Βαρώσια: Η πόλη-φάντασμα της Αμμοχώστου, η ανοιχτή πληγή της Κύπρου

Το άνοιγμα του παραλιακού μετώπου της πόλης των Βαρωσίων στην Κύπρο από την Τουρκία, έφερε ξανά στο προσκήνιο το κυπριακό ζήτημα, που αν και έχουν περάσει 46 χρόνια, παραμένει η βαθιά και ανοιχτή πληγή του νησιού.

Τα Βαρώσια (ή Βαρώσι) βρίσκονται στο νότιο τμήμα της Αμμοχώστου, μίας από τις έξι επαρχίες της Κύπρου, την οποία γεωγραφικά συναντάμε στο ανατολικό τμήμα του νησιού, στον κόλπο.

Η πόλη τέθηκε υπό τουρκικό έλεγχο κατά την εισβολή του 1974 και παρέμεινε εγκαταλελειμμένη από τότε, ενώ η είσοδος απαγορευόταν για το κοινό, έως την Πέμπτη (08/10) που το κατοχικό καθεστώς άνοιξε τη δίοδο που οδηγεί στην παραλία των Βαρωσίων.

Η ιστορία της πόλης των Βαρωσίων

Τα Βαρώσια δημιουργήθηκαν σταδιακά, κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας, όταν, μετά την κατάληψη της Αμμοχώστου από τους Τούρκους το 1571, οι Έλληνες κάτοικοι της Αμμοχώστου εξεδιώχθησαν από την εντός των τειχών πόλη για λόγους ασφαλείας των Τούρκων κατακτητών, και εγκαταστάθηκαν νοτιότερα, έξω από τα τείχη.

Ο οικισμός που δημιουργήθηκε εκεί ονομάστηκε Βαρώσι ή Βαρώσια, από την τουρκική λέξη varos που σημαίνει προάστιο. Στα Σερβο-Κροατικά, η λέξη varos σημαίνει πόλη, κέντρο, δήμος ή προάστιο, ενώ στα Ουγγρικά η λέξη varos σημαίνει πόλη, περιφέρεια.

Η περιοχή στην οποία αναπτύχθηκαν τα Βαρώσια ήταν γνωστή πριν από την περίοδο της Τουρκοκρατίας ως “Κήποι της Αμμοχώστου”, επειδή στην έκταση εκείνη υπήρχαν εκτεταμένες καλλιέργειες οπωροφόρων δέντρων κατά τις περιόδους της Φραγκοκρατίας και της Βενετοκρατίας. Οι Βενετοί διέταξαν το 1570 την πλήρη καταστροφή των κήπων εκείνων και το κόψιμο όλων των δέντρων για δημιουργία έρημης έκτασης ενόψει της τουρκικής επίθεσης κατά της Αμμοχώστου.

Το μεγαλύτερο τουριστικό θέρετρο της Κύπρου

Κατά τη δεκαετία του ’70 τα Βαρώσια παρουσίασαν αλματώδη εμπορική και βιομηχανική ανάπτυξη, ενώ αποτελούσαν κορυφαίο τουριστικό προορισμό και το μεγαλύτερο τουριστικό θέρετρο της Κύπρου.

Ο τουρισμός της πόλης την είχε κάνει γνωστή παγκοσμίως και τα Βαρώσια υπήρξαν ένας αγαπημένος προορισμός διασημοτήτων και μεγάλων προσωπικοτήτων από το εξωτερικό, αφού τα είχαν επισκεφθεί, μεταξύ άλλων, η Ελίζαμπεθ Τέιλορ, ο Ρίτσαρντ Μπάρτον, η Ράκελ Γουέλς και η Μπριζίτ Μπαρντό.

Η πόλη έσφυζε από ζωή και για να μπορεί να δεχτεί τη σωρεία τουριστών που κατέφθαναν στο νησί, χτίστηκαν πολλά, καινούργια, ψηλά κτίρια και πολυώροφα ξενοδοχεία. Ειδικά την περίοδο 1970 με 1974 η Αμμόχωστος και οι περιοχές της αποτελούσαν ένα κοσμοπολίτικο μέρος, με ανοδική πορεία, με πολλούς ξένους επισκέπτες να τη χαρακτηρίζουν «Côte d’Azur της Κύπρου».

