού κόμματος, είχε σχολιάσει ενώπιον κοινού που παρακολούθησε την παράσταση του, τον Μάιο 2016 -επτά μήνες πριν το δημοψήφισμα στην Ιταλία και λίγες ώρες μετά την εκλογή του Sadiq Khan, ως Δημάρχου του Λονδίνου- “θέλω να δω πότε θα ανατιναχθεί μπροστά στο Westminster”. Έγινε το μάλε βράσε, αλλά εκείνος συνέχισε να κάνει ό,τι έκανε. Δηλαδή, να παρουσιάζει το κόμμα του ως “τη σοβαρή εναλλακτική στο Δημοκρατικό Κόμμα”. Πολλοί τον κατηγορούν για λαϊκιστή και δημαγωγό και τον καλούν να επιλέξει μεταξύ σάτιρας ή πολιτικής.

Όταν… πήρε τη Ρώμη -και το πρώτο σκάνδαλο

Η πρώτη νίκη του Movimento 5 Stelle ήλθε τον Ιούνιο του 2016, όταν η εκπρόσωπος του κινήματος, Virginia Raggi -της μηδενικής πολιτικής προϋπηρεσίας- έγινε η πρώτη γυναίκα Δήμαρχος της Ρώμης. Ήταν η πρώτη υποψήφια. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, ανακοίνωσε πως αποσύρεται η υποψηφιότητα της πόλης για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2024 “διότι έχουμε χρέος 13 δισεκατομμυρίων ευρώ και δεν μπορούμε να το αυξήσουμε για να φτιάξουμε ναούς στην έρημο”.

Τον Φεβρουάριο του 2017, η 39χρονη τέθηκε υπό ανάκριση για δυο υποθέσεις κατάχρησης της εξουσίας της (συνεργάτες της εμπλέκονταν σε σκάνδαλα, ενώ εκείνη είχε επιδείξει αδυναμία να λύσει τα βασικά προβλήματα της πόλης -όπως τη συγκομιδή σκουπιδιών). Εκείνη την εβδομάδα το κόμμα έχασε 4%, στα polls. Διέρρευσε η πληροφορία πως είχε υποβάλει την παραίτηση της. Ο Grillo εμφανίστηκε στους New York Times, για να ενημερώσει ότι “θα συνεχίσει τη θητεία της και θα την παρακολουθούμε”. Το Δεκέμβριο του 2017 επιβεβαίωσε πως δεν θα είναι ξανά υποψήφια, διότι όπως διαβάσατε, το κόμμα της πιστεύει πως οι όποιες θητείες δεν πρέπει να ξεπερνούν τις δύο.

Θα λυγίσει στην πίεση του “πρέπει να κάνω όσα λέω

Μετά τα αποτελέσματα της Κυριακής (4/3), ο Farage έσπευσε να συγχαρεί τους “φίλους μου και συνεργάτες στο Κίνημα 5 αστέρων” μέσω του Twitter. Το αυτό έκανε και η Marine Le Pen, σχολιάζοντας πως “αυτό το βράδυ θα είναι τραγικό για την Ευρωπαϊκή Ένωση”. Οι πιο ψύχραιμοι αναλυτές επιμένουν πως η ψήφος στο Movimento 5 Stelle είναι ψήφος διαμαρτυρίας, με τους υποστηρικτές του να έχουν διαφωνίες σε όλο το φάσμα των θεμάτων που χωρίζουν τη δεξιά από την αριστερά. Δείχνουν να συμφωνούν στην παραμονή ή όχι στην ΕΕ, τη φορολογία και τη μετανάστευση, χωρίς όμως, να υπάρχει ξεκάθαρο πολιτικό πλάνο του M5S, προς αυτά. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που τονίζουν πως αυτή η κυβέρνηση θα καταρρεύσει υπό την πίεση του να οφείλει να αποφασίσει και να κινηθεί για όλα όσα έχει υποσχεθεί.

Για να εξηγήσουν το “γιατί” δείχνουν τον Grillo, ο οποίος, όπως έγραψε η Independent “διεκδικεί την ιδεολογία της δημοκρατίας “από τη βάση προς την κορυφή”, αλλά την ίδια ώρα επιβάλει κομματική πειθαρχία από την κορυφή προς τα κάτω και αντιμετωπίζει όσους διαφωνούν με απειλές για αφαίρεση του δικαιώματος τους να χρησιμοποιούν το brand του κινήματος, του οποίου είναι αποκλειστικός ιδιοκτήτης”.

Credit: AP