Οι “ανθρωπομηχανές” των Kraftwerk στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης

Το 1978, το γερμανικό συγκρότημα Kraftwerk κυκλοφορεί το The Man-Machine, ένα άλμπουμ-κάλεσμα σε ένα πρωτόγνωρο για την εποχή του μουσικό πάρτι που συνδυάζει με αριστοτεχνικό τρόπο τον μελωδικό ρυθμό της ανθρώπινης δημιουργικότητας με την άκαμπτη, αποστειρωμένη ακρίβεια ηλεκτρονικά παραγόμενων ήχων.

Στο Τhe Man-Machine, σύμφωνα με τα λόγια του ιδρυτικού και μοναδικού εναπομείναντα μέλους του συγκροτήματος, Ralf Hütter, «εμείς [οι Kraftwerk] υποδυόμαστε τις μηχανές, οι μηχανές υποδύονται εμάς, [και] είναι πραγματικά η ανταλλαγή και η φιλία που αναπτύσσουμε με τις μηχανές που μας ωθούν να χτίσουμε μια νέα μουσική».

Παίρνοντας το όνομά της από το θρυλικό τους studio-εργαστήριο Kling Klang στο Ντίσελντορφ, το 2012 οι Kraftwerk δημιουργούν την διαδραστική εφαρμογή Kling Klang Machine No1, μια 24ωρη «γεννήτρια» που παράγει μουσική με βάση δεδομένα σε πραγματικό χρόνο ανάλογα με τη γεωγραφική θέση του χρήστη. Το ενδιαφέρον με την συγκεκριμένη εφαρμογή είναι πως η βασισμένη σε αλγόριθμο μελωδία αναπτύσσεται συνεχώς, έτσι ώστε ο χρήστης να μην ακούει ποτέ ακριβώς την ίδια μουσική στο ίδιο μέρος και την ίδια στιγμή.

Όπως είχε δηλώσει στο περιοδικό Wired ο εννοιολογικός καλλιτέχνης Norman Fairbanks, ο οποίος συνέβαλλε στην ανάπτυξη της εφαρμογής, η κεντρική ιδέα του Κling Klang Machine No1 βασίστηκε στο «ανθρωπομηχανικό» μανιφέστο των Kraftwerk: «εμείς παίζουμε τις μηχανές και οι μηχανές παίζουν εμάς». Ακόμα και σήμερα, οι Kraftwerk συνεχίζουν να καινοτομούν, προσφέροντας καθηλωτικές τρισδιάστατες συναυλιακές εμπειρίες που αξιοποιούν οπτικά μέσα και ήχους που παράγονται με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης.

Τα ρετρο-φουτουριστικά ηχοτοπία που δημιούργησαν οι Kraftwerk την δεκαετία του 1970 όχι μόνο εγκαινίασαν μια νέα εποχή στην σύγχρονη ηλεκτρονική (και όχι μόνο) μουσική αλλά και εισήγαγαν, συμβολικά και εννοιολογικά, την μεγάλη προβληματική σχετικά με την ισορροπία δυνάμεων μεταξύ ανθρώπου και μηχανής. Αυτή η προβληματική συμπυκνώνεται στους στίχους του ομώνυμου κομματιού του Τhe Man-Machine:

“Man Machine

Pseudo-human being

Man Machine

Superhuman being”

Ακούγοντας το Τhe Man-Machine σήμερα, στην απαρχή μιας νέας τεχνολογικής Αναγέννησης, οπλισμένης με νευρωνικά δίκτυα, μεγάλα γλωσσικά μοντέλα και αλγορίθμους μηχανικής μάθησης με απίστευτες αναλυτικές, συνδυαστικές και προγνωστικές δυνατότητες, είναι δύσκολο να μην αναλογιστούμε τις βαθιές συνέπειες της σχέσης μεταξύ ανθρώπου και μηχανής, με όλες τις πολυπλοκότητες, αβεβαιότητες, εντάσεις και αντιφάσεις που την περιβάλλουν.

Παρόλο που πολλά έχουν αλλάξει από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 όταν οι Kraftwerk συστήθηκαν ως ένα συγκρότημα-εκπρόσωπο του μοντερνισμού του 20ου αιώνα και των φουτουριστικών του οραμάτων, το «ανθρωπομηχανικό» μανιφέστο τους παραμένει επίκαιρο και βαθιά αισιόδοξο. Και αυτό γιατί προτάσσει ένα ολιστικό μέλλον με οδοδείκτη τη δημιουργική συμβίωση ανθρώπου και τεχνολογίας, στην οποία όμως ο άνθρωπος διατηρεί το πάνω χέρι. Όπως λένε και οι στίχοι του The Robots, “We are programmed just to do, Anything you want us to”.

*Ο Άγγελος Aλεξόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα, όπου σπούδασε Διεθνή και Ευρωπαϊκά Οικονομικά στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το 2008 ολοκλήρωσε τις διδακτορικές του σπουδές στην Οργανωσιακή Συμπεριφορά και Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού στο Dublin City University της Ιρλανδίας.

Το 2012 ξεκίνησε να εργάζεται στο CERN, το μεγαλύτερο εργαστήριο σωματιδιακής φυσικής στον κόσμο, όπου εντάχθηκε στην Ομάδα Εκπαίδευσης και Επικοινωνίας.

Το 2020 ορίστηκε Πρόεδρος του Τομεακού Επιστημονικού Συμβουλίου Ανθρώπινου Δυναμικού και Αναβάθμισης στο Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας, το ανώτατο συμβουλευτικό όργανο της πολιτείας, υπεύθυνο για τη διαμόρφωση και εφαρμογή της εθνικής στρατηγικής για την έρευνα, την τεχνολογική ανάπτυξη και την καινοτομία.