Μία από τις κύριες οδούς των Βαρωσίων ήταν η “Τζον Κένεντι”, ένας δρόμος, ο οποίος ξεκινούσε από ένα σημείο πολύ κοντά στο λιμάνι της Αμμοχώστου, περνούσε μέσα από τα Βαρώσια παράλληλα με την παραλία Γλώσσα. Κατά μήκος της υπήρχαν πολλά διάσημα ξενοδοχεία, μεταξύ των οποίων και το King George Hotel, το Asterias Hotel, το Grecian Hotel, το Florida hotel και το Argo Hotel που ήταν το αγαπημένο της Ελίζαμπεθ Τέιλορ.

Άλλος ένας κεντρικός δρόμος στα Βαρώσια ήταν η οδός Λεωνίδα, που έβγαινε από την οδό Κένεντι και κατευθυνόταν δυτικά προς τη Γωνιά της Βιέννης. Ήταν ο κύριος δρόμος με μαγαζιά για ψώνια και με χώρους για ανάπαυση με μπαρ, εστιατόρια και νυχτερινά κλαμπ, καθώς και με μια αντιπροσωπεία της Toyota.

Η τεράστια ανάπτυξη της περιοχής και ο κοσμοπολίτικος αέρας της, διακόπηκαν απότομα το καλοκαίρι του 1974, όταν οι Τούρκοι κατακτητές εισέβαλαν στο νησί. Πριν την Τουρκική εισβολή στην Κύπρο, η πόλη των Βαρωσίων είχε πληθυσμό 39.000 κατοίκων.

14 Αυγούστου 1974: Η δεύτερη τουρκική εισβολή

Η τουρκική εισβολή στην Κύπρο πραγματοποιήθηκε στις 20 Ιουλίου του 1974, με τους κατακτητές τα καταλαμβάνουν την πόλη της Κερύνειας και τις γύρω περιοχές. Η πόλη της Αμμοχώστου και τα Βαρώσια, καταλήφθηκαν λίγες μόλις μέρες αργότερα.

Στις 14 Αυγούστου η Τουρκία ξεκίνησε τη δεύτερη επιχείρηση στο νησί, η λεγόμενη “δεύτερη εισβολή” της Κύπρου (“Αττίλας ΙΙ”), κατά την οποία προχώρησαν προς την Αμμόχωστο και άλλες περιοχές, καταλαμβάνοντας το 36,2% του νησιού και εκτοπίζοντας 120 χιλιάδες Κύπριους. Άλλες 20 χιλιάδες παρέμειναν εγκλωβισμένοι, ενώ συνολικά σκοτώθηκαν περίπου 3 χιλιάδες Ελληνοκύπριοι.

Χιλιάδες κάτοικοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους φοβούμενοι σφαγή, οικογένειες έφυγαν για να γλιτώσουν, να προλάβουν να μην σκοτωθούν από τους πυροβολισμούς και τους στρατιώτες που εισέβαλλαν στα σπίτια, παίρνοντας αιχμαλώτους και “θερίζοντας” τον θάνατο στο πέρασμά τους.

Οι περισσότεροι έφυγαν χωρίς να πάρουν τίποτα μαζί τους, με τα ρούχα που φορούσαν, δίχως φαγητό και νερό. Τα άφησαν όλα όπως ήταν και έτρεξαν για να γλιτώσουν. Άλλοι ετοίμασαν μια βαλίτσα με μερικά πράγματα, με ένα κομμάτι ψωμί για τα παιδιά τους και χύθηκαν στα χωράφια για να σωθούν.

Όπως είχε περιγράψει στο News 24/7 η 78χρονη σήμερα κ. Δέσποινα Σάββα, η οποία κατάγεται από το Βαρώσι και έζησε τη μέρα της εισβολής και την προσφυγιά:

“Είχαμε ακούσει ότι πήραν την Κερύνεια και κάποιες άλλες περιοχές. Ετοίμασα κάποιες βαλίτσες, τα ρούχα των μωρών, γάλατα και τα έβαλα στην πόρτα, ώστε να είμαστε έτοιμοι σε περίπτωση που χρειαστεί να φύγουμε. Όπως και έγινε. Μπήκαμε στο αυτοκίνητο και φύγαμε, πήγαμε στα Κοκκινοχώρια και βρήκαμε μία κάμαρα στην αυλή ενός σπιτιού, μας άφησαν να μείνουμε εκεί. σε ένα σπίτι. Μείναμε δύο με τρία βράδια, αλλά δεν κοιμόμασταν από τον φόβο μας.

