Αξιώτισσα Νάξου: Μια ταβέρνα ενάντια στους μη-τόπους

H αντιπαράθεση που εξελίσσεται γύρω από την ταβέρνα Αξιώτισσα της Νάξου μπορεί να διαβαστεί σε τρία επίπεδα. Η αντιπαράθεση γίνεται με αφορμή το περιστατικό μιας παρέας τουριστών που κάθισαν για φαγητό, αντέδρασαν για την ύπαρξη ενός αυτοκόλλητου με συνθήματα κατά της γενοκτονίας στη Γάζα, απαίτησαν και επιχείρησαν την καταστροφή του και έφυγαν χωρίς να πληρώσουν το λογαριασμό. Επισημαίνεται ότι το αυτοκόλλητο δεν είχε την παραμικρή αναφορά σε Εβραίους ή στις όποιες άλλες ταυτοτικές ιδιότητες.

Το πρώτο επίπεδο ανάγνωσης αφορά την ατελέσφορη γελοιότητα της σύγκρουσης μιας κυβέρνησης με μια ταβέρνα. Τέσσερις εμβληματικοί υπουργοί κατηγόρησαν την ταβέρνα για ρατσισμό. Αυτό είναι άτοπο δεδομένης της απουσίας ταυτοτητών χαρακτηρισμών στο αυτοκόλλητο. Η εικόνα μιας σύγκρουσης Δαυίδ – Γολιάθ που δημοσίως προκύπτει ενισχύει τη θέση της ταβέρνας και οδηγεί στο να παραχθούν πολλές «Αξιώτισσες».

Το δεύτερο επίπεδο ανάγνωσης αφορά το ποινικό σκέλος της υπόθεσης. Όσοι και όσες εξαπέλυσαν εκστρατεία εναντίον της ταβέρνας, δημοσιοποιώντας στο διαδίκτυο ακόμα και παραποιημένες εικόνες της ταβέρνας, αντιλαμβάνονται τις δύσκολες συνέπειες και σπεύδουν να αποσύρουν τις εικόνες.

Το τρίτο επίπεδο ανάγνωσης αφορά τη διαδικασία μετατροπής των χώρων διασκέδασης και εστίασης σε ότι στις κοινωνικές επιστήμες ονομάζεται «μη-τόποι». Στην κοινωνική ανθρωπολογία ο όρος μη-τόποι οφείλει στο έργο του Marc Augé. Οι μη-τόποι είναι χώροι από τους οποίους περνάμε εφήμερα και βιαστικά και στερούνται της πολιτισμικής νοηματοδότησης που τους κάνει ριζωμένους στις ζωές μας (π.χ. αεροδρόμια, αυτοκινητόδρομοι, διεθνείς αλυσίδες ξενοδοχείων ή καταστημάτων, αίθουσες αναμονής, περιοχές μαζικού τουρισμού κλπ.). Είναι χώροι που δεν επενδύουμε με μνήμες, τελετουργίες ή αφηγήσεις και συνήθως παρουσιάζουν ομοιομορφία ανεξάρτητα από το κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο βρίσκονται (π.χ. τα MacDonalds είναι σε μεγάλο βαθμό πανομοιότυπα παντού στον κόσμο). Υπάρχουν βέβαια ορισμένες περιπτώσεις όπου ακόμα και αδιάφορες αίθουσες αεροδρομίων αποκτούν πολιτισμική «ταυτότητα», θετικά νοσταλγική ή αρνητικά τραυματική. Το ενδιαφέρον όμως είναι ότι οι σύγχρονοι μη-τόποι, δεδομένης της απουσίας πολιτισμικής νοηματοδότησης, είναι εξ ορισμού πολιτικά αποστειρωμένοι. Η απουσία αυτή συνιστά όμως μια έξωση του πολιτικού από το δημόσιο χώρο και συνάδει απόλυτα με το νεοφιλελεύθερο πρόταγμα.

Παραδοσιακά οι ταβέρνες, τα καφενεία και γενικά οι χώροι διασκέδασης και εστίασης ήταν «πλημμυρισμένοι» από πολιτικές νοηματοδοτήσεις. Τα δεξιά και αριστερά καφενεία κοσμούνταν από φωτογραφίες των Γλίξμπουργκ, Καραμανλή, Παπανδρέου, Γρίβα, Μακάριου κ.α. Ενίοτε η πολιτική νοηματοδότηση δηλώνονταν με έμμεσους τρόπους. Για παράδειγμα, οι φωτογραφίες συγκεκριμένων πολιτικά «χρωματισμένων» ποδοσφαιρικών ομάδων στους τοίχους των καφενείων περνούσαν το μήνυμα. Στην Κύπρο οι ταβέρνες διακρίνονταν πολιτικά ανάλογα με τη φίρμα της μπύρας που διαφήμιζαν στην είσοδο. Οι νοηματοδήσεις αυτές έκαναν τους χώρους διασκέδασης και εστίασης να έχουν έντονο κοινωνικό ρόλο. Το γράφει καθαρά ο Γιάννης Βάσιλας, πρωτομάγειρας της Αξιώτισσας, στο βιβλίο του: «Δυστυχώς μου έλαχε να γίνω εστιάτορας σε μια εποχή που ο κοινωνικός ρόλος της ταβέρνας έχει διαστρεβλωθεί, ειδικά στις τουριστικές περιοχές…».

Το αμάρτημα της ταβέρνας Αξιώτισσα είναι ότι αρνείται να μετατραπεί σε ένα μη-τόπο εμπορικής τουριστικής εστίασης. Διεκδικεί να υπάρχει ως πεδίο συμποσιασμού όπου η πολιτική γιορτάζεται ποικιλοτρόπως: στις αξιακές παρακαταθήκες που προκύπτουν από τις πρώτες ύλες των ντόπιων βιοκαλλιεργητών, στο είδος των βιβλίων στα ράφια μέσα στην ταβέρνα, στην αισθητική του χώρου, στις πρακτικές μαγειρικής και τις γεύσεις που αντλούν από τη Νάξο, στην προσπάθεια να κρατηθεί η αρχή «το μικρό είναι όμορφο» παρά τη διεθνή καταξίωση που παρέχει τη δυνατότητα μεγέθυνσης και τεράστιας κερδοφορίας, στην ενεργό συνεισφορά του πρωτομάγειρα και της πρωτομαγείρισσας στα κοινά της Νάξου, στα πολιτικά συμφραζόμενα που προκύπτουν από τις ανακοινώσεις και τα αυτοκόλλητα στον χώρο της. Η Αξιώτισσα απαιτεί να έχει κοινωνικό ρόλο για τη Νάξο. Οι αντιδράσεις ενάντια στην Αξιώτισσα δείχνουν την αγωνία μιας αυταρχικής κυβέρνησης ενάντια στην ύπαρξη αυτής καθαυτής της πολιτικής. Συνήθως τέτοιες προσπάθειες καταλήγουν να έχουν πικρή γεύση για τους κυβερνώντες.

O Γιώργος Αγγελόπουλος είναι Αναπληρωτής καθηγητής Φιλοσοφικής Σχολής ΑΠΘ