Νικανόρ Πάρρα: Πέθανε ο ποιητής που ενέπνευσε το πανκ

Ο Χιλιανός μαθηματικός και "αντι-ποιητής" όπως χαρακτηριζόταν, Νικανόρ Πάρρα, πέθανε σε ηλικία 103 ετών - Η ζωή και το έργο του

ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΕΜΕΤΗΣ
23 Ιανουαρίου 2018 20:04

Πλήρης ημερών έφυγε από τη ζωή στα 103 του χρόνια ο Χιλιανός φυσικός, μαθηματικός και ποιητής Νικανόρ Πάρρα (Nicanor Parra).

Ο θάνατος του ανακοινώθηκε από την πρόεδρο της χώρας Michelle Bachelet που εξέφρασε τα συλλυπητήριά της.

“Η Χιλή χάνει έναν από τους μεγαλύτερους συγγραφείς στην ιστορία της λογοτεχνίας μας και μια μοναδική φωνή για τη δυτική κουλτούρα”, δήλωσε.

Γεννήθηκε το 1914 στο Chillan, μια μικρή πόλη στη νότια Χιλή. Ο αδελφός του, Angel Parra, που φυλακίστηκε κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Pinochet, υπήρξε διάσημος λαϊκός τραγουδιστής και η αδελφή του, Violeta Parra, σημαντική τραγουδοποιός και ζωγράφος.

Ο ίδιος έδειξε, αρχικά, κλίση προς τα μαθηματικά και τη φυσική, και σπούδασε τις επιστήμες αυτές στο Πανεπιστήμιο της Χιλής. Στη συνέχεια, έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στα Πανεπιστήμια της Οξφόρδης και του Μπράουν, και διετέλεσε καθηγητής θεωρητικής φυσικής στο Πανεπιστήμιο της Χιλής.

Στα γράμματα πρωτοεμφανίστηκε το 1937, με τη συλλογή “Cancionero sin nombre” (“Βιβλίο τραγουδιών δίχως όνομα”). Το 1954, με τα “Poemas y antipoemas” (“Ποιήματα και αντιποιήματα”), κατάφερε να βρει τον δικό του δρόμο.

Προσπαθώντας να απομακρυνθεί από τις συμβάσεις της ποίησης, υιοθέτησε ένα ύφος πλησιέστερο προς τον πεζό λόγο. Το βιβλίο αυτό θεωρείται ως μία από τις πιο επιδραστικές συλλογές ισπανόφωνης ποίησης του 20ού αιώνα θεωρείται βασική επιρροή των beat ποιητών όπως o Allen Ginsberg αλλά και της πανκ φιλοσοφίας.

Ο Πάρρα καταφερόταν κατά των “δήθεν κομμουνιστών ποιητών” τους οποίος αποπκαλούσε “αστούς”, που όπως έλεγε, “ενώ κόπτονται για τα δίκαια του λαού, κυνηγούν κάθιδροι τίτλους και αξιώματα”. Ο ίδιος δήλωνε αριστερός, “αναρχικών αποκλίσεων” και αντισταλινικός.

Το 1969 τιμήθηκε με το Χιλιανό Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας για το βιβλίο του “Οbra gruesa” (“Χοντροκομμένο έργο”). Υπήρξε επίσης, αρκετές φορές, υποψήφιος για το Βραβείο Νόμπελ. Το 2011 του απονεμήθηκε το Βραβείο Θερβάντες, το μεγαλύτερο βραβείο της ισπανόφωνης λογοτεχνίας, για το σύνολο του έργου του. Το πιο πρόσφατο βιβλίο του, “Lear Rey & Mentigo” (“Βασιλιάς Ληρ & ζητιάνος”), εκδόθηκε το 2004. Τα “Ποιήματα επείγουσας ανάγκης” (εκδ. Γαβριηλίδης, 2008) συνιστούν επιλογή από το έργο του και εκδόθηκαν από τον οίκο Editorial Universitaria, S.A., Chile, το 1972, ένα χρόνο πριν από το πραξικόπημα του Pinochet.

Απόφθέγματά του όπως τα έχει ανθολογήσει το poiein.gr:

-Για ποιό λόγο έχουμε γεννηθεί άνθρωποι αν μας δίνουν ένα θάνατο ζώων.

-Αμνέ του Θεού, ο αίρων τας αμαρτίας του κόσμου, πες μου πόσα μήλα υπάρχουν στο γήϊνο παράδεισο;

-Νομίζουμε πως είμαστε ο τόπος και η αλήθεια είναι πως είμαστε μόλις το τοπίο.

-Πες μου ποιές είναι για σένα οι 10 λέξεις οι πιο όμορφες της ισπανικής γλώσσας και θα σου πω ποιός είσαι.

-Η Σκέψη πεθαίνει στο στόμα.

-Η πραγματικότητα τείνει να εξαφανιστεί.

-Μαρξιστής; Άθεος, με τη χάρη του Θεού.

-Πρώτη αρχή όλων των κορυφαίων έργων να περάσουν απαρατήρητα.

-Η.Π.Α. Όπου η ελευθερία είναι ένα άγαλμα.

-Κάθε ποιητής που εκτιμάει τον εαυτό του πρέπει να έχει το δικό του Λεξικό.

-Ο ποιητής δεν τηρεί το λόγο του αν δεν αλλάζει τα ονόματα των πραγμάτων.

-Ὀταν περάσουν τα χρόνια κι εγώ θα είμαι μόνο ένας άντρας που αγάπησε, ένα όν που σταμάτησε μια στιγμή απέναντι στα χείλη σου, ένας φτωχός άνθρωπος κουρασμένος από το να βαδίζει στους κήπους, που θα βρίσκεσαι εσύ;

Σύμφωνα με παλιότερη δήλωση του Πάρρα στο Atenea: “Ημασταν μία γενιά γενικώς απολιτική ή καλύτερα αυτό που θα αποκαλούσαμε μη-στρατευμένοι αριστεροί (non-militant leftists). Με τη θρησκεία είχαμε σχέσεις επιφανειακές, συμπτωματικές, δεν πιστεύαμε στον καθολικισμό. Στο ξεκίνημά μου γοητευόμουν από τις ανατολικές φιλοσοφίες (oriental philosophy). Με τους φίλους μου ποιητές, Millas και Oyarzun εμφανιστήκαμε στην ποίηση όταν στο προσκήνιο κυριαρχούσε η ποίηση του ελεύθερου στίχου, του ιερατικού ύφους, η ερμητική, πειραματική ποίηση. Εμείς επιδιώξαμε να εκτεθούμε με ποίηση απροσχημάτιστη, αυθόρμητη, φυσική. Αργότερα αναδείχτηκαν οι λογοτεχνικές αδυναμίες εκείνων των προταγμάτων, εντούτοις, εκείνη η πρώτη εμφάνιση αποτέλεσε το εφαλτήριο για την εξέλιξή μας. Το αντι-ποίημα -σύζευξη του παραδοσιακού τραγουδιού με νότες ιθαγενούς σουρεαλισμού- δεν είναι παρά μία ψυχολογική και κοινωνιολογική οπτική να κοιτάζουμε την ήπειρό μας”.

Ορισμένα από τα ποιήματά του παρακάτω:

ΝΕΑΡΟΙ

Γράφετε ό,τι θέλετε

Στο ύφος που σας φαίνεται καλύτερο.

Αρκετό αίμα έχει κυλήσει κάτω απ’ τις γέφυρες

Για να συνεχίσουμε να πιστεύουμε

Πως μόνο ένα δρόμο μπορούμε ν’ ακολουθούμε.

Στην ποίηση όλα επιτρέπονται,

Μ’ αυτές τις προϋποθέσεις ασφαλώς

Ξεπερνάς την άγραφη σελίδα.

(Ξένη ποίηση του 20ου αιώνα, Μαρία Λαϊνά, Ελληνικά γράμματα)

ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΕ ΜΙΑ ΑΓΝΩΣΤΗ