Έκθεση-ντροπή για την Ελλάδα. Αστυνομική αυθαιρεσία, άθλιες συνθήκες κράτησης, τμήματα κολαστήρια

Η Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων του Συμβουλίου της Ευρώπης (CPT) κατακεραυνώνει τη χώρα μας για τις συνθήκες κράτησης στα ελληνικά σωφρονιστικά ιδρύματα.

Σύμφωνα με τη νέα έκθεση που δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα, διαπιστώθηκε υπερβολική αστυνομική βία, άσχημες συνθήκες, συνωστισμός, ελλιπής υγειονομική περίθαλψη, βία ανάμεσα στους κρατουμένους και απαράδεκτες φυλακές ανηλίκων.

Μέλη της Επιτροπής έκαναν αυτοψία αστυνομικά τμήματα και φυλακές σε όλη την Ελλάδα τον Απρίλιο του 2015. Όπως καταγράφουν στην έκθεση τους, στη χώρα μας συνεχίστηκε η αστυνομική βία και η κακομεταχείριση, ιδίως από τους άντρες της Ομάδας Δέλτα όσο λειτουργούσε, η οποία ενδέχεται μάλιστα να επανέλθει στο προσκήνιο μήνες μετά την κατάργηση της από τον Νίκο Τόσκα.

Το Συμβούλιο της Ευρώπης καλεί τη χώρα μας να παραδεχθεί το πρόβλημα της βίας απ’ την πλευρά της ΕΛ.ΑΣ. και να βελτιώσει τις συνθήκες στα σωφρονιστικά ιδρύματα.

Για τις φυλακές καταγράφεται ο υπερπληθυσμός αλλά και η χρόνια έλλειψη προσωπικού. Όπως αναφέρεται, το ελληνικό σωφρονιστικό σύστημα βρίσκεται σε οριακό σημείο και “οι φυλακές στην Ελλάδα λειτουργούν πλέον σαν αποθήκες ανθρώπων”.

Αστυνομική βία και άθλιες συνθήκες κράτησης

Αναλυτικότερα, τα μέλη της Επιτροπής αναφέρουν πως τους διαβιβάστηκαν αξιόπιστες καταγγελίες για “υπερβολική χρήση βίας από αστυνομικούς κατά την προσαγωγή αλλά και ύστερα από αυτήν, μερικές εκ των οποίων υποστηρίζονται από ιατρικές γνωματεύσεις”.

Μεταξύ άλλων, υπογραμμίζεται: “Η κακομεταχείριση από αστυνομικούς στα Τμήματα Ασφαλείας, ιδιαιτέρως εις βάρος αλλοδαπών, μεταξύ άλλων και για την απόσπαση ομολογίας συνεχίζει να αποτελεί συνήθη πρακτική, κυρίως στο Αστυνομικό Τμήμα Αγίου Παντελεήμονα στην Αθήνα και στο Αστυνομικό Τμήμα Πλατείας Δημοκρατίας στη Θεσσαλονίκη”.

Καταγγέλλεται ότι οι αλλοδαποί αντιμετωπίζονται “από πολλές απόψεις ως ύποπτοι για τη διάπραξη εγκλημάτων”, ενώ επαναλαμβάνεται ότι οι παράτυποι μετανάστες θα έπρεπε να κρατούνται σε ειδικές εγκαταστάσεις, με εκπαιδευμένο προσωπικό.

Καταγγελίες για κακομεταχείριση από αστυνομικούς υπήρξαν και σε ανήλικους κρατούμενους, οι οποίοι υποστήριξαν ότι ανακρίθηκαν ή υποχρεώθηκαν να υπογράψουν ομολογία χωρίς συνήγορο. Ως προς τα καταστήματα κράτησης, αυτό της Κορίνθου κρίνεται ακατάλληλο για την κράτηση ανηλίκων, ενώ απαράδεκτη χαρακτηρίζεται και η κράτηση ασυνόδευτων ανηλίκων σε κέντρα όπως η Πέτρου Ράλλη.

Οι κρατούμενοι – θύματα αστυνομικής βίας δεν έχουν υποβάλλει πάντως καταγγελίες για κακομεταχείριση από αστυνομικούς, “λόγω του φόβου αντιποίνων ή βαρύτερης ποινής”.

Η Επιτροπή καλεί αρχές να αναγνωρίσουν πλήρως το “διαδεδομένο και βαθιά ριζωμένο πρόβλημα των κακομεταχειρίσεων που διαπράττονται από την αστυνομία” και εισηγείται να δημιουργηθεί ένα σύστημα καταγραφής των ανακρίσεων της αστυνομίας σε ηχητικά αρχεία ή αρχεία βίντεο.

