Η κληρονομιά του 2021 στην Ελλάδα του 21ου αιώνα

Ο εορτασμός των 200 ετών από την Επανάσταση του 1821 είναι το τρίτο ραντεβού της Ελλάδας με την ιστορία κατά τη διάρκεια του 21^ου αιώνα, μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 και τη δεκαετία της χρεοκοπίας που έγινε διεθνώς γνωστή με την υποτιμητική ονομασία Greek Crisis. Ποια θα είναι η κληρονομιά του 2021 για τη ζωή των Ελλήνων και την εικόνα της Ελλάδας στον κόσμο; Πως θα καταγραφεί από τους ιστορικούς του μέλλοντος;

Πολιτική είναι η διαχείριση των συμβόλων

Εάν η πολιτική είναι η διαχείριση των συμβόλων, σύμφωνα με τη διάσημη φράση του προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας Φρανσουά Μιτεράν, την οποία διατύπωσε για να νοηματοδοτήσει – σε μια αντίστοιχη ιστορική συγκυρία – τα εμβληματικά αρχιτεκτονικά έργα που συμβόλισαν την επέτειο των 200 ετών από τη Γαλλική Επανάσταση, τότε η οικουμενικότητα, η οικονομική ανταποδοτικότητα και η διαχρονικότητα της κληρονομιάς που θα αφήσει το 2021 θα αποτυπώσουν στην ιστορία και το επίπεδο της δικής μας πολιτικής, το επίπεδο της ηγεσίας μας.

Το 1989, για να τιμήσουν την επέτειο της Επανάστασής τους, οι Γάλλοι εκπόνησαν μια ολοκληρωμένη στρατηγική με οικουμενική εμβέλεια και διαχρονικό αποτύπωμα. Το μήνυμά τους ήταν ξεκάθαρο και αξιοποίησαν πρωτοποριακά αρχιτεκτονικά σχέδια για να το αναδείξουν. Τα έργα που εγκαινίασε πριν από 32 χρόνια ο Φρανσουά Μιτεράν προσέλκυσαν το παγκόσμιο ενδιαφέρον από την πρώτη στιγμή της παρουσίασης των σχεδίων τους. Όλοι μιλούσαν για τη Γαλλία. Σαν να ήταν και πάλι το Παρίσι το κέντρο του κόσμου, σύμφωνα με την περιγραφή της εφημερίδας New York Times. Το Παρίσι αναδείχτηκε ως μία σύγχρονη οικουμενική μητρόπολη και η κληρονομιά της επετείου συμβάλλει ακόμα και σήμερα στην ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας.

Πριν από 132 χρόνια, η Γαλλία σηματοδότησε τον εορτασμό των 100 ετών από τη Γαλλική Επανάσταση σχεδιάζοντας τον Πύργο του Άιφελ. Το ψηλότερο κτίριο, τότε, στον κόσμο κατασκευάσθηκε σε δύο μόλις χρόνια για να συμβολίσει τις απεριόριστες δυνατότητες του ανθρώπου. Ένα μήνυμα με παγκόσμια ακτινοβολία και διαχρονική σημασία. Σύμφωνα με σχετικές έρευνες, η συμβολική του αξία σήμερα ανέρχεται σε 430 δισεκατομμύρια ευρώ.

Η οικονομική αποτίμησή του προσμετρά την αναγνωρισιμότητά του ως όνομα και ως σύμβολο, την υλική και άυλη αξία του, τον αριθμό των επισκεπτών, τα έσοδα που αποκομίζει η τοπική οικονομία και το κύρος που προσδίδει η φήμη του.

Τα έργα για τον εορτασμό, τόσο των 100 όσο και των 200 ετών από τη Γαλλική Επανάσταση, αποτελούν τοπόσημα παγκόσμιου βεληνεκούς και διαχρονικής αξίας. Με αυτόν τον αδιαμφισβήτητο συμβολισμό τίμησαν οι Γάλλοι τους προγόνους τους και κατέδειξαν σε όλο τον κόσμο τη σημασία της επανάστασής τους. Γράφοντας ιστορία, αντίστοιχη με τη σπουδαιότητα του γεγονότος που θέλησαν να τιμήσουν.

Η Ελλάδα δεν είναι είδηση το 2021

Έχοντας ήδη διανύσει το ένα τρίτο του έτους 2021, η επέτειος των 200 ετών από την Επανάσταση του 1821 δεν είναι είδηση πουθενά. Ούτε στην Ελλάδα, ούτε στο εξωτερικό.

Οι δράσεις και οι εκδηλώσεις που έχουν μέχρι σήμερα ανακοινωθεί από τους αρμοδίους αντιστοιχούν περισσότερο σε αρμοδιότητες μιας εταιρίας δημοσίων σχέσεων, παρά σε μια Εθνική Επιτροπή με την ευθύνη της παγκόσμιας ανάδειξης ενός ιστορικού γεγονότος.

Ο συντονισμός της διοργάνωσης εφήμερων δράσεων και εκδηλώσεων Περιφερειών, Δήμων, φορέων, ιδρυμάτων και συλλόγων, η διοργάνωση ενός φόρουμ, ενός ινστιτούτου, κάποιων γιορτών του καλοκαιριού και ενός ταξιδιού 200 νέων, λειτουργούν συμπληρωματικά στις 120 δράσεις και εκδηλώσεις που ανακοίνωσε ήδη από πέρσι τον Ιανουάριο η “Πρωτοβουλία 1821-2021”.

