Γιατί το ασφαλιστικό Μακρόν έχει εξοργίσει τους Γάλλους

Οι απεργιακές κινητοποιήσεις στη Γαλλία το τελευταίο δίμηνο είναι συνεχείς και ιδιαίτερα επιτυχημένες. Ο Εμανουέλ Μακρόν και η κυβέρνηση της οποίας προϊσταται επιθυμούν να αλλάξουν το ασφαλιστικό σύστημα της χώρας επί το… αντιδραστικότερον, γεγονός που έχει προκαλέσει τεράστια κύματα οργής.

O υποψήφιος διδάκτορας σύγχρονης ιστορίας στην ανωτάτη σχολή κοινωνικών επιστημών του Παρισιού Χρήστος Ανδριανόπουλος αναλύει για το News 24/7 τις βασικές παραμέτρους του νομοσχεδίου που έχει βγάλει τους Γάλλους μαζικά στους δρόμους και έχει προκαλέσει ίσως ανεπανόρθωτη ζημιά στη δημοφιλία του Γάλλου προέδρου.

Ποια είναι τα βασικά σημεία της μεταρρύθμισης Μακρόν για το ασφαλιστικό

Πρώτα απ’όλα είναι σημαντικό να επισημανθεί ο τρόπος με το οποίο η κυβέρνηση Μακρόν επιλέγει να αναδείξει τα σημεία της μεταρρύθμισης. Η ασάφεια των δηλώσεων τόσο του προέδρου όσο και του πρωθυπουργού είναι εντυπωσιακή για ένα τόσο σημαντικό νομοσχέδιο. Το μόνο που επαναλαμβάνεται σθεναρά και με μία σχετική καθαρότητα είναι πως σε καμία περίπτωση ο νόμος για το συνταξιοδοτικό δεν πρόκειται να το μετατρέψει σε ένα σύστημα ανταποδοτικό από αλληλέγγυο που είναι αυτή τη στιγμή. Παρόλα αυτά θεωρώ πως το συνταξιοδοτικό που προετοιμάζουν είναι ένα σύστημα εξόφθαλμα ανταποδοτικό.

Πέραν αυτής της σημαντικής αλλαγής η βασική επιδίωξη του ίδιου του Μακρόν από την εποχή που ήταν υπουργός του Ολάντ ήταν να ανατρέψει και να εξαφανίσει τα ιδιαίτερα προνομία που απολάμβαναν κάποιοι εργασιακοί κλάδοι. Με αυτά τα δεδομένα μπορούμε να πούμε ότι τα βασικά σημεία της μεταρρύθμισης είναι τα εξής:

α. Κατάργηση των 42 ειδικών συνταξιοδοτικών καθεστώτων που αντανακλούν περίπου δύο αιώνες εργατικών αγώνων και συγκρότησης του γαλλικού δημοσίου. Το νέο σύστημα προβλέπει τη δημιουργία ενός ενιαίου φορέα κοινωνικής ασφάλισης. Όπως φαίνεται, από αυτόν τον ενιαίο φορέα θα εξαιρεθούν τα σώματα της αστυνομίας.

β. Η καθιέρωση ενός συστήματος με points. Πλέον η σύνταξη θα υπολογίζεται βάσει ενός ενιαίου συστήματος συγκέντρωσης πόντων. Πρόκειται για το πιο «πονηρό» σημείο της μεταρρύθμισης και το πιο τεχνικό. Ο εργαζόμενος είναι αντιμέτωπος με ένα σύνθετο σύστημα που συνδέει τη σύνταξή του με πόντους των οποίων η αξία μπορεί να αλλάξει σε 30 χρόνια καριέρας ενώ η αποδοτικότητα των πόντων συνδέεται με την μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της γαλλικής οικονομίας. Χονδρικά αντί για τα 25 καλύτερα έτη στον ιδιωτικό τομέα και τα καλύτερα 6 στον δημόσιο, η σύνταξη θα υπολογίζεται πια με βάση τις εισφορές που έχουν συγκεντρωθεί κατά τη διάρκεια όλων των χρόνων της καριέρας. Καταλαβαίνετε ότι οι γυναίκες που σε γενικές γραμμές πληρώνονται 20% λιγότερο από τους άντρες καθώς και οι part time εργαζόμενοι/ες θα είναι οι πρώτοι/ες που θα θιγούν. Αυτό μας φέρνει στο τρίτο σημείο.

