Η Συρία στη Μετά-Άσαντ Εποχή

Η πτώση του καθεστώτος Άσαντ σηματοδοτεί σημαντική αλλαγή στους γεωπολιτικούς συσχετισμούς, με σοβαρές επιπτώσεις εντός και εκτός Συρίας. Η πρώτη και πλέον προφανής συνέπεια είναι η απομάκρυνση του Ιράν από τη Συρία, παρά τις εκτεταμένες οικονομικές και στρατιωτικές ενισχύσεις που παρείχε το ιρανικό καθεστώς στον Άσαντ.

Το λάθος των Ιρανών ήταν η μονομερής επένδυση στο πρόσωπο του Άσαντ, χωρίς να προβλέψουν πως, ακόμη και με την ανάκτηση του 60% της συριακής επικράτειας, το καθεστώς του θα παραμείνει ευάλωτο.

Από την άλλη πλευρά, η Ρωσία υιοθέτησε πιο στρατηγική προσέγγιση, εξασφαλίζοντας διπλωματικές εγγυήσεις για τη διατήρηση των στρατιωτικών βάσεων της στη Μεσόγειο, ενώ ταυτόχρονα απομακρύνθηκε από τον «βάλτο» του συριακού πολέμου. Η ανατροπή του Άσαντ φαίνεται να υπήρξε αποτέλεσμα συντονισμένων ενεργειών, με τη συναίνεση ΗΠΑ, Ρωσίας και Τουρκίας.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, εστιάζοντας στην ασφάλεια του Ισραήλ, προώθησαν την απομάκρυνση του Ιράν από τη Συρία. Παράλληλα, στρατιωτικές δυνάμεις της αντιπολίτευσης δεν θα μπορούσαν να ξεκινήσουν επιχειρήσεις χωρίς τη «σιωπηρή έγκριση» της Μόσχας και της Ουάσιγκτον.

Η Τουρκία, από την πλευρά της, διατηρεί στρατηγικό ενδιαφέρον για τον Συριακό Πατριωτικό Στρατό, μια οργάνωση που αποτελείται κυρίως από Σύριους αλλά η ηγεσία του ελέγχεται από Τουρκεμένους της Συρίας και ελέγχει περιοχές όπως η Τζαραμπλούς, η Αλ Μπάμπ και το Αφρίν. Ωστόσο, η Άγκυρα δεν φαίνεται να έχει πλήρη έλεγχο στην οργάνωση Hayʼat Tahrir al-Sham (HTS) η οποία ελέγχεται από Σύριους εξτρεμιστές. Αξιοσημείωτο το γεγονός ότι η HTS διατηρεί φυλακισμένους χιλιάδες ξένους μαχητές του ISIS και άλλων ακραίων οργανώσεων, όπως οι «Φύλακες της Θρησκείας».

Οι ΗΠΑ, εδώ και περίπου ενάμιση χρόνο, διατηρούν επαφές με την HTS. Μάλιστα, πρόσφατα ανακοίνωσαν ότι θα την αξιολογούν βάσει των στρατηγικών τους συμφερόντων, αφήνοντας ανοικτό το ενδεχόμενο να αφαιρεθεί από τη λίστα των τρομοκρατικών οργανώσεων.

Οι προκλήσεις της επόμενης μέρας στη Συρία

Η μεταβατική περίοδος στη Συρία φέρνει στο προσκήνιο μια σειρά από κρίσιμες προτεραιότητες. Πρώτον, η απελευθέρωση χιλιάδων κρατουμένων από φυλακές όπως η διαβόητη Saydnaya αποτελεί καίριο ζήτημα. Δεύτερον, η εξασφάλιση βασικών αγαθών για την επιβίωση του πληθυσμού είναι αναγκαία, καθώς η φτώχεια και η ένδεια πλήττουν όχι μόνο τη Δαμασκό, αλλά και όλες τις μεγάλες πόλεις της χώρας.

Υπάρχουν ανησυχίες για το ενδεχόμενο οι ακραίοι να αναλάβουν εξουσία στη Συρία. Ωστόσο, η παρουσία πέντε ισχυρών πολιτικών και στρατιωτικών παρατάξεων εντός της αντιπολίτευσης αποτελεί δικλείδα ασφαλείας, αποτρέποντας μια πιθανή μετατροπή της χώρας σε χαλιφάτο. Το γεγονός ότι ο συριακός λαός υποδέχθηκε με ανακούφιση την αντιπολίτευση στις μεγάλες πόλεις της Συρίας καταδεικνύει την αποτυχία των πολιτικών του Άσαντ.

Διχοτόμηση ή Ενότητα;

Η διχοτόμηση της Συρίας είναι ένα σενάριο που συζητείται, αλλά οι εξελίξεις στις περιοχές που αποτελούν το προπύργιο του Άσαντ, όπως η Αλ Καρντάχα, δείχνουν ότι η ενότητα της χώρας είναι εφικτή.

Παράλληλα, το μεγάλο δίλημμα παραμένει η στάση των Κούρδων. Οι Κούρδοι εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τη στήριξη των ΗΠΑ, και οι εξελίξεις στις σχέσεις τους με την Ουάσιγκτον θα καθορίσουν το μέλλον τους στη Συρία.

Συμπέρασμα

Η πρώτη μεγάλη πρόκληση της νέας εποχής είναι η διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας. Η αλλαγή καθεστώτος επέτρεψε σε χιλιάδες πρόσφυγες από την Τουρκία και τον Λίβανο να επιστρέψουν στη χώρα, απαλλαγμένοι πλέον από τον φόβο συλλήψεων και βασανιστηρίων.

Η Συρία χρειάζεται τη διεθνή υποστήριξη για να επιτύχει σταθερότητα και ασφάλεια. Παρά τον δικαιολογημένο φόβο για τους ακραίους, η ύπαρξη ισχυρών πολιτικών και στρατιωτικών δυνάμεων της αντιπολίτευσης, καθώς και ο έλεγχος από ΗΠΑ και Ρωσία, μειώνουν σημαντικά τον κίνδυνο αυτόν.

*Ο Δρ. Άρεφ Αλομπέιντ είναι καθηγητής πολιτικής επιστήμης και ιστορίας, ειδικός σε θέματα Μέσης Ανατολής