Για άλλη μια φορά, οι αλλαγές που, κατ’ επανάληψη, είχαν υποσχεθεί όλα τα κόμματα στις προεκλογικές τους εξαγγελίες και ψήφισε ο λαός από το έτος 2000 δεν έγιναν.

Τα σποτάκια και τα μπανεράκια που πλημμυρίζουν τις τηλεοράσεις και το διαδίκτυο μάλλον υποτιμούν, παρά αναδεικνύουν το νόημα της εθνικής επετείου. Πρώτη είδηση στο site της επιτροπής είναι η προβολή του νομισματικού της προγράμματος, το οποίο χρησιμοποιείται για τη χρηματοδότησή της. Τα έσοδα, όμως, αυτά δεν αρκούν σε καμία περίπτωση για την εκπλήρωση της αποστολής της. Ακόμα και την 25^η Μαρτίου, ο μοναδικός αρχηγός κράτους που παραβρέθηκε ήταν ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, σαν να ήταν μια χρονιά όπως όλες οι άλλες. Τίποτα μέχρι στιγμής δεν θυμίζει ένα ιστορικό γεγονός που συμβαίνει μία φορά στα 200 χρόνια.

Η ευθύνη αυτή είναι ακόμα μεγαλύτερη γιατί έρχεται να επουλώσει στην παγκόσμια εικόνα της χώρας τα τραύματα της δεκαετίας που χαράχτηκε από τη χρεοκοπία. Για άλλη μια φορά, οι αλλαγές που, κατ’ επανάληψη, είχαν υποσχεθεί όλα τα κόμματα στις προεκλογικές τους εξαγγελίες και ψήφισε ο λαός από το έτος 2000 δεν έγιναν. Οι κομματικοί μηχανισμοί και η κρατική γραφειοκρατία αντιστάθηκαν στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα μπορούσαν να αποτρέψουν την πρωτοφανή κρίση που επέλεξαν να βιώσουμε. Το δημόσιο χρέος οδήγησε στην απώλεια της δημοσιονομικής κυριαρχίας του κράτους και στον διεθνή οικονομικό έλεγχο. Για άλλη μια φορά, επαναλήφθηκε ο φαύλος κύκλος της σύγχρονης πολιτικής μας ιστορίας: «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν!».

Επέτειος χωρίς όραμα και στρατηγική

Το μεγαλύτερο λάθος που θα μπορούσε να γίνει στη διοργάνωση της επετείου του 2021 είναι να μην σχεδιαστεί , ούτε τώρα, ολοκληρωμένα η κληρονομιά της. Δυστυχώς, ακόμα και σήμερα, δεν είναι πουθενά σαφές ποιος έχει την ευθύνη για την διαμόρφωση του οράματος, την σύνταξη της στρατηγικής, την ανάδειξη της θεματολογίας, την εκπόνηση του επιχειρησιακού σχεδίου, τον σχεδιασμό των αναγκαίων υποδομών που θα αναδείξουν τον ρόλο των ελληνικών μητροπόλεων στον κόσμο που αλλάζει και την προκήρυξη των αναγκαίων αρχιτεκτονικών διαγωνισμών.

Καθώς δεν βρισκόμαστε πια στην περίοδο της προετοιμασίας και διανύουμε τον τέταρτο μήνα του 2021, εγκυμονεί ο κίνδυνος να επαναληφθεί το φαινόμενο των Αγώνων του 2004: η έλλειψη σχεδιασμού για την επόμενη μέρα, να οδηγήσει στο επαχθές σενάριο το συμβολικό, ουσιαστικό, αλλά και οικονομικά μετρήσιμο αποτύπωμα της εμβληματικής εθνικής επετείου στην καθημερινή ζωή της επόμενης ημέρας να είναι ελάχιστο.

Ποιος έχει την ευθύνη για την χάραξη των πολεοδομικών προγραμμάτων, τον εθνικό προϋπολογισμό, την αξιοποίηση των ευρωπαϊκών χρηματοδοτικών εργαλείων, την κινητοποίηση των μεγάλων ευεργετών και την ολοκλήρωση των μελετών ανταποδοτικότητας των επενδύσεων για την κληρονομιά του 2021 στην ελληνική κοινωνία και την εικόνα της Ελλάδας στον κόσμο για τις γενιές του μέλλοντος;

Καθώς δεν βρισκόμαστε πια στην περίοδο της προετοιμασίας και διανύουμε τον τέταρτο μήνα του 2021, εγκυμονεί ο κίνδυνος να επαναληφθεί το φαινόμενο των Αγώνων του 2004: η έλλειψη σχεδιασμού για την επόμενη μέρα, να οδηγήσει στο επαχθές σενάριο το συμβολικό, ουσιαστικό, αλλά και οικονομικά μετρήσιμο αποτύπωμα της εμβληματικής εθνικής επετείου στην καθημερινή ζωή της επόμενης ημέρας να είναι ελάχιστο. Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, το μεγαλύτερο κόστος δεν θα είναι μόνο τα χρήματα που θα χαθούν – ανεξαρτήτως από που προέρχονται – αλλά το κόστος της χαμένης ευκαιρίας που δεν αξιοποιήθηκε. Αυτό το κόστος είναι ανυπολόγιστο.

Το 1921, στην επέτειο των 100 ετών από την Επανάσταση, δεν καταφέραμε να γιορτάσουμε. Παρότι η προσπάθεια ξεκίνησε έγκαιρα με πρωτοβουλία του Πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου, ο εορτασμός αναβλήθηκε καθώς η Μικρασιατική Εκστρατεία βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη, λίγο πριν καταλήξει σε εθνική τραγωδία. Σύμφωνα με τον γενικό γραμματέα της Επιτροπής Εκατονταετηρίδος της Ελληνικής Επαναστάσεως, «τα εθνικά γεγονότα έλαβον τοιαύτην τροπήν, ώστε σύμπας ο λαός έχει ήδη την προσοχήν του εστραμμένην προς τα μικρασιατικά πεδία, πεποιθώς ότι, ως και άλλοτε επί των μακεδονικών και των βυζαντινών χρόνων, ελληνικαί νίκαι θέλουν δοξάσει ταύτα. Η Εκτελεστική Επιτροπή της Εκατονταετηρίδος εθεώρησεν άκαιρον την διεξαγωγήν εορτασμών υπό τοιούτους όρους και απεφάσισεν όπως πάσα τοιαύτη ενέργεια αναβληθή επ’ αόριστον αναμενομένης της καταλληλοτέρας εποχής».

Το κόστος της χαμένης ευκαιρίας είναι ανυπολόγιστο

Το opportunity cost – το κόστος της χαμένης ευκαιρίας αξιοποίησης των μοναδικών ιστορικών ευκαιριών είναι ακόμα μεγαλύτερο και από το πραγματικό κόστος. Γιατί η δυνατότητα μεγιστοποίησης της δέουσας ανταποδοτικότητας δεν υπάρχει τρόπος να επαναληφθεί. Αυτό το κόστος της χαμένης ευκαιρίας είναι η μεγαλύτερη πληγή του 2004. Γιατί, δυστυχώς, ούτε την ιστορική ευθύνη που αναλάβαμε με τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων καταφέραμε να εκπληρώσουμε. Προφανώς δεν πτώχευσε η χώρα από τους Ολυμπιακούς, όπως εσκεμμένα άφησαν να αιωρείται αυτοί που ευθύνονται για τη χρεοκοπία της. Όμως, το ζήτημα δεν είναι αυτό. Γιατί δεν διεκδικήσαμε τους Αγώνες για να μην χρεοκοπήσουμε.

Οι Ολυμπιακοί του 2004 – η πρώτη μεγάλη ευκαιρία που χάθηκε τον 21^ο αιώνα – παρότι διεξήχθησαν τελικά με λειτουργική επιτυχία, δεν ανταποκρίθηκαν στο όραμα των Ελλήνων, όπως εκφράσθηκε αρχικά από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και τον Ανδρέα Παπανδρέου στη συνέχεια, για την επιστροφή στην κοιτίδα τους. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες οργανώθηκαν με τον τρόπο που εφαρμόσθηκαν τα μνημόνια.

«Είναι ανάγκη, για να σώσουμε την Ολυμπιακή Ιδέα, να την απαλλάξουμε από την πολιτική και την εμπορία… Κανένας ποτέ λαός δεν επιβλήθηκε στην παγκόσμια συνείδηση με επιτεύγματα υλικά…Θα πρέπει να ετοιμαζόμαστε με όσα μέσα διαθέτουμε και με τον ταχύτερο δυνατό ρυθμό, για να είμαστε σε θέση να ανταποκριθούμε σε μια τέτοια εντολή, που πιστεύω ότι κάποτε θα μας ανατεθεί», είχε δηλώσει ο Κωνσταντίνος Καραμανλής για τον σκοπό της επιστροφής των Αγώνων στην κοιτίδα τους.

«Εκφράζω τη θλίψη μου γιατί δεν σεβάστηκαν την ιστορία και το πνεύμα των Ολυμπιακών Αγώνων», τόνισε ο Ανδρέας Παπανδρέου όταν η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή ανέθεσε τη διοργάνωση στην Ατλάντα. Με το ίδιο πνεύμα, η Μελίνα Μερκούρη συμπλήρωσε: « Η Coca – Cola κέρδισε τον Παρθενώνα».

Αυτή η ιστορική προσδοκία δεν ικανοποιήθηκε το 2004. Οι ομιλίες από τη σχετική συζήτηση που έγινε στη Βουλή αποδεικνύουν το χάσμα μεταξύ του αρχικού σχεδιασμού και του τελικού αποτελέσματος.

« Η Ελλάδα σήμερα, έχει μια μοναδική ευκαιρία», δήλωσε ο τότε Πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης. « Η παγκόσμια προσοχή θα στραφεί προς την Αθήνα. Για τέσσερα χρόνια, η διεθνής κοινότητα θα στρέψει προς την Ελλάδα την προσδοκία της για την εξασφάλιση μιας διεθνών αξιώσεων οργάνωσης. Προ παντός, όμως, θα υπάρχει αναμονή για να δούνε ποια είναι η σφραγίδα μας στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Οι δικές μας ευθύνες, είναι πολύ μεγαλύτερες από εκείνους του Σίδνεϋ ή της Ατλάντα. Και αυτό γιατί ο σεβασμός στα Ολυμπιακά ιδεώδη είναι μέρος του δικού μας πολιτισμού. Η επιστροφή των Αγώνων του 2004 στη γενέτειρα γη τους, σε μια στιγμή που η σημασία των αγώνων βρίσκεται σε αμφισβήτηση, είναι ιδιαίτερα σημαντική. ‘Εχουν κερδίσει οι Αγώνες, όπως ξέρουμε την πλανητική προσοχή και είναι ένα από τα σπάνια γεγονότα τα οποία ενώνουν ολόκληρη την παγκόσμια κοινότητα. Υπάρχει, όμως, η εμπορευματοποίηση. Υπάρχει η δημιουργία υπεραθλητών που κινούνται στα όρια του ανθρώπινου. ‘Ολα αυτά, έχουν δημιουργήσει αμφιβολίες γύρω από το νόημα των αγώνων. Έχουμε, λοιπόν, υποχρέωση όχι μόνο να διοργανώσουμε άψογους αγώνες, αλλά και να αποκαταστήσουμε το χαρακτήρα τους. Αυτό περιμένει από την Ελλάδα το Ολυμπιακό κίνημα και ο ανώνυμος πολίτης του κόσμου, ο οποίος παρακολουθεί τους Ολυμπιακούς Αγώνες… Και όσον αφορά το στοίχημα, δεν εννοώ ότι δεν θα διοργανώσουμε ένα κορυφαίο αθλητικό γεγονός… Αν δεν τα καταφέρουμε όλα αυτά, δεν θα κερδίσουμε το στοίχημα που θέτουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες».

Παρόμοια αντίληψη για τον σκοπό των Αγώνων εξέφρασε στην ίδια συζήτηση και ο τότε αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Κώστας Καραμανλής: «Η χώρα που γέννησε τους Ολυμπιακούς Αγώνες αναλάμβανε την ιστορική ευθύνη που ζητούσε…Το όραμα για αναβάθμιση των Ολυμπιακών Αγώνων και αναβίωση του αρχαίου ελληνικού πνεύματος… Είναι ευκαιρία να προωθήσουμε αποφάσεις, που θα αλλάξουν τη φυσιογνωμία του μητροπολιτικού κέντρου… Είναι ανάγκη να σκεφτόμαστε τόσο τους αγώνες όσο και την επόμενη μέρα μετά τους αγώνες. Να μην αφήσουμε τη χώρα με ένα χρέος, που μπορεί να τη γονατίσει. Αντιθέτως, να αφήσουμε τη χώρα με την περηφάνεια μιας λαμπρής επιτυχίας, αλλά και με έργα, που θα βελτιώσουν την ποιότητα της ζωής όλων μας».

Τελικά, αντί να αλλάξει η Ελλάδα το μοντέλο διοργάνωσης των Αγώνων σύμφωνα με τις αυθεντικές τους αξίες τους με σκοπό την αναγέννηση των Ολυμπιακών ιδεωδών, η οργανωτική επιτροπή εφάρμοσε τις εντολές της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, αντιγράφοντας τις προηγούμενες διοργανώσεις. Η Ελλάδα της εποχής του χρηματιστηρίου ξέχασε τους λόγους για τους οποίους διεκδικούσε το ιστορικό αυτό δικαίωμα και επαναλαμβάνοντας το σύνηθες εμπορικό οργανωτικό μοντέλο, που εφαρμοζόταν μέχρι τότε, δεν άφησε κανένα αποτύπωμα για τους Αγώνες του μέλλοντος. Το όραμα του εξαγνισμού από την εμπορευματοποίηση σύμφωνα με τις αυθεντικές αξίες του Ολυμπισμού δεν υλοποιήθηκε ποτέ.

Η χαμένη κληρονομιά των Αγώνων

Η κληρονομιά των ιστορικών αυτών γεγονότων δεν είναι θεωρητικό ζήτημα. Είναι πολύ απτό, συγκεκριμένο και μετρήσιμο. Η κληρονομιά των Αγώνων θα έπρεπε να ήταν ένα θαύμα αντίστοιχο με αυτό που έγινε στη Βαρκελώνη. Αυτό το παράδειγμα επέμενε ο πρόεδρος Σάμαρανκ να ακολουθήσει η πολιτική ηγεσία της χώρας. Ενώ, όμως, όλοι τον διαβεβαίωναν ότι κατάλαβαν τι εννοούσε και δεσμεύονταν ότι θα το εφαρμόσουν, το ξέχναγαν μόλις έβγαιναν από το γραφείο του.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η κληρονομιά που άφησαν στην πόλη οι Αγώνες του Μονάχου, 50 χρόνια πριν. Έξι ημέρες μετά την τελετή λήξης των Αγώνων του 1972, το Ολυμπιακό Πάρκο είχε ήδη τεθεί σε λειτουργία και φιλοξένησε την πρώτη μεγάλη εκδήλωση. Πάνω από 14.000 εκδηλώσεις έχουν πραγματοποιηθεί στο Ολυμπιακό Πάρκο από τότε. Μόνο το 2019, το πάρκο κατέγραψε 4,3 εκατομμύρια επισκέπτες, εκ των οποίων 2,9 εκατομμύρια παρακολούθησαν 417 εκδηλώσεις (περισσότερες από μία την ημέρα όλο το χρόνο) και 1,4 εκατομμύρια άτομα επισκέφθηκαν τις τουριστικές και ψυχαγωγικές εγκαταστάσεις. Η Olympiapark München GmbH είναι μια εταιρεία επενδύσεων που ανήκει κατά 100% στην πόλη του Μονάχου. Ο στόχος της εταιρείας είναι να λειτουργεί την τοποθεσία του Ολυμπιακού Πάρκου και τις λειτουργικά και τοπικά συνδεδεμένες εγκαταστάσεις, συμπεριλαμβανομένων των εξωτερικών και βοηθητικών χώρων. Με αυτή τη μοναδική συγκέντρωση και τον συνδυασμό διαφορετικών εκδηλώσεων και ψυχαγωγικών εγκαταστάσεων και αντίστοιχων αξιοθέατων, το Ολυμπιακό Πάρκο του Μονάχου έχει εξελιχθεί σε ένα από τα πιο σημαντικά κέντρα του είδους του.

Δυστυχώς, στην Ελλάδα, ούτε το σχέδιο των Αγώνων για την επόμενη μέρα ήταν ολοκληρωμένο, ούτε η εκτέλεσή του σωστή. Σε οργανωτικό επίπεδο κάναμε βέβαια Ολυμπιακούς, αλλά δεν έμεινε τίποτα για την επόμενη μέρα. Η εγχείρηση πέτυχε, αλλά ο ασθενής πέθανε. Δεκαεπτά χρόνια μετά το 2004, το στάδιο εξακολουθεί να χρησιμοποιείται ως γήπεδο ποδοσφαίρου, σε διοργανώσεις ακόμα μικρότερης σημασίας από πριν. Ενώ δαπανήθηκαν τόσο χρήματα, ο Παναθηναϊκός, ο ΠΑΟΚ, η ΑΕΚ και ο Άρης δεν απέκτησαν γήπεδο. Το κτίριο του IBC, ένα από τα μεγαλύτερα ραδιοτηλεοπτικά κέντρα του κόσμου διαλύθηκε εις τα εξ ων συνετέθη για να μετατραπεί σε εμπορικό κέντρο – σύμβολο της εμπορευματοποίησης, την οποία η Ελλάδα είχε δεσμευτεί ότι θα καταπολεμήσει όταν ανέλαβε τους Αγώνες. Το μουσειάκι που εγκαινιάσθηκε στις αποθήκες του, κουκουλώνοντας τα 32 εκατομμύρια ευρώ που χάθηκαν για ένα έργο που υποτίθεται ότι θα εγκαινιαζόταν το 2009 και δεν έγινε ποτέ, είναι ότι απέμεινε από την κληρονομιά των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας. Κανένας ξένος δεν θα επισκεφτεί την πατρίδα μας για να το δει, πολύ απλά γιατί δεν έχει κάτι να πει.

Η ευθύνη αποκατάστασης της ιστορικής αλήθειας

Η ιστορία – αμαρτία της Ελλάδας επαναλήφθηκε, για ακόμα μια φορά. Θυμίζοντας την υποχρέωση κατασκευής των προπυλαίων του Παναθηναϊκού Σταδίου, η οποία ακόμη εκκρεμεί, σύμφωνα με τη διαθήκη του Εθνικού Ευεργέτη, Γεωργίου Αβέρωφ, που χρηματοδότησε για δεύτερη φορά την κατασκευή του. Όπως και την απουσία οποιασδήποτε αναφοράς στο αρχαιότερο εν λειτουργία Στάδιο του κόσμου, στον Εθνικό Ευεργέτη που αγόρασε τα βοσκοτόπια στα οποία κρυβόταν το Στάδιο και χρηματοδότησε για πρώτη φορά την αναμαρμάρωσή του. Για να μη θυμίζει τίποτα τον τρόπο που εξαϋλώθηκε η αμύθητη περιουσία του Ευαγγέλη Ζάππα. Για την κατασκευή ενός Μεγάρου που κόστισε πέντε φορές περισσότερα χρήματα από το ποσό που προβλεπόταν στη διαθήκη και άλλαξε τοποθεσία από την κορυφή του Σταδίου, για να αλλοιωθεί με αναγκαστικό νόμο ενός δικτατορικού καθεστώτος – που εξακολουθεί να ισχύει ακόμα και σήμερα – ο σκοπός λειτουργίας του.

Με αυτόν τον τρόπο, παραχαράχθηκε η βούληση του διαθέτη και το Μέγαρο των Ολυμπίων – όπως σαφώς προβλεπόταν στη διαθήκη – ονομάσθηκε ξαφνικά Ζάππειο, για να λειτουργεί ως κέντρο προβολής βιομηχανικών προϊόντων και να ξεχαστεί για πάντα ότι ο Ευαγγέλης Ζάππας διέθεσε την περιουσία του, πριν τη γέννηση του βαρόνου Πιερ ντε Κουμπερτέν, για την αναβίωση και τη μόνιμη τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων στην Ελλάδα. Στο πρώτο Ολυμπιακό Πάρκο της σύγχρονης ιστορίας μετά την Ιερά Άλτι της Αρχαίας Ολυμπίας – στο οποία αναβίωσαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες στη σύγχρονη εποχή στο κέντρο της Αθήνας – και το οποίο θα έπρεπε να προστατεύεται ως Μνημείο της Παγκόσμιας Πολιτισμικής Κληρονομιάς από την UNESCO, δεν υπάρχει ούτε μια τεμπέλα που να θυμίζει τον σκοπό δημιουργίας του.

Οι Εθνικοί Ευεργέτες διέθεσαν την περιουσία τους με σκοπό να τιμήσουν το όραμα του Ρήγα Φεραίου για την αναβίωση και τη μόνιμη τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων στην ελεύθερη Ελλάδα. Και ο Ελληνικός λαός επένδυσε δισεκατομμύρια για την αληθινή αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων το 1870, την πρώτη διεθνή διεξαγωγή τους το 1896, τη διάσωση του Ολυμπιακού Κινήματος με τους Ολυμπιακούς του 1906 και τη διοργάνωση των Αγώνων του 2004. Η διάσωση και ανάδειξη αυτής της ανεκτίμητης Ολυμπιακής κληρονομιάς είναι η ελάχιστη υποχρέωση του κράτους και της αρμόδιας επιτροπής προς την ιστορία των αξιών και των ιδανικών αυτού του τόπου.

Ο αντικατοπτρισμός της ιστορίας των 200 ετών

Έχοντας ήδη διανύσει το ένα τρίτο του έτους, όσα έχουν μέχρι στιγμής ανακοινωθεί δεν πληρούν τα κριτήρια επιτυχίας του εγχειρήματος. Αντί να συμβολίζουν τον σκοπό της Επανάστασης, αντικατοπτρίζουν την πραγματική εικόνα των 200 επόμενων ετών. Σαν αντανάκλαση της ιστορικής πραγματικότητας, επαναλαμβάνουν τα σημάδια της διανοητικής, ηθικής και πολιτικής καθυστέρησης του κράτους που δεν ολοκλήρωσε το όραμα των επαναστατών. Αυτή η σταθερά που διέπει τη σύγχρονη ιστορία μας οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε άλλη μία οικονομική και πολιτισμική χρεοκοπία.

Ο εορτασμός των 200 ετών, είτε θα επιτύχει, είτε θα αποτύχει. Μέση οδός δεν υπάρχει. Η μετριότητα δεν καταγράφεται από την ιστορία. Διαγράφεται.

Το 2021 δεν είναι χρονιά για φανφάρες και εφήμερες εκδηλώσεις εντυπωσιασμού που θα ξεχαστούν την επόμενη ημέρα. Δεν είναι ώρα για τοπικά πανηγύρια. Είναι μία ιστορική ευκαιρία για κάτι διαφορετικό. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να χάσουμε ούτε ένα λεπτό, να ξοδέψουμε ούτε ένα ευρώ, για να ακούσουμε όλα όσα ήδη γνωρίζουμε. Ήρθε η ώρα να μάθουμε όλα όσα δεν ξέρουμε, να δούμε όλα όσα δεν έχουμε φανταστεί. Nα σταθούμε στο ύψος μας. Ο εορτασμός των 200 ετών, είτε θα επιτύχει, είτε θα αποτύχει. Μέση οδός δεν υπάρχει. Η μετριότητα δεν καταγράφεται από την ιστορία. Διαγράφεται.

Με αυτά τα δεδομένα, το ξέσπασμα της παγκόσμιας πανδημίας – εδώ και περισσότερο από ένα χρόνο – διευκόλυνε τη διασαφήνιση της αποστολής που έχει αναλάβει η αρμόδια επιτροπή να εκτελέσει. Καθώς πάντα υπάρχει ο κίνδυνος οι επιτροπές στην Ελλάδα να αναλώνονται στα φανταχτερά, τα μικρά και τα ασήμαντα, η αδυναμία πρόβλεψης της δυνατότητας διοργανώσεων με την παρουσία πλήθους κόσμου κατέστησε λογικά μονόδρομο το αυτονόητο: τον εορτασμό του 2021 όχι ως ένα άθροισμα εκδηλώσεων με ημερομηνία λήξης την 31^η Δεκεμβρίου του επόμενου χρόνου, αλλά ως έτος σταθμό για την Αναγέννηση της Ελλάδας.

Η Ελλάδα χρειάζεται ένα νέο όραμα για το μέλλον. Μία νέα αρχιτεκτονική. Για τις ανάγκες και τις προοπτικές του 21ου αιώνα. Την επανάσταση που, μέχρι σήμερα, δεν έγινε ποτέ.

Δυστυχώς, τα ίδια λάθη που έγιναν το 2004 φαίνεται ότι επαναλαμβάνονται το 2021. Με κυριότερο όλων ότι τα καθήκοντα που έχει κληθεί να αναλάβει η αρμόδια επιτροπή έχουν ημερομηνία λήξης. Αντίστοιχα με τους Αγώνες, σε ένα τόσο σημαντικό ορόσημο όσο η επέτειος της Επανάστασης, το ζητούμενο δεν είναι ο συντονισμός των δράσεων που θα γίνονταν, ούτως ή άλλως, από την 1^η Ιανουαρίου έως την 31^η Δεκεμβρίου. Πρωτεύον δεν είναι πότε θα τελειώσει ο συμβολισμός και η κληρονομιά του 2021, αλλά πόσο πολύ θα διαρκέσει. Με μία διαφορετική στρατηγική κατεύθυνση, οι άνθρωποι που ανέλαβαν την ευθύνη θα σχεδίαζαν και θα προγραμμάτιζαν άλλα πράγματα, εάν είχαν διαφορετική προοπτική. Το μεγάλο λάθος είναι ότι η αρμόδια επιτροπή έχει λάβει και πάλι λανθασμένο job description.

Στρατηγική για τον 21ο αιώνα

Οι τεκτονικές αναταράξεις της παγκόσμιας τάξης πραγμάτων που βιώνουμε σε καθημερινή βάση ξεπερνούν τις δυνατότητες της συνηθισμένης μικροπολιτικής διαχείρισης. Οι επιπτώσεις της πανδημίας έχουν επιταχύνει τις εξελίξεις σε ρυθμούς απρόβλεπτους από τα κατεστημένα συστήματα εξουσίας. Η διάρρηξη του κοινωνικού συμβολαίου των σύγχρονων κοινωνιών οδηγεί στην αμφισβήτηση των θεσμών της σύγχρονης δημοκρατίας, αλλά και της ηγεμονίας του δυτικού πολιτισμού. Σε αυτή την κοσμογονική περίοδο, ενώ η Τουρκία επανασχεδιάζει τη θέση της στη νέα εποχή που γεννιέται, εμείς αρκούμαστε να ετεροπροσδιοριζόμαστε από την πολιτική της γείτονος. Σε αυτόν τον κόσμο που αλλάζει, ακόμα και αν δεν υπήρχε ο συμβολισμός του 2021, θα έπρεπε να τον εφεύρουμε.

Η Ελλάδα χρειάζεται ένα νέο όραμα για το μέλλον. Μία νέα αρχιτεκτονική. Για τις ανάγκες και τις προοπτικές του 21ου αιώνα. Την επανάσταση που, μέχρι σήμερα, δεν έγινε ποτέ.

Η επιτυχία του 2021 θα κριθεί από την ατζέντα που θα ανοίξει, από τα έργα που θα δημιουργήσει, από την κληρονομιά που θα αφήσει, από τα έσοδα που θα διασφαλίσει για τις επόμενες δεκαετίες. Από την επανάσταση που θα εμπνεύσει. Από τα σύμβολα που θα αναδείξουν το δρόμο του μέλλοντός μας.

Αυτή είναι η στιγμή για να ανοίξει μια μεγάλη συζήτηση, με τη συμφωνία και τη συμμετοχή όλων των κομμάτων, για το Σύνταγμα της ιδανικής πολιτείας των Ελλήνων στον 21^ο αιώνα. (2021 – Η Επανάσταση που δεν έγινε ποτέ, Εκδόσεις Παπαζήση).

Οι μεγάλες αξίες του Ελληνισμού αντιπροσωπεύουν το 2021. Όχι τα 200 χρόνια αυτού του κράτους , που δεν κατάφερε να τις μετουσιώσει. Το πρώτο μέλημα της αρμόδιας επιτροπής είναι να αντιληφθεί την αξία αυτού που κρατάει στα χέρια της : την καρδιά του σύγχρονου πολιτισμού της ανθρωπότητας.

H γιορτή της ελευθερίας πρέπει, πρώτα απ’ όλα, να είναι ελεύθερη. Ο συμβολισμός της Επανάστασης δεν επιτρέπεται να είναι ούτε τετριμμένος, ούτε συντηρητικός. Το ερώτημα είναι εάν καταφέρει το 2021 να αναδείξει το μεγάλο ή θα εγκλωβιστεί και πάλι στο μικρό. Θα επιδιώξει το εφήμερο ή το διαχρονικό; Θα αρκεστεί στα δημοσιεύματα της επόμενης ημέρας ή θα καταγραφεί στα εξώφυλλα των βιβλίων του μέλλοντος; Προφανώς, μια τέτοια κληρονομιά δεν είναι ένα άθροισμα από δράσεις και εκδηλώσεις που θα διοργάνωναν – ούτως ή άλλως – περιφέρειες, δήμοι, κοινότητες, εταιρίες, σύλλογοι, οργανώσεις και μαθητικά συμβούλια. Ούτε έργα που είχαν ήδη δρομολογηθεί ανεξάρτητα από τον εορτασμό, όπως η Εθνική Πινακοθήκη.

Οι μεγάλες αξίες του Ελληνισμού αντιπροσωπεύουν το 2021. Όχι τα 200 χρόνια αυτού του κράτους , που δεν κατάφερε να τις μετουσιώσει. Το πρώτο μέλημα της αρμόδιας επιτροπής είναι να αντιληφθεί την αξία αυτού που κρατάει στα χέρια της : την καρδιά του σύγχρονου πολιτισμού της ανθρωπότητας. Η Ελλάδα οφείλει να αναδειχθεί και να λειτουργεί ως πολιτισμική πρωτεύουσα του δυτικού πολιτισμού. Μητρόπολη των αξιών του ελεύθερου κόσμου. Πατρίδα του ωραίου, του μεγάλου και του αληθινού.

Το 2021 δεν χρειάζεται χορηγούς. Η στρατηγική του είναι ακριβώς αντίστροφη από το 2004. Τα ανταποδοτικά οφέλη δεν πρέπει να επιστρέφουν στις εταιρίες, αλλά στις πόλεις και την κοινωνία. Ευεργέτες χρειάζεται το 2021. Έναν Σίνα, έναν Ζάππα, έναν Αβέρωφ, έναν Βαλλιάνο, έναν Αρεταίο, έναν Βαρβάκη, έναν Ευγενίδη, έναν Ριζάρη, μία Σκυλίτση, έναν Σιβιτανίδη, έναν Σισμάνογλου, έναν Χαροκόπο. Για να γεμίσει η επικράτεια Πανεπιστήμια, Ακαδημίες, Μουσεία, Στάδια και Πάρκα.

Μέτρο της επιτυχίας της επιτροπής είναι το εύρος και η εμβέλεια των ευεργετών και των ιδρυμάτων που θα κινητοποιήσει για την Αναγέννηση του Ελληνικού πολιτισμού.

Ποιος θα δώσει πρώτος το καλό παράδειγμα μετά το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος;

Πόσα νέα Κέντρα Πολιτισμού θα δημιουργηθούν; Μία προσφορά 860 εκατομμυρίων. Ένα έργο σχεδιασμένο από κορυφαίους αρχιτέκτονες, ένας περιβαλλοντικά βιώσιμος, διεθνούς εμβέλειας πολιτιστικός, εκπαιδευτικός και ψυχαγωγικός αστικός τόπος, ο οποίος περιλαμβάνει τις εγκαταστάσεις της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδoς και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ένα μητροπολιτικό πάρκο, σε μία έκταση 170 στρεμμάτων. Aυτό είναι πρότυπο Ηγεσίας. Αυτό είναι πρότυπο Αριστείας.

«Mη ρωτάς τι μπορεί να κάνει η χώρα σου για εσένα, αλλά τι μπορείς να κάνεις εσύ για τη χώρα σου», όπως δήλωσε ο Ανδρέας Δρακόπουλος, χρησιμοποιώντας τη φράση ορόσημο του John F. Kennedy. «Μη φοβάστε να κάνετε λάθη. Nα αποφεύγετε τις συγκρούσεις συμφερόντων. Να είστε ανοιχτοί σε συνεργασίες, δεν υπάρχει ανταγωνισμός – στον κόσμο της φιλανθρωπίας χωράνε όλοι. Μοιραστείτε τις γνώσεις σας και μην αφήνετε τις πρωτοβουλίες – όσον καλές κι αν είναι – να παραμένουν πρωτοβουλίες για περισσότερο χρόνο απ’ ότι χρειάζεται. Δώστε τους ζωή όσο πιο σύντομα μπορείτε, διότι δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο!» Αυτή είναι η αποστολή του 2021. Τίποτα λιγότερο δεν είναι αρκετό.

Προτεραιότητα της επιτροπής είναι να διανείμει σε όλους τους εύπορους Έλληνες του κόσμου το μανιφέστο της Ελληνικής Επανάστασης, την Ελληνική Νομαρχία του Ανωνύμου Έλληνος. Για να αναλάβει ο καθένας τις ευθύνες του. Να προσφέρει, αντί να ζητάει. Σύμφωνα με την «Ελληνική Νομαρχία του Ανωνύμου Έλληνος», από την οποία εμπνεύσθηκαν- στη μνήμη του Ρήγα Φεραίου – οι Έλληνες Ευεργέτες: «Όθεν, παρε- μπρός, θέλω φανερώσει προς τους ευεργέτας της Ελλάδος το τι πρέπει να κάμωσι, και ελπίζω ως ενάρετοι, οποὺ είναι, να κάμωσι το χρέος των, καθώς τυχαίνει, διά να αποκαθιστώσι άξιοι της αρετής… Ἐνάρετος, ὦ εὐεργέται τῆς Ἑλλάδος, εἶναι μόνον ἐκεῖνος, ὁποὺ θέλοντας νὰ ζήσῃ εἰς πολλούς – δηλαδὴ ὠφελῶντας τοὺς συναδέλφους του, νὰ ἀθανατίσῃ τὸ ὄνομά του, καὶ διὰ νὰ εἰπῶ οὕτως, νὰ ζῇ καὶ ἀποθαμένος – κάμνει ὄχι ὅσον θέλει, ἀλλ ̓ ὅσον πρέπει».

Το 2021 δεν είναι έτος όπως οποιοδήποτε άλλο. Είναι μια εμβληματική στιγμή στην ιστορία, που υπάρχει μόνο μία φορά κάθε 100 χρόνια. Η ηγεσία της χώρας έχει την υποχρέωση να την αξιοποιήσει για κάτι μεγάλο, κάτι σημαντικό, κάτι συμβολικό. Με πρωτοποριακούς θεσμούς και έργα παγκόσμιας ακτινοβολίας, που θα μείνουν στην ιστορία με τη φράση: «Αυτό έγινε το 2021!»

Ο Δημήτρης Τζιώτης είναι Σύμβουλος Στρατηγικής, www.dimitristziotis.org.

Το τελευταίο του βιβλίο με τίτλο «2021 – Η Επανάσταση που δεν έγινε ποτέ», κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Παπαζήση.