γ. Το όριο συνταξιοδότησης δεν αλλάζει επισήμως όμως πλέον επαφίεται στον εργαζόμενο να «φτιάξει» την σύνταξή του. Έτσι δεδομένου ότι το νέο σύστημα με τους πόντους επιφυλάσσει χαμηλότερες συντάξεις, στα 62 χρόνια ηλικίας είσαι σχετικά νέος για να συγκεντρώσεις τους πόντους που θα αποφέρουν μία ικανοποιητική σύνταξη. Για συγκεντρωθούν οι απαιτούμενοι πόντοι για μία αξιοπρεπή σύνταξη ο εργαζόμενος πρέπει (και πλέον μπορεί) να δουλέψει μέχρι τα 64 ή και τα 67 χρόνια. Ένα τέτοιο σύστημα δικαίως θυμίζει σε πολλούς τα ιδιωτικά συστήματα ασφάλισης. Μην ξεχνάτε ότι ο χρηματοπιστωτικός κολοσσός Black Rock παρακολουθεί στενά τη διαδικασία της μεταρρύθμισης, με πολλούς να τον κατηγορούν μάλιστα ότι προσφέρει την τεχνογνωσία του στην κυβέρνηση.

Γιατί ο Πρόεδρος και ο Πρωθυπουργός επιμένουν τόσο φορτικά στην εφαρμογή του σχεδίου τους και επί της ουσίας δεν συζητούν εναλλακτικές;

Θυμάμαι μια συνέντευξη του προέδρου του γαλλικού ΣΕΒ που απαντώντας στην ερώτηση δημοσιογράφου για το εάν ο Μακρόν το παρακάνει με την ανένδοτη στάση του, απάντησε με σηκωμένο το δάκτυλο ότι «ο Μακρόν έχει εκλεγεί για να κάνει μία δουλειά και θα την κάνει μέχρι τέλους».

Κοιτάξτε, ο Μακρόν είναι ένας πολιτικός άνδρας που βρίσκεται σε απόλυτη ρήξη με όλες σχεδόν τις πολιτικές παραδόσεις της Γαλλίας. Ο ίδιος προέρχεται από τον τραπεζικό τομέα (πράγμα αδιανόητο για πρόεδρο δημοκρατίας) και σε καμία περίπτωση δεν σκοπεύει να παίξει τον ρόλο των προηγούμενων προέδρων, δηλαδή αυτής της φιγούρας που έστω και υποκριτικά απαλύνει τις πολιτικές έριδες. Ο Μακρόν και το κόμμα του χτίστηκε σε μία κρίσιμη περίοδο όπου το σοσιαλιστικό κόμμα κατέρρεε και τα μεγάλα τραστ απαιτούσαν, εν μέσω κρίσης, μια φυγή προς τα εμπρός.

Με τον Μακρόν στρατεύθηκε ένα κομμάτι του παλαιού κομματικού συστήματος που προσπαθούσε να απαλλαγεί από τα βαρίδια που κατά το παρελθόν καθυστερούσαν μία τέτοια πορεία. Στο ιδιότυπο κόμμα του υπάρχουν αριβίστες πολιτικοί δεύτερης διαλογής που σε άλλη περίπτωση δεν θα έβλεπαν εξουσία και αυτό το γνωρίζουν. Επίσης εντός του κόμματος του (Η Δημοκρατία Μπροστά!) δεν θα βρείτε εκπροσώπους φορέων, επαγγελματικών ομάδων ή ενώσεων. Ακόμα δεν διαθέτει κοινωνικούς εταίρους πέραν από την αστυνομία και ίσως την εργατική συνομοσπονδία CFDT που ούτως ή άλλως πρόσκειται σε αυτόν.

