Τα μεγάλα ερωτήματα γύρω από τις εγγυήσεις Τραμπ για την Ουκρανία

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες επέστρεψαν ανακουφισμένοι την Τρίτη (19/08) από την αποστολή «damage control» στον Λευκό Οίκο, μετά από τη συζήτηση με τον αμερικανό πρόεδρο, Ντόναλντ Τραμπ, όπου κατάφεραν να τον πείσουν να μην ασκήσει πιέσεις στην Ουκρανία και να αποσπάσουν υποσχέσεις για τον ρόλο των ΗΠΑ στην εξασφάλιση μιας ειρηνικής συμφωνίας με τη Ρωσία.

Με οπισθοχωρήσεις και κολακείες, οι Ευρωπαίοι που συνόδευαν τον Πρόεδρο της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, φαίνεται πως απέτρεψαν τον Τραμπ από την ιδέα άμεσων παραχωρήσεων εδάφους της Ουκρανίας, σύμφωνα με την Washington Post, όπως απαιτούσε ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν όταν είχε συναντηθεί με τον Τραμπ στην Αλάσκα.

Όμως, ενώ η ευθύνη βαραίνει ξανά τον Βλαντίμιρ Πούτιν, οι Ευρωπαίοι ηγέτες δήλωσαν ότι ο δρόμος για οποιαδήποτε συμφωνία φαίνεται μακρύς. Εξέφρασαν τον ενθουσιασμό τους για το πόσο ανοιχτός είναι ο Τραμπ στις εγγυήσεις ασφαλείας, αν και οι αξιωματούχοι παραδέχτηκαν ότι η ασφάλεια της μεταπολεμικής Ουκρανίας δεν θα είναι εύκολη υπόθεση και ότι δεν είχαν ακόμη ξεκαθαρίσει τον ακριβή ρόλο των ΗΠΑ.

Ο Τραμπ απέκλεισε το ενδεχόμενο οι ΗΠΑ να στείλουν στρατεύματα στην Ουκρανία

Ο Τραμπ δήλωσε την Τρίτη ότι δεν θα στείλει αμερικανικά στρατεύματα στην Ουκρανία, αλλά υπέδειξε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα προσφέρουν στήριξη στις ευρωπαϊκές χώρες που θα το πράξουν.

Η συζήτηση για τις εγγυήσεις ασφαλείας δημιουργεί μια πιθανή πορεία σύγκρουσης με το Κρεμλίνο και φαίνεται να προκαλεί ανησυχία στη Μόσχα. Το Υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσίας επανέλαβε τις απορρίψεις του για οποιονδήποτε ρόλο των δυνάμεων από χώρες του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία και προειδοποίησε τη Δευτέρα για “ανεξέλεγκτη κλιμάκωση”

Ένα σχέδιο μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης για την παροχή εγγυήσεων ασφαλείας στην Ουκρανία, εφόσον προχωρήσει, θα μπορούσε να φέρει τον Πούτιν σε μια δύσκολη θέση: Κάθε ρόλος των χωρών του ΝΑΤΟ στην ενίσχυση του Κιέβου αντιτίθεται ακριβώς σε αυτό για το οποίο πάλεψε το Κρεμλίνο κατά τη διάρκεια των περισσότερων από τριών ετών πολέμου στην Ουκρανία.

Ήδη, οι διαφορές ήταν εμφανείς, καθώς ο Τραμπ και οι Ευρωπαίοι ηγέτες δήλωσαν ότι θα επιδιώξουν μια σύνοδο κορυφής μεταξύ του Ζελένσκι και του Πούτιν, ακολουθούμενη από μια τριμερή με τον Τραμπ. Ο Γερμανός Καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς περίμενε να πραγματοποιηθεί «εντός δύο εβδομάδων» μετά την τηλεφωνική επικοινωνία του Τραμπ με τον Πούτιν αργά τη Δευτέρα.

Ωστόσο, λίγο αργότερα, ο σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής του Πούτιν, Γιούρι Ουσάκοφ, έβαλε φρένο στις προσδοκίες για συνάντηση, δηλώνοντας ότι οι δύο ηγέτες συμφώνησαν μόνο να «εξετάσουν την πιθανότητα» επαφών σε επίπεδο υψηλότερων αξιωματούχων. Ο Ρώσος Υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, την Τρίτη, μείωσε ακόμα περισσότερο τις προσδοκίες, λέγοντας ότι «οποιεσδήποτε επαφές που περιλαμβάνουν τους αρχηγούς κρατών πρέπει να προετοιμάζονται διεξοδικά.»