Για τις φυλακές

“Η κατάσταση έχει επιδεινωθεί σε τέτοιο βαθμό που πλέον δεν τίθεται ζήτημα παραβίασης του άρθρου 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (σ.σ. το οποίο απαγορεύει την απάνθρωπη και ταπεινωτική μεταχείριση), αλλά παραβίασης του δικαιώματος στη ζωή”, επισημαίνεται στην έκθεση, η οποία διαπιστώνει επίσης την έλλειψη ιατρικής φροντίδας για τους κρατούμενους.

Στις ελληνικές φυλακές δεν διαπιστώθηκε πρόβλημα κακομεταχείρισης των κρατουμένων από τους σωφρονιστικούς υπαλλήλους, αλλά μεγάλο πρόβλημα βίας και εκφοβισμού μεταξύ των κρατουμένων.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα διαπιστώνεται στις φυλακές Κορυδαλλού όπου πτέρυγες που φιλοξενούν 350 έως 400 κρατουμένους εποπτεύονται από έναν ή δύο μόνο φύλακες, “κατάσταση που θα μπορούσε να παρομοιασθεί με καζάνι που σιγοβράζει και το οποίο εκρήγνυται βίαια κάθε λίγους μήνες”.

Για το “Κολαστήριο”

“Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του 2015, η κατάσταση στο Νοσοκομείο Κρατουμένων Κορυδαλλού ήταν τόσο ακραία, κυρίως ο υπερπληθυσμός, οι κάκιστες συνθήκες υγιεινής και η υποστελέχωση, που η εγκατάσταση θα μπορούσε να παρομοιασθεί με αποθήκη για άρρωστους κρατουμένους που εν συνεχεία αφήνονται στην τύχη τους” αναφέρει η έκθεση.

Διαβάστε ολόκληρη την έκθεση εδώ

Τι αναφέρει το υπουργείο σε ανακοίνωσή του

“Η έκθεση είναι γενικά επικριτική, όχι πάντως όσο προηγούμενες που είχαν οδηγήσει σε δημόσια δήλωση (public statement). Αποτυπώνει μια κατάσταση που διαμορφώθηκε σε βάθος δεκαετιών εγκατάλειψης των φυλακών. Εν τούτοις αναγνωρίζονται και τα θετικά βήματα που έχουν σημειωθεί. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης εργάζεται εντατικά για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που εντοπίζονται. Για το λόγο αυτό συνεργάζεται στενά με την Επιτροπή, προκειμένου να υιοθετήσει μέτρα βελτίωσης και να αξιοποιήσει τη διεθνή εμπειρία.

Από τον Απρίλιο του 2015, όμως, πολλά έχουν αλλάξει στις φυλακές. Ειδικότερα:

Ο αριθμός των κρατουμένων τον Απρίλιο του 2015, οπότε η Επιτροπή επισκέφθηκε την Ελλάδα, ήταν 11.569. Μετά την νομοθετική παρέμβαση, με το ν . 4322/2015, ο αριθμός των κρατουμένων σήμερα είναι 9.571. Στόχοι, που υλοποιήθηκαν ήταν: κανείς κρατούμενος στο πάτωμα, κανένα τριώροφο κρεβάτι. Σήμερα στη φυλακή Ναυπλίου κανείς κρατούμενος δεν κοιμάται στο πάτωμα (από 547 οι κρατούμενοι ανέρχονται στους 382). Ωστόσο, και πάλι ο χώρος συνολικά δεν επαρκεί.

Οι φυλακές είναι πράγματι υποστελεχωμένες. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης έχει ήδη, κατ’ επανάληψη, ζητήσει την πρόσληψη του αναγκαίου προσωπικού, ώστε να πληρούνται οι όροι ασφαλείας και παράλληλα να λειτουργούν δράσεις απασχόλησης, εκπαίδευσης και εξωστρέφειας. Ελπίζεται ότι σύντομα οι προσπάθειες αυτές θα καρποφορήσουν. Εν τω μεταξύ επιδιώκεται η ορθολογική κατανομή του υπάρχοντος προσωπικού.