Οι ψηφοφόροι του είναι άτομα τα οποία έχουν αφήσει οριστικά πίσω τους τις όποιες κοινωνικές ευαισθησίες. Κοντολογίς ο Μαρκονισμός είναι ένα πολιτικό σύστημα απαλλαγμένο από το άμεσο κόστος των πολιτικών που εφαρμόζει. Για αυτό και είναι το αγαπημένο παιδί των 40 μεγαλύτερων γαλλικών επιχειρήσεων εισηγμένων στο χρηματιστήριο. Η καριέρα του φτιάχτηκε από απαίτηση σημαντικών συμφερόντων με σκοπό επιβάλει ένα δόγμα του σοκ στην εργασία στην υγεία και στο σύστημα των δημόσιων παροχών. Αυτό για πολλά χρόνια δεν μπορούσε να συμβεί λόγω κοινωνικών αντιστάσεων που επηρέαζαν και την σταθερότητα των κυβερνήσεων και την συνοχή των παλαιών κομμάτων. Σε αντίθεση με τα παλαιά κόμματα ο Μακρόν δεν έχει κανένα μέσο ούτε διάθεση να επιστρέψει στην παραδοσιακή πολιτική των διαμεσολαβήσεων και των διαπραγματεύσεων με κοινωνικούς φορείς Ο Μακρόν είναι απαλλαγμένος από όλα αυτά… ξέρει να κάνει ένα πράγμα και αυτοί που τον υποστηρίζουν επιθυμούν ακριβώς αυτό. Κατά παράδοξο τρόπο αυτή η ανένδοτη πολιτική είναι για τον ίδιο μοχλός πολιτικής επιβίωσης.

Γιατί το σχέδιο αυτό έχει θυμώσει τόσο πολύ τους Γάλλους και παρατηρείται αυτή η μαζική κινητοποίηση;

Νομίζω ότι η κατάσταση που περιέγραψα πιο πάνω είναι ιδιαίτερα αισθητή στους Γάλλους. Η στάση της κυβέρνησης δημιουργεί τις συνθήκες μιας κοινωνικής μάχης χωρίς αυταπάτες για τις προθέσεις του αντιπάλου. Η μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού δεν είναι αποκλειστικό έργο της παρούσας κυβέρνησης αλλά έχει ξεκινήσει ήδη από το 2008-2009. Η αδιαλλαξία όμως του Μακρόν, κάνει το σχέδιο δεκαετιών για την πλήρη φιλελευθεροποίηση της εργασίας, πιο εύληπτο για την μεγάλη πλειοψηφία του Γαλλικού λαού. Ο θυμός όμως πιστεύω ότι έχει και μία διάσταση βαθιάς πολιτική συνείδησης που διαπερνά τους γάλλους εργαζόμενους.

Το 2016 ο Μακρόν μαζί με την επίσης νέα υπουργό Ελ Κομρί ήταν υπουργός του Ολάντ και ήδη από τότε είχαν θέσει τα θεμέλια της τωρινής μεταρρύθμισης. Εκείνη την περίοδο είχε κυκλοφορήσει ένα σύνθημα : «εναντιωνόμαστε στον Μακρόν και στον κόσμο του ». Σήμερα αυτό το μειοψηφικό τότε σύνθημα είναι κοινός τόπος για τον καθένα και την κάθε μία. Ο Μακρόν δεν μεταρρυθμίζει απλά το συνταξιοδοτικό. Η αντίθεση στο νομοσχέδιο ίσως είναι η αφορμή της έκρηξης. Μακρονισμός σημαίνει σίγουρα χειρότερες συντάξεις και ελαστικές σχέσεις εργασίας, σημαίνει επίσης περικοπές στην παιδείκαι κυρίως στην υγεία. Σημαίνει επίσης κατάργηση του δικαιώματος πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Σημαίνει τα νοσοκομεία να διώχνουν γρήγορα ασθενείς για να πιάσουν τα κριτήρια παραγωγικότητας που έχουν θεσπισθεί. Σημαίνει το «μπλοκάκι » να είναι η μοναδική προοπτική ενός νέου και μιας νέας σήμερα.