Ένα βράδυ είδαμε μια μεγάλη φωτιά να ανεβαίνει προς τον ουρανό, προς τη μεριά της Αμμοχώστου. Έλεγαν πως ήρθαν από την Ελλάδα και χτυπούσαν την Αμμόχωστο, αλλά ήταν Τούρκοι που χτυπούσαν. Βομβάρδιζαν τα ξενοδοχεία, σκοτώθηκε κόσμος. Ο άντρας μου ήθελε να φύγουμε, να γυρίσουμε πίσω. Ξεκινήσαμε να επιστρέψουμε στο σπίτι μας στο Βαρώσι, αλλά στον δρόμο προς τη Δερύνεια αντιληφθήκαμε ότι κάτι συμβαίνει. Ρωτήσαμε σε ένα καφενείο εκεί κοντά τι συνέβη και μας είπαν πως προηγουμένως πέρασαν πέντε μεγάλα τανκς με τουρκική σημαία και μπήκαν στα χωράφια.”

Η 62χρονη σήμερα κ. Γιώτα Γιώρκα, που κατάγεται από άλλη περιοχή της επαρχίας Αμμοχώστου, είχε μοιραστεί στο News 24/7:

“Τη μέρα της εισβολής στις 14 Αυγούστου ξεκίνησαν να βομβαρδίζουν το χωριό μας. Κατά το μεσημέρι ξεκινήσαμε να φύγουμε και πήγαμε προς τα χωράφια. Δεν προλάβαμε να πάρουμε τίποτα, ήμασταν με τις παντόφλες. Δεν πιστεύαμε ότι θα φύγουμε από το σπίτι μας και ότι δεν θα γυρίσουμε ξανά, δεν μπορούσαμε να το φανταστούμε. Νομίζαμε ότι θα φεύγαμε για τους βομβαρδισμούς και ότι θα επιστρέφαμε”.

Όλοι τους πίστευαν πως είναι παροδικό, πως μόλις τελειώσει όλο αυτό θα γυρίσουν στα σπίτια τους και θα επιστρέψουν στη ζωή τους.

Η πόλη-φάντασμα και η ελπίδα της επιστροφής

Όταν ο τουρκικός στρατός πήρε τον έλεγχο της περιοχής κατά τη διάρκεια της εισβολής, τον περίφραξε και απαγόρευσε την είσοδο σε πάντες εκτός του προσωπικού του Τουρκικού Στρατού και των Ηνωμένων Εθνών.

Οι άνθρωποι που ζούσαν στα Βαρώσια, ήλπιζαν πως θα επέστρεφαν στα σπίτια τους, μόλις η κατάσταση ηρεμούσε. Δυστυχώς, όμως, το άλλοτε θέρετρο είχε περιφραχτεί από τον τουρκικό στρατό και παρέμεινε έτσι έως πρόσφατα.

Η πόλη της Αμμοχώστου και τα Βαρώσια παρέμειναν εγκαταλελειμμένα όλα αυτά τα χρόνια. Λόγω της μη αξιοποίησής τους, τα ψηλά κτίρια και τα ξενοδοχεία πλέον καταρρέουν, τα πάντα έχουν σκουριάσει και τα φυτά έχουν εισχωρήσει σε παρατημένες κατοικίες και πεζοδρόμια. Μάλιστα, θαλάσσιες χελώνες έχουν θεαθεί να κάνουν φωλιές στις εγκαταλελειμμένες παραλίες.

Λόγω της όλης ατμόσφαιρας και των εικόνων παραίτησης και εγκατάλειψης, τα Βαρώσια, αλλά και ολόκληρη η Αμμόχωστος, αναφέρονται πολλές φορές ως «πόλη – φάντασμα».

Τα Βαρώσια ως “διαπραγματευτικό χαρτί”

Το ψήφισμα 550 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών του 1984 παραχώρησε την διαχείριση των Βαρωσίων στα Ηνωμένα Έθνη με σκοπό να γίνει επανεγκατάσταση των κατοίκων των Βαρωσίων και μόνο, που είχαν εκδιωχθεί.

Συγκεκριμένα, το ψήφισμα 550 αναφέρει ότι «θεωρεί τις προσπάθειες για εγκατάσταση οποιουδήποτε τμήματος των Βαρωσίων από ανθρώπους άλλους εκτός από τους κατοίκους του απαράδεκτη και καλεί σε μεταφορά αυτής της περιοχής υπό τη διαχείριση των Ηνωμένων Εθνών».

Το τουρκικό κράτος δεν συμμορφώθηκε, αλλά κράτησε τα Βαρώσια ως «διαπραγματευτικό χαρτί», με την ελπίδα να πείσει τους κατοίκους της Κύπρου να αποδεχτούν μια επίλυση του Κυπριακού ζητήματος με τους δικούς τους όρους. Ένα τέτοιο σχέδιο επίλυσης ήταν το Σχέδιο Αννάν, το οποίο η πλειονότητα των Ελληνοκυπρίων απέρριψε χαρακτηρίζοντάς το άδικο.

Τα επόμενα χρόνια έως και πρόσφατα, όντως τα Βαρώσια αποτέλεσαν το κύριο «διαπραγματευτικό χαρτί» στα χέρια της Τουρκίας. Δίνοντας υποσχέσεις πως θα επιστρέψει το Βαρώσι στους κατοίκους της και ζητώντας ανταλλάγματα, η Κυπριακή Δημοκρατία παραχώρησε αρκετές φορές δικαιώματα στις κατοχικές δυνάμεις, ελπίζοντας πως αυτές οι υποσχέσεις θα γίνονταν πραγματικότητα.

Ωστόσο, η Τουρκία σήμερα όχι μόνο απέχει από τις συνομιλίες και τις διαπραγματεύσεις για το κυπριακό ζήτημα, αλλά προχώρησε στο παράνομο άνοιγμα του παραλιακού μέτωπο των Βαρωσίων.

Το άνοιγμα της περίκλειστης πόλης και οι αντιδράσεις

Το άνοιγμα του παραλιακού μετώπου προκάλεσε τις σφοδρές αντιδράσεις των Ελληνοκυπρίων και των προσφύγων που εγκατέλειψαν τα Βαρώσια και την Αμμόχωστο το 1974, οι οποίοι την ίδια μέρα του ανοίγματος του παραλιακού μετώπου, προχώρησαν σε συμβολική εκδήλωση διαμαρτυρίας στο κατοχικό οδόφραγμα της Δερύνειας, κρατώντας πανό που έγραφαν συνθήματα όπως “Θέλω πίσω την πόλη μου”.

Το Σάββατο (10/10) το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ κάλεσε την Τουρκία να αναιρέσει την απόφασή της, ενώ ο Πρόεδρος επαναβεβαίωσε την προσήλωση του Συμβουλίου Ασφαλείας στα Ψηφίσματα 550 και 789. Επιπλέον κάλεσε τους Ελληνοκύπριους και τους Τουρκοκύπριους, αλλά και τις εγγυήτριες δυνάμεις να ξεκινήσουν διάλογο.

Ωστόσο, για άλλη μια φορά η απάντηση από την Τουρκία ήταν αρνητική, επικρίνοντας την απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας και αναφέροντας πως η διεθνής κοινότητα πρέπει να λάβει υπόψη τα γεγονότα στο νησί και όχι την προπαγάνδα των Ελληνοκυπρίων.

Αυτή τη στιγμή η ελπίδα των Ελληνοκυπρίων για επιστροφή ή για επανεγκατάσταση σβήνει, καθώς όλα μοιάζουν πως χάθηκε ένα ακόμη “διαπραγματευτικό χαρτί”, που κρατούσε ζωντανό τον πόθο τους.

Διαβάστε τις Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο, με την αξιοπιστία και την εγκυρότητα του News247.gr