Για την αντιμετώπιση του εκφοβισμού και της βίας μεταξύ κρατουμένων εκτός από το συνεχή έλεγχο των σωφρονιστικών υπαλλήλων και την ενεργοποίηση πειθαρχικών διαδικασιών, με το ν. 4322/2015 (άρ. 5) αυστηροποιήθηκε το ποινικό πλαίσιο, ώστε οι ποινικές κυρώσεις που επιβάλλονται για τέτοια αδικήματα να μην «συγχωνεύονται» αλλά να εκτίονται ολόκληρες. Σαφείς οδηγίες για την πρόληψη και την καταστολή οποιασδήποτε τέτοιας παραβατικής ενέργειας δίδονται τακτικά και με τη δέουσα ένταση.

Το Υπουργείο Δικαιοσύνης σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας, όπως προτείνει η Επιτροπή, επεξεργάζεται ένα ολοκληρωμένο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης των κρατουμένων, σ’ όλη την Ελλάδα, στο πλαίσιο του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Σ’ αυτή τη βάση καταγράφηκαν και επανασχεδιάζονται όλες οι δομές υγείας στις φυλακές, όπως Ειδικά Περιφερειακά Ιατρεία και Ειδικά Κέντρα Υγείας. Τα δύο θεραπευτικά καταστήματα, πρώτα το Ψυχιατρείο και αμέσως μετά το Νοσοκομείο Κορυδαλλού, μεταμορφώνονται σε κανονικές μονάδες υγείας. Ήδη προστέθηκαν έξι (6) γιατροί και άμεσα αναμένονται ακόμα τέσσερις (4) ενώ γίνονται και βελτιώσεις στις υποδομές.

Για την απεξάρτηση προωθείται το σχετικό νομικό πλαίσιο για την ουσιαστική λειτουργία του συστήματος ανίχνευσης, συμβουλευτικής και θεραπείας μέσα στις φυλακές. Ήδη λειτουργεί η νέα ολοκληρωμένη θεραπευτική κοινότητα ΚΕΘΕΑ-ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ στη φυλακή Θεσσαλονίκης.

Η κράτηση των ανηλίκων, με το ν.4322/2015, περιορίστηκε στα πολύ σοβαρά εγκλήματα (ανθρωποκτονία, βιασμό). Σήμερα (16.2.2016) στη φυλακή παραμένουν εννέα (9) ανήλικοι. Η φυλακή ανηλίκων (Κορίνθου) βελτιώνεται στις υποδομές, εξοπλίζεται και εμπλουτίζεται με προγράμματα και δράσεις. Εξάλλου, η απομόνωση, καθ’ όλο το 2015, χρησιμοποιήθηκε μόνο για έναν (1) κρατούμενο.

Πάνω στο τρίπτυχο Ασφάλεια, Ανθρωπισμός, Επανένταξη οι ειδικότεροι στόχοι του Υπουργείου Δικαιοσύνης στο σωφρονιστικό, για την επόμενη τριετία, είναι οι εξής:

Κατάστρωση συνεκτικού στρατηγικού σχεδίου για το σωφρονιστικό σύστημα.

Βελτίωση των υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας στα καταστήματα κράτησης και αναμόρφωση του Ψυχιατρείου και του Νοσοκομείου Κρατουμένων.

Εμπέδωση εκπαιδευτικών θεσμών στις φυλακές, όπως τα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας και η εξ αποστάσεως φοίτηση, και ενίσχυση δράσεων εργασιακής, οικογενειακής, κοινωνικής και ψυχολογικής στήριξης για την προετοιμασία της αποφυλάκισης και την ομαλή επανένταξη.

Ένταξη στις δομές του σωφρονιστικού συστήματος υπηρεσιών απεξάρτησης και διεύρυνση των ήδη υπαρχόντων (ν. 4139/2013).

Επιμόρφωση (αρχική και συνεχιζόμενη) του προσωπικού των φυλακών (σωφρονιστικών υπαλλήλων και εξωτερικών φρουρών) και αναβάθμιση του ρόλου.

Αναδιοργάνωση των αγροτικών φυλακών και των παραγωγικών εργαστηρίων με σκοπό την ενίσχυση της επανένταξης και την αυτοχρηματοδότηση των δομών.

Διοικητική αναδιοργάνωση της σωφρονιστικής διοίκησης και ορθολογική αξιοποίηση του προσωπικού με ανάθεση καθηκόντων αναλόγως προσόντων.

Βελτίωση υποδομών και ως εκ τούτου των συνθηκών κράτησης στις φυλακές.

Ενίσχυση της επανένταξης και ανάπτυξη των εναλλακτικών μέτρων έκτισης της ποινής”.