Σημαίνει την μετατροπή των κοινωνικών δομών για την ανακούφιση ατόμων με δυσκολίες σε κέντρα αναγκαστικής επανένταξης στην εργασία. Σημαίνει επίσης ένα αστυνομικό κράτος που έχει κηρύξει τον πόλεμο σε οποιοδήποτε βρίσκεται στον δρόμο. Τέλος σημαίνει οι ανατριχιαστικές καταγγελίες για χιλιάδες ακρωτηριασμούς και ξυλοδαρμούς διαδηλωτών να εναλλάσσονται με δηλώσεις υπουργών που αρνούνται συλλήβδην τα ίδια τα γεγονότα. Οι Γάλλοι έχουν θυμώσει γιατί έχει διαρρηχθεί ανεπανόρθωτα η σχέση πολίτη-κράτους. Επίσης ο ζωτικός χώρος που οι εργαζόμενοι ζουν και εργάζονται απειλείται ανοιχτά με και θεωρώ ότι αυτό είναι ιστορικά η απαρχή κάθε μεγάλου κινήματος στον χώρο της εργασίας.

Δεν παρατηρούνται φαινόμενα κοινωνικού αυτοματισμού στη Γαλλία και ποια είναι η στάση των μεγάλων ΜΜΕ;

Θεωρώ ότι η κυβέρνηση επενδύει σοβαρά και ουσιαστικά στον κοινωνικό αυτοματισμό. Αν κοιτάξει κάποιος τα σχόλιά των υπουργών για τις απεργίες θα διαπιστώσει ότι είναι επί της ουσίας μια εκλεπτυσμένη μορφή της κατασυκοφάντησης κοινωνικών ομάδων και επαγγελματικών κατηγοριών που ακούγονται δεξιά και αριστερά. Πολλές φορές δε, τα επίσημα χείλη δεν φροντίζουν καν να φιλτράρουν τα συκοφαντικά σχόλια. Τα ΜΜΕ έχουν παίξει θεμελιώδη ρόλο στην διαμόρφωση αυτής της κατάστασης όχι μόνον σε ότι αφορά κεντρικά στις απεργίες αλλά και σε οτιδήποτε είναι σχετικό με αυτούς που « δεν τα έχουν καταφέρει στη ζωή ». Τεμπέληδες, προνομιούχοι, εγκληματίες συνδικαλιστές και γυναίκες που ανεύθυνα χωρίζουν σε περίοδο οικονομικής δυσχέρειας είναι φιγούρες που συχνά θα συναντήσει κάποιος σε ρεπορτάζ και άρθρα.

Ένα μεγάλο κομμάτι των ΜΜΕ έχει υιοθετήσει αυτόν κοινωνικά περιφρονητικό λόγο. Αυτή όμως η στάση δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι παράγει αποτελέσματα διότι εδώ και δύο μήνες προκύπτει από τις σφυγμομετρήσεις πως οι απεργιακές κινητοποιήσεις απολαμβάνουν της μαζικής και συνεχόμενης στήριξης της πλειοψηφίας των γάλλων πολιτών. Επιπλέον η σιωπή των ΜΜΕ για τις απεργίες, η διαστρέβλωση και η μεροληψία αρχίζει να ερεθίζει ένα μεγάλο φάσμα πολιτικών απόψεων και όχι μόνον αυτών που πρόσκεινται στην άκρα αριστερά.

Τι ρόλο παίζει σ’ όλα αυτά το κίνημα των κίτρινων γιλέκων;

Τα κίτρινα γιλέκα είναι αδιαμφισβήτητα ένα από τα πιο σημαντικά πολιτικά γεγονότα της τελευταίας πεντηκονταετίας. Έχοντας έρθει αντιμέτωπα με πολλές πολιτικές προκλήσεις εδώ και πάνω από ένα χρόνο, τα κίτρινα γιλέκα ήταν η πρώτη πολιτική οντότητα που αποκαθήλωσε την εικόνα του προέδρου Μακρόν στα μάτια των γάλλων. Στο πλαίσιο των απεργιών είναι ιδιαίτερα δραστήρια με όλες τους βέβαια τις εσωτερικές διαφοροποιήσεις. Θα λέγαμε πως είναι το στοιχείο που εντός των κινητοποιήσεων σηκώνει την σημαία του αντιμακρονισμού και της πτώσης της κυβέρνησης. Αυτό είναι κάτι το οποίο δίνει σίγουρα έναν τόνο στο κίνημα των απεργιών. Είναι όμως χρήσιμο να πούμε ότι τα γιλέκα δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να υποκαταστήσουν τον ρόλο των συνδικάτων και των επιτροπών απεργίας.

Από τις αρχές Δεκέμβρη είδαμε την ανάδυση ενός γαλαξία δράσεων, πορειών, επιτροπών αγώνα συνελεύσεων και απεργιακών ταμείων. Οι εργαζόμενοι με την δράση τους απάντησαν στις, κατά τη γνώμη μου, πάρα πολύ ατυχείς δηλώσεις πως πια το κλασικό εργατικό κίνημα έχει καταργηθεί και πως το μέλλον βρίσκεται σε καινούριες πολιτικές εκπροσωπήσεις. Πρέπει να πούμε πως η ατζέντα των κίτρινων γιλέκων είναι διαφορετική από αυτή του κινήματος των απεργιών, και καλά κάνει και είναι. Τα κίτρινα γιλέκα σε γενικές γραμμές αναδεικνύουν μια νέα σχέση πολίτη και κράτους, ξαναθέτουν τα αιώνιο ζήτημα της ουσιαστικής δημοκρατίας (αυτής που δεν ζήσαμε ποτέ) και μάλιστα σε μια περίοδο που δεν ευδοκιμούν τέτοια ερωτήματα.

Για αυτό το λόγο αποφεύγω να μιλήσω για κίνημα. Θα λέγαμε ότι είναι μια νέα μορφή « ταυτότητας του πολίτη ». Στην ιστορίας της Γαλλίας η ανάδυση τέτοιων ταυτοτήτων είναι σύμφυτη με καθοριστικές πολιτικές αλλαγές. Αντί λοιπόν να θέτουμε την λάθος ερώτηση « πότε θα συναντηθεί το κίνημα με τα γιλέκα» ίσως να πρέπει να πούμε ότι δημιουργείται προοδευτικά ένα πρωτογενές ρήγμα εντός της γαλλικής κοινωνίας. Από τη μία το νεοφιλελεύθερο πολιτικό προσωπικό που επιβλήθηκε ως μόνη εναλλακτική έχει μία δεσπόσουζα θέση εντός των δημοκρατικών θεσμών χωρίς ουσιαστικό πολιτικό αντίπαλο αλλά και χωρίς κοινωνικό έρεισμα. Από την άλλη σημαντικά κομμάτια της γαλλικής κοινωνίας αμφισβητούν ευθέως και αποφασιστικά μορφές εξουσίας που μέχρι πρότινος δεν άγγιζαν και αυτό το κάνουν κινούμενα όχι από κάποια πολιτική θέση αλλά από την ανάγκη. Τα κίτρινα γιλέκα δεν είναι παρά ένα μείζον φαινόμενο της νέας αυτής πραγματικότητας.