Από την ώρα που ανέλαβε τα καθήκοντά του, μεγάλο μέρος της διπλωματικής στρατηγικής έχει οδηγήσει όλες τις πλευρές να κινούνται προσεκτικά, αποφεύγοντας να προκαλέσουν την οργή του Τραμπ και προσπαθώντας να παρουσιάσουν την άλλη πλευρά ως εμπόδιο στις φιλοδοξίες του για μια ειρηνική συμφωνία.

Κατά την επίσκεψή τους στον Λευκό Οίκο, ο Ζελένσκι και η συνοδεία του, που περιλάμβανε μερικούς από τους πιο ισχυρούς ηγέτες της Ευρώπης, κατάφεραν ξανά να φέρουν τον Τραμπ με το μέρος τους — μια ήττα για την προσπάθεια του Κρεμλίνου να τους χωρίσει — προς το παρόν.

Τι θέλουν και τι διεκδικούν οι Ευρωπαίοι

Οι βασικοί ευρωπαίοι υποστηρικτές της Ουκρανίας εξακολουθούν να διαφέρουν σε ορισμένα σημεία με τον Τραμπ, μετά την τελευταία στιγμή επίσκεψη των ηγετών της Γαλλίας, της Βρετανίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας, της Φινλανδίας, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ σε κατάσταση κρίσης. Φαινόταν ότι ήταν πλήρως συνειδητοποιημένοι ότι ο Τραμπ θα μπορούσε να τους εκπλήξει ξανά.

Και πολλοί από αυτούς εξέφρασαν έναν τόνο προσοχής στις διαπραγματεύσεις. «Είναι ένα βήμα», δήλωσε ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν. «Βρισκόμαστε πολύ μακριά από το να κηρύξουμε τη νίκη.»

Ο Μακρόν είπε στους δημοσιογράφους ότι το κύριο αποτέλεσμα ήταν η «δέσμευση των ΗΠΑ να συνεργαστούν μαζί μας για τις εγγυήσεις ασφαλείας». Ανέφερε ότι παραμένει «προσεκτικός», γιατί «όλα αυτά είναι πολύ περίπλοκα, γεμάτα λεπτομέρειες, και θα πρέπει να δουλέψουμε στην ουσία».

Οι ευρωπαίοι εταίροι του Κιέβου, ανήσυχοι για την ενδυναμωμένη Ρωσία που βρίσκεται δίπλα τους, δηλώνουν ότι οποιαδήποτε συμφωνία θα πρέπει να παρέχει ένα οχυρό ενάντια σε μελλοντικές επιθέσεις. Ευρωπαίοι αξιωματούχοι αναφέρουν ότι αυτό θα δώσει στον Ζελένσκι την ευκαιρία να κερδίσει την εσωτερική αποδοχή για μια συμφωνία με τη Ρωσία — ειδικά αν περιλαμβάνει οποιεσδήποτε de facto παραχωρήσεις εδάφους.

Από την αρχή του έτους, μια συμμαχία υπό την ηγεσία της Γαλλίας και της Βρετανίας εξετάζει τρόπους υποστήριξης του Κιέβου σε μια μελλοντική συμφωνία. Η Γαλλία και η Βρετανία, οι μοναδικές μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες με πυρηνική ισχύ, είναι οι μόνες μεγάλες χώρες που έχουν δημοσίως ανακοινώσει την ετοιμότητά τους να αναπτύξουν στρατεύματα — μακριά από το μέτωπο ως «δύναμη ενίσχυσης» για την Ουκρανία.

Άλλες χώρες, όπως η Γερμανία, δίστασαν χωρίς υποσχέσεις για συγκεκριμένη υποστήριξη από τις ΗΠΑ, ή προσέφεραν διαφορετικές στρατιωτικές δυνατότητες. Όπως επεσήμαναν οι επικεφαλής των στρατών, υπήρχαν περιορισμοί για μεγάλη ανάπτυξη στρατευμάτων, οι ιδέες για το μέγεθος μιας ευρωπαϊκής δύναμης μειώθηκαν, και τα σχέδια τώρα ξεπερνούν τις στρατιωτικές δυνάμεις. Περιλαμβάνουν την παροχή αεροπορικής και ναυτικής δύναμης για την ασφάλεια των ουρανών και των θαλασσών της Ουκρανίας, των πυρηνικών εργοστασίων της και, πάνω απ’ όλα, την ενίσχυση του στρατού της με υποσχέσεις για όπλα και εκπαίδευση, σύμφωνα με αξιωματούχους από τη Γαλλία και τη Βρετανία.

