Λήδα Παπακωνσταντίνου Φωτογραφία από περφόρμανς στο πλαίσιο της έκθεσης Το Κουτί, 1981 (Γκαλερί 3, Αθήνα) Περφόρμερ: Λήδα Παπακωνσταντίνου, Lesley Walton (ως Sally Smith) Ερρίκος Καρρέρ

ΜΠΗΚΑΜΕ ΣΤΟ ΕΜΣΤ ΚΑΙ ΕΙΔΑΜΕ ΠΩΣ ΘΑ ΗΤΑΝ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΑΝ ΚΥΒΕΡΝΟΥΣΑΝ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ

Μπήκαμε στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, είδαμε τον ολοκαίνουριο κύκλο εκθέσεων υπό τον τίτλο “Κι αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο;” και σας μεταφέρουμε τις εντυπώσεις μας.

“Κι αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο;” Αυτό το προβοκατόρικο ερώτημα θέτει το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης με ένα ολοκαίνουριο κύκλο εκθέσεων -που θα διαρκέσει από τον Δεκέμβριο του 2023 έως το φθινόπωρο του 2024- αποκλειστικά αφιερωμένων στο καλλιτεχνικό έργο γυναικών ή καλλιτεχνών που αυτοπροσδιορίζονται ως θηλυκότητες.

Ένα ερώτημα που κρύβει μέσα του έντονο το υποθετικό στοιχείο και ταυτόχρονα αποτελεί και μία δήλωση ιδιαίτερα καίρια σήμερα, καθώς ο φεμινισμός εξακολουθεί ένα πάγιο και εν εξελίξει ζήτημα που αφορά όχι μόνο τα γυναικεία δικαιώματα, αλλά τα δικαιώματα των φύλων γενικότερα. Η Γυναίκα και δη η γυναικεία δημιουργία δηλώνει “παρούσα” στο ΕΜΣΤ, και δεν υστερεί σε τίποτα από την ανδρική.

Άποψη εγκατάστασης έκθεσης: Χρόνος στα χέρια μου. Λήδα Παπακωνσταντίνου. Αναδρομική
Άποψη εγκατάστασης έκθεσης: Χρόνος στα χέρια μου. Λήδα Παπακωνσταντίνου. Αναδρομική Πάρις Ταβιτιάν

Η δημιουργία εξάλλου δεν έχει φύλο, μολονότι αποτελεί γεγονός πως η Γυναίκα στην Τέχνη έχει περιθωριοποιηθεί εντελώς ανά τους αιώνες. Γι΄αυτό και είναι εξαιρετικά σημαντικό και συμβολικό συνάμα, πως ολόκληρο το ΕΜΣΤ καταλαμβάνεται τώρα από γυναικείες δημιουργίες και επανεξετάζει ριζικά το πώς θα ήταν ένα μουσείο σήμερα δεδομένης της ενίσχυσης των ανδροκρατούμενων αυταρχικών διακυβερνήσεων, εάν τα περισσότερα έργα της συλλογής του είχαν δημιουργηθεί από γυναίκες καλλιτέχνιδες.

Εμείς περιηγηθήκαμε στη νέα παρουσίαση της συλλογής του Μουσείου και στην πρώτη παρουσίαση επιλεγμένων έργων από τη Δωρεά Συλλογής Δ.Δασκαλόπουλου που παρουσιάζεται στον τρίτο όροφο και έχει τον συμβολικό τίτλο “Γυναίκες, Μαζί”, στη σπουδαία αναδρομική έκθεση της Λήδας Παπακωνσταντίνου, στην εντυπωσιακή έκθεση της Χρύσας Ρωμανού και στην εξαιρετική πρώτη παρουσίαση στην Ελλάδα του έργου της Δανάης Ανεσιάδου. Σημειώστε πως συνολικά τους επόμενους μήνες θα παρουσιαστούν δεκατέσσερις ατομικές εκθέσεις Ελληνίδων και διεθνών καλλιτέχνιδων διαφορετικών γενεών.

Άποψη εγκατάστασης έκθεσης: Η αναζήτηση της ευτυχίας για όσους περισσότερους γίνεται. Χρύσα Ρωμανού
Άποψη εγκατάστασης έκθεσης: Η αναζήτηση της ευτυχίας για όσους περισσότερους γίνεται. Χρύσα Ρωμανού Πάρις Ταβιτιάν

Το συγκεκριμένο εγχείρημα είναι πρωτοβουλία της καλλιτεχνικής διευθύντριας του ΕΜΣΤ, Κατερίνας Γρέγου, που μας επεσήμανε πως: «Ειδικά σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, όπου δεν υπήρξε ποτέ ένα οργανωμένο φεμινιστικό κίνημα στις εικαστικές τέχνες και οι γυναίκες καλλιτέχνιδες περιθωριοποιούνταν συστηματικά για δεκαετίες, η συγκεκριμένη πρωτοβουλία αποτελεί μια σημαντική δήλωση και, ταυτόχρονα, αποκατάσταση μιας μεγάλης ανισότητας. 

Σε μια εποχή που γινόμαστε μάρτυρες αναζωπύρωσης των επιθέσεων κατά των δικαιωμάτων των γυναικών (όπως π.χ. η ανατροπή της απόφασης ορόσημο του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ Roe vs. Wade, το 1973) το ζήτημα της γυναικείας ενδυνάμωσης και της έμφυλης ισότητας, σε όλους τους τομείς, είναι πιο επείγον από ποτέ άλλοτε».

Άποψη εγκατάστασης: Δανάη Ανεσιάδου, D POSSESSIONS στο ΕΜΣΤ | Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Αθήνα
Άποψη εγκατάστασης: Δανάη Ανεσιάδου, D POSSESSIONS στο ΕΜΣΤ | Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Αθήνα Πάρις Ταβιτιάν

Αυτό που είναι πραγματικά εντυπωσιακό είναι το γεγονός πως οι αίθουσες του Μουσείου έχουν κυριολεκτικά μεταμορφωθεί. Δεν περιηγηθήκαμε δηλαδή μόνο σε εκθέσεις, αλλά και σε νέα περιβάλλοντα που είναι απόλυτα εναρμονισμένα με την αύρα των έργων των καλλιτεχνών.

Πριν μπούμε στους χώρους των εκθέσεων, η ξενάγησή μας είχε μία μεγάλη έκπληξη. Στην ηλιόλουστη ταράτσα του μουσείου με φόντο τον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης, είδαμε για πρώτη φορά στην Ελλάδα την εμβληματική περφόρμανς της Alexis Blake (βραβείο Prix de Rome το 2021) «Allegory of the Painted Woman», όπου δύο χορεύτριες και τέσσερις μουσικοί παρουσίασαν σε μια δυναμική σύνθεση τις αρχετυπικές, πατριαρχικές απεικονίσεις των γυναικών στην ιστορία της τέχνης, αναδεικνύοντας την επαναλαμβανόμενη τυποποίηση και αντικειμενοποίηση του γυναικείου φύλου.

Alexis Blake Allegory of the Painted Woman, 2012-2015 BOZAR: Centre of Fine Art, Performatik19, Brussels, BE, 2019
Alexis Blake Allegory of the Painted Woman, 2012-2015 BOZAR: Centre of Fine Art, Performatik19, Brussels, BE, 2019 Maxime Fauconnier

ΓYNAIKEΣ, ΜΑΖΙ

Ομαδική έκθεση με έργα από τη συλλογή του ΕΜΣΤ
14.12.2023
Χώρος έκθεσης: 3
Επιμέλεια: Κατερίνα Γρέγου, Ελένη Κούκου

Η Κατερίνα Γρέγου το έχει κάνει πολλάκις σαφές πως το μουσείο είναι ένας ολοζώντανος οργανισμός και πως αυτό δε συνάδει με μία μόνιμη έκθεση έργων. Οι αλλαγές στην παρουσίαση της συλλογής είναι απαραίτητες προκειμένου να αναδεικνύονται έργα που δεν έχουν εκτεθεί προηγουμένως και να φωτίζονται αθέατες όψεις της συλλογής μέσα από καινούριες επιμελητικές προτάσεις. “Δεν είμαστε το μουσείο Prado, είμαστε ένα Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης τον 21ο αιώνα” μας είπε στην ξενάγησή μας στην έκθεση χαρακτηριστικά. Στην κατοχή του Μουσείου βρίσκονται περισσότερα από 1500 έργα και αυτά “πρέπει να βγουν από τις αποθήκες του και να συνομιλήσουν με το Μουσείο και τα υπόλοιπα έργα Τέχνης του”.

Installation view of the Collection exhibition : WOMEN, Together ΕΜΣΤ Collection , works by Paky Vlassopoulou and Despoina Meimaroglou
Installation view of the Collection exhibition : WOMEN, Together ΕΜΣΤ Collection , works by Paky Vlassopoulou and Despoina Meimaroglou

Η έκθεση “ΓΥΝΑΙΚΕΣ, μαζί” είναι τω όντι εντυπωσιακή. Αποτελεί την πρώτη επανέκθεση της συλλογής του Μουσείου μετά την εναρκτήρια παρουσίασή της – το 2019- και παρουσιάζει έργα από τη συλλογή του ΕΜΣΤ, μεταξύ αυτών και την πρώτη παρουσίαση μιας σειράς έργων από τη Δωρεά της Συλλογής Δ.Δασκαλόπουλου στο ΕΜΣΤ, τη σημαντικότερη και πιο γενναιόδωρη δωρεά στην ιστορία του Μουσείου.

Το σημαντικό με τη δωρεά αυτή είναι πως τα έργα της συνομιλούν με τα έργα της Συλλογής του ΕΜΣΤ και δημιουργούν ένα συνολικό αρμονικό αφήγημα. “Η δωρεά αυτή υπήρξε το αποτέλεσμα ενός πολύ εποικοδομητικού διαλόγου. Ήταν πολύ σημαντικό να λάβουμε έργα που να ταιριάζουν με το συνολικό μας αφήγημα. Πολλές φορές παίρνουμε κάτι σαν δωρεά και δεν ξέρουμε τι να το κάνουμε. Με τον κ. Δασκαλόπουλο ευτυχώς μιλάμε στην ίδια γλώσσα. Έτσι, τα έργα που μας δώρησε, τα εντάξαμε πολύ αρμονικά στη συλλογή μας” ανέφερε η κ. Γρέγου.

Με την έκθεση “Γυναίκες, μαζί” το ΕΜΣΤ δηλώνει με τρόπο κρυστάλλινο την ανάγκη να ξαναγραφτεί η ιστορία της ελληνικής τέχνης, ώστε να αναδειχθούν έμφυλες όψεις της που έχουν μείνει στη σκιά.

Diana Al - Hadid Untitled, 2011 ΕΜΣΤ | Presented as part of the D.Daskalopoulos Collection Gift Photo: Nikos Markou
Diana Al - Hadid Untitled, 2011 ΕΜΣΤ | Presented as part of the D.Daskalopoulos Collection Gift Nikos Markou

Μπαίνοντας στο χώρο της έκθεσης την προσοχή μας τραβά η βιντεοεγκατάσταση της Ελένης Μυλωνά “Delalis”, ενώ μια έντονη αίσθηση απομόνωσης και μοναξιάς αποπνέει το έργο της Rivane Neuenschwander “Continentals, 2008” που μοιάζει με έναν μικρό μεταλλικό ωκεανό μέσα στον οποίο σχηματίζονται μικρά μεταλλικά νησιά. Στο βάθος της αίθουσας την προσοχή μας μαγνήτισαν οι έξι εκτυπώσεις σε high gloss χαρτί της ρηξικέλευθης Δέσποινας Μεϊμάρογλου, ενώ εντυπωσιακά είναι τα έργα της Diana Al Hadid και της Helene Appel. Έξοχα φωτισμένο και ατμοσφαιρικό το έργο “War Loot” της Μαρίας Λοϊζίδου, αλλά και αυτό της Ασπας Στασινοπούλου.

Παρότι δεν υπάρχει ενιαία θεματολογία ανάμεσα στα έργα, υπάρχουν πολλά κοινά σημεία αναφοράς και διαλόγου, και, επίσης, εννοιολογικές και αισθητικές συγγένειες μεταξύ των έργων. Τις καλλιτέχνιδες απασχολούν θέματα που αφορούν την ταυτότητα φύλου, την ύλη, τις καταστάσεις ρευστότητας και αβεβαιότητας, τις έμφυλες ταυτότητες, αλλά και ευρύτερα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα.

Installation view of the Collection exhibition : WOMEN, Together ΕΜΣΤ Collection , works by Maria Loizidou and Ghada Amer, Presented as part of the D.Daskalopoulos Collection Gift Photo : Paris Tavitian
Installation view of the Collection exhibition : WOMEN, Together ΕΜΣΤ Collection , works by Maria Loizidou and Ghada Amer, Presented as part of the D.Daskalopoulos Collection Gift Paris Tavitian

Το σώμα επίσης, εξετάζεται ως διαφιλονικούμενο πεδίο και διερευνώνται οι πολλαπλές σημασίες του στην οικογενειακή ζωή, την εργασία, τη σεξουαλικότητα και την αυτοαναπαράστασή του. Μολονότι τα περισσότερα από τα έργα δεν εστιάζουν στη γυναικεία συνθήκη αυτή καθαυτή, υπάρχει μια λανθάνουσα προδιάθεση για ζητήματα ισότητας, καταπίεσης και ετερότητας. Τέλος, αρκετές καλλιτέχνιδες διερευνούν ζητήματα ιστορίας, μνήμης και συλλογικών/πολιτισμικών ταυτοτήτων και εστιάζουν στην κομβική γεωπολιτική θέση της Ελλάδας.

Στην έκθεση αυτή παρουσιάζονται συνολικά 49 έργα από 25 καλλιτέχνιδες διαφορετικών γενεών και προέλευσης, δέκα από τις οποίες είναι Ελληνίδες. Οι 12 από αυτές προέρχονται από τη Δωρεά της Συλλογής Δ.Δασκαλόπουλου και οι 13 από την υπάρχουσα συλλογή του ΕΜΣΤ, ενώ επτά από τα έργα είναι νέα αποκτήματα του Μουσείου.

ΧΡΟΝΟΣ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΜΟΥ- Λήδα Παπακωνσταντίνου.

Αναδρομική 14.12.2023-21.04.2024
Χώρος έκθεσης: -1
Επιμέλεια: Τίνα Πανδή

Άποψη εγκατάστασης έκθεσης: Χρόνος στα χέρια μου. Λήδα Παπακωνσταντίνου. Αναδρομική
Άποψη εγκατάστασης "Υγρό Δάσος". Πάρις Ταβιτιάν

Συγκινησιακά φορτισμένη η πρώτη μεγάλη αναδρομική έκθεση της Λήδας Παπακωνσταντίνου (1945), μία από τις σημαντικότερες καλλιτέχνιδες της ιστορίας της σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα, καθώς παρούσα στην ξενάγηση ήταν και η ίδια.

“Έχω γνώση της γέννησης και του τέλους μου. Έχω γνώση της διάρκειάς μου, καθώς και της διάρκειας όλων ημών και όσων μας περιβάλλουν…Οπότε το μόνο που μπορώ να κάνω είναι όπως άφηνε ο Κοντορεβυθούλης ρεβίