Τα δικαστήρια διαδοχής του Μέρντοχ και πώς τα απέφυγε ο σοφός ιδρυτής της ΙΚΕΑ

Είναι αμέτρητες οι ιστορίες ανθρώπων που δημιούργησαν, από το μηδέν, παγκόσμιους κολοσσούς, οι οποίοι έφτασαν κοντά στην καταστροφή, μετά τις δικαστικές διαμάχες των παιδιών τους για τη διαδοχή.

Χαρακτηριστικές είναι οι περιπτώσεις των Guccio Gucci (η οικογένεια έχασε τον έλεγχο του πολυτελούς brand μόδας το 1993, όταν πωλήθηκε στην Investcorp, μετά στην Kering κι έπειτα στην LVMH) και Henry J. Heinz (πουλούσε προϊόντα από τον κήπο του, πριν δημιουργήσει αυτοκρατορία τροφίμων. Οι δυο γιοι του δεν συνέχισαν στο ίδιον ρυθμό και το 2015 η επιχείρηση πωλήθηκε στην Kraft και διαλύθηκε σε κομμάτια).

Για να γλιτώσει τις σχετικές συγκινήσεις ο Rupert Murdoch, αρνείτο πεισματικά να χρίσει κληρονόμο έως τα 94. Τότε διάλεξε τον πρωτότοκο γιο του, Lachlan, με τον οποίον μοιράζονται τις ίδιες, συντηρητικές, πεποιθήσεις. Προκειμένου να καταστεί αυτό δυνατό, έκανε deal δισεκατομμυρίων με τα άλλα του παιδιά.

Ο ιδρυτής της ΙΚΕΑ, Ingvar Kamprad έκανε κάτι πιο απλό: άφησε εκτός “μάχης” διαδοχής τους γιους του. Το μοντέλο που δημιούργησε αντιγράφηκε από τον ιδρυτή του eBay (γιο Ινδών μεταναστών που άρχισε από το σπίτι του την πλατφόρμα δημοπρασιών που εξελίχθηκε σε γίγαντα ηλεκτρονικού εμπορίου), μεταξύ πολλών άλλων.

 

Η ΙΚΕΑ ξεκίνησε τη διαδρομή της από ένα κέικ.

Ο Kamprad συνειδητοποίησε τον επαγγελματικό του προσανατολισμό, όταν στα 17 του (1943) αναπαρήγαγε/αντέγραψε το τραπέζι του θείου του και στη συνέχεια το πούλησε -φθηνότερα-, σε πολλά σπίτια του χωριού του, στη Σουηδία. Με τα λεφτά που μάζεψε, έφτιαξε την πρώτη του επιχείρηση: do it yourself έπιπλα.

Προφανώς και το 1958 το DIY υπήρχε μεν, αλλά δεν ήταν mainstream έννοια. Τη έκανε ο Kamprad, αρχικά στη χώρα του και μετά σε όλον τον κόσμο. Έπειτα, λανσάρισε και το  “επίπεδο πακετάρισμα”, για να μειώσει το κόστος μεταφοράς και παραγωγής, κάτι που έφερε την επανάσταση στη βιομηχανία επίπλων.

Ο Per Heggenes, επικεφαλής του ΙΚΕΑ Foundation, είχε δηλώσει το 2012 ότι «ο Kamprad δεν είχε ως προτεραιότητα τα λεφτά και αυτό φαίνεται ξεκάθαρα στον τρόπο που δόμησε την ιδιοκτησία».

Η 27η Ιανουαρίου του 2018 ήταν η τελευταία μέρα του ιδρυτή της ΙΚΕΑ στη ζωή. ‘Έφυγε’ σε ηλικία 91 χρόνων -από πνευμονία-, με την περιουσία του να εκτιμάται σε δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια.

Αποδείχθηκε πως ο εκ των πιο πλούσιων κατοίκων του πλανήτη είχε δομήσει την αυτοκρατορία του με πρωτότυπο -και σύνθετο- τρόπο, ώστε να είναι για πάντα ανεξάρτητη και να επιβιώσει μετά το θάνατο του.

Πώς; Με το να μην μπορεί ποτέ να καταλήξει η ιδιοκτησία της επιχείρσης, σε έναν άνθρωπο. Ακόμα και αν αυτός ήταν ένας απευθείας κληρονόμος του. Ή καλύτερα, ιδιαίτερα αν ήταν απευθείας κληρονόμος.

Αφαίρεσε από τους γιους τους κάθε λόγο για να τσακωθούν και δη επί της διαδοχής.

Το πρωτότυπο master plan του ιδρυτή της ΙΚΕΑ

Η πολύπλοκη δομή ιδιοκτησίας (με δίκτυο ιδρυμάτων) που δημιούργησε ο Kamprad εξασφαλίζει ότι δεν μπορεί να γίνει συγκέντρωση ελέγχου από έναν κληρονόμο, αποτρέποντας έτσι, τις διαμάχες διαδοχής. Το μοντέλο του αναφέρεται συχνά ως “παράδειγμα έξυπνης εταιρικής διακυβέρνησης”.

Το πρώτο πράγμα που έκανε ήταν να κάνει αδύνατη τη συγκέντρωση όλου του ελέγχου σε έναν άνθρωπο. Άρχισε από τον εαυτό του.

Από τη δεκαετία του ’80 είχε παραδώσει έλεγχο του «μεγαλύτερου πωλητή επίπλων του πλανήτη», σε ένα δίκτυο με ιδρύματα και εταιρίες χαρτοφυλακίων.

Είχε ιδρύσει την Stichting Ingka Foundation (όπου ανήκουν τα περισσότερα καταστήματα) στη Δανία, οργανισμό που δεν έχει “αφεντικά”, αλλά ανήκει στον εαυτό του. Στις προϋποθέσεις της ύπαρξης του ιδρύματος ήταν να κάνει δωρεές σε φιλανθρωπίες, όπως και να «στηρίζει την πρωτοβουλία».

Επίσης, επιτρέπει την επανατοποθέτηση των κερδών στην ΙΚΕΑ.

Τo Bloomberg έχει αναφέρει χαρακτηριστικά, πως «το ίδρυμα επί της ουσίας, είναι ο ιδιοκτήτης του εαυτού του. Τα μέλη της οικογένειας Kamprad δεν μπορούν να ‘χουν μετοχές σε αυτό».

Από την αρχή έως τώρα -και για πάντα-, η Stichting Ingka Foundation υπάρχει και λειτουργεί εκτός ελέγχου της οικογενείας.

Την έχει υπό την εποπτεία της το Interogo Foundation, με έδρα στο Λιχνενστάιν. Αυτό διοικείται από Συμβούλιο ιδρύματος (Stiftungsrat), που αποτελείται από τουλάχιστον δυο μέλη και το Εποπτικό Συμβούλιο (Beirat), που αποτελείται από επτά μέλη. Εκεί τα της οικογένειας Kamprad ήταν, και θα είναι για πάντα, η μειονότητα.

Η θυγατρική της, Inter IKEA είναι ο παγκόσμιος franchisor της ΙΚΕΑ.

Αυτή ο ιδρυτής την έδωσε στα παιδιά του. Οι τρεις βιολογικοί γιοι του (υιοθέτησε την Annika Kihlbom με την πρώτη του σύζυγο, στην οποία έδωσε 300.000 δολάρια) έχουν σημαντικούς ρόλους στην ΙΚΕΑ, την Inter IKEA, ενώ μοιράστηκαν την Ikano Grkoup (των δισεκατομμυρίων δολαρίων, με κτηματομεσιτικές, οικονομικές και κατασκευαστικές επιχειρήσεις).

Ιδιοκτήτες της ΙΚΕΑ ωστόσο, δεν θα γίνουν ποτέ, κάτι που φρόντισε να εξασφαλίσει ο άνθρωπος που άλλαξε για πάντα τον τρόπο που αγοράζει έπιπλα ο πλανήτης.