Οι προτάσεις περιλαμβάνουν τις Ηνωμένες Πολιτείες να “στηρίξουν” τις ευρωπαϊκές δυνάμεις με κρίσιμες ικανότητες στις οποίες υστερούν, όπως είναι οι πληροφορίες, η δορυφορική παρακολούθηση ή η αεροπορική δύναμη — αλλά και με πολιτικά σήματα υποστήριξης για να αποτρέψουν τη Ρωσία από μια σύγκρουση.

Οι σύμβουλοι εθνικής ασφάλειας και οι στρατηγοί των ευρωπαϊκών χωρών θα καθορίσουν ποιος θα αναλάβει ποιον ρόλο, μαζί με τον υπουργό Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο, που τέθηκε επικεφαλής της επιτροπή που επεξεργάζεται τις εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία, και άλλους.

Οι ευρωπαϊκές χώρες θέλουν επίσης η κυβέρνηση να διατηρήσει αμερικανικά στρατεύματα στην ανατολή κοντά στα σύνορα με τη Ρωσία, αν αποστείλουν δυνάμεις στην Ουκρανία, για να αποφευχθεί η επιβάρυνση των δικών τους αμυνών.

Μετά τη συνάντηση με τον Τραμπ, ο Μερτς τόνισε ότι ο ρόλος της Γερμανίας δεν είχε αποφασιστεί, ενώ ανέφερε μια αλλαγή στον τόνο: Είπε ότι «όλη η Ευρώπη θα πρέπει να συμμετάσχει».

Οι εγγυήσεις δεν θα έρθουν επίσημα υπό την αιγίδα του ΝΑΤΟ, αλλά από την «Συμμαχία των Προθύμων», στην οποία έχουν ενταχθεί αξιωματούχοι από άλλες χώρες του ΝΑΤΟ, όπως η Τουρκία και ο Καναδάς.

Ο Βρετανός Πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ ανέφερε την προοπτική “εγγυήσεων τύπου Άρθρου 5” – αναφορά στη ρήτρα συλλογικής άμυνας του ΝΑΤΟ, σύμφωνα με την οποία επίθεση σε έναν είναι επίθεση σε όλους. Επίσης, αξιωματούχοι των ΗΠΑ έχουν διατυπώσει την ιδέα αυτή, αν και ορισμένοι Ευρωπαίοι ηγέτες την θεωρούν ανεπαρκή στην πράξη.

Πώς υποδέχονται τις “εγγυήσεις ασφαλείας” Ρωσία και Ουκρανία

Η κορυφαία φιλοδοξία του Ζελένσκι, η ένταξη στο ΝΑΤΟ, παραμένει μακρινό όνειρο χωρίς την έγκριση όλων των μελών, ιδιαίτερα των ΗΠΑ.

Ενώ αξιωματούχοι των ΗΠΑ ανέφεραν ότι ο Πούτιν συμφώνησε σε εγγυήσεις ασφαλείας στην Αλάσκα, Ρώσοι αναλυτές δήλωσαν ότι οποιαδήποτε τέτοια συμφωνία πιθανότατα θα περιλαμβάνει την επιμονή της Μόσχας για βέτο – μια στάση που υιοθέτησε κατά τις ειρηνικές συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη το 2022 – κάνοντάς την συμφωνία άχρηστη.

Ο Λαβρόφ επανέλαβε την Τρίτη τις μακροχρόνιες ρωσικές απαιτήσεις να απαγορευτεί στην Ουκρανία η ένταξη στο ΝΑΤΟ και να αφοπλιστεί στρατιωτικά.

Στο Κίεβο, ωστόσο, υπήρξαν κάποια αναστεναγμοί ανακούφισης την Τρίτη σχετικά με την αμερικανική υπόσχεση για εγγυήσεις. Σύμβουλος του Ζελένσκι δήλωσε ότι ο Ουκρανός ηγέτης το θεωρεί επίτευγμα που θα είναι δύσκολο για τη Μόσχα να αποδεχτεί σε μια συμφωνία.

Ο Ολέξανδρος Μερέζκο, πρόεδρος της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων του ουκρανικού κοινοβουλίου, δήλωσε ότι η δυνατότητα αμερικανικών εγγυήσεων ασφαλείας «είναι πράγματι μια μεγάλη πρόοδος».

Ωστόσο, ένας Ουκρανός αξιωματούχος προειδοποίησε ότι η Ρωσία μπορεί να προσπαθήσει να καθυστερήσει τη διαδικασία. «Θεωρούν αυτή τη διαδικασία ως τακτικό πλεονέκτημα», δήλωσε ο αξιωματούχος, μιλώντας υπό καθεστώς ανωνυμίας για να συζητήσει ευαίσθητα θέματα. «Πιστεύουν ότι οι διαπραγματεύσεις είναι σημαντικές όσο μπορούν να βοηθήσουν στην αναβολή των κυρώσεων και της επιπλέον στρατιωτικής βοήθειας προς την Ουκρανία.»

Ρώσοι σχολιαστές και στρατιωτικοί μπλόγκερ εξέφρασαν αμφιβολίες για το αν η πρόθεση της Ρωσίας για ειρήνη θα ικανοποιηθεί μέσω της διπλωματίας. Ο Πούτιν βρέθηκε με την επιλογή να συνεχίσει τον ατέρμονο πόλεμο για να κατακτήσει αργά περισσότερο έδαφος στην ανατολική Ουκρανία ή να κάνει μια συμφωνία που θα απέχει πολύ από τους στόχους του για την εισβολή του 2022, έγραψαν.

Η Τατιάνα Στανόβαγια, ανώτερη συνεργάτης στο Carnegie Russia Eurasia Center, εξέφρασε ειρωνικά την κρίση ότι οι δυτικές χώρες θα μπορούσαν να προσφέρουν εγγυήσεις ικανοποιητικές για την Ουκρανία, αλλά όχι απορριπτέες από τη Μόσχα.

«Η ίδια η έννοια του κυρίαρχου μέρους στο πεδίο της μάχης να συμφωνεί σε εγγυήσεις μη επιθετικότητας προς τον αντίπαλό του είναι εσωτερικά αντιφατική», έγραψε. «Οι πραγματικές εγγυήσεις δεν μπορούν να υπάρχουν: θα προϋπέθεταν τη διάθεση για άμεση στρατιωτική σύγκρουση με τη ρωσική πυρηνική δύναμη, κάτι που ούτε έχει τώρα η Δύση, ούτε είναι πιθανό να αναπτύξει στο εγγύς μέλλον χωρίς παγκόσμια καταστροφή.»

Ο πολιτικός αναλυτής Σέργκεϊ Μάρκοφ, που τοποθετείται υπέρ του Κρεμλίνου, δήλωσε ότι η Ρωσία «δεν έχει κανέναν λόγο να σταματήσει» τον πόλεμο αν η Ουκρανία δεν αποδεχτεί μια ριζική μείωση του στρατού της και μια επιβεβλημένη αλλαγή στην κυβέρνηση της.

«Προσπαθούν να πάρουν τη συμφωνία της Ρωσίας για τη δημιουργία ενός Ουκρανικού ΝΑΤΟ… Αυτό σίγουρα δεν θα ταιριάζει στη Ρωσία», είπε. «Το πιο πιθανό αποτέλεσμα είναι ότι ο Τραμπ θα πει ότι η Ρωσία και η Ουκρανία δεν θέλουν ειρήνη, οπότε θα αποχωρήσω.»

Ο Γιάνης Κλούγκε του Γερμανικού Ινστιτούτου Διεθνών και Ασφαλείας Υποθέσεων είναι επίσης σκεπτικός ως προς το γεγονός ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες αναμένουν από τη Ρωσία να αποδεχτεί μια συμφωνία που θα αποστέλλει δυτικές δυνάμεις στην Ουκρανία.

Αυξάνοντας τις προσδοκίες «προσπαθούν να υπονομεύσουν τις δικές του αφηγήσεις», είπε. «Αυτή η ‘μάχη των αφηγήσεων’, με ίδιο κοινό, διεξάγεται από τον Πούτιν και τους Ευρωπαίους με κύριο στόχο να κάνει τον Τραμπ να θυμώσει με την άλλη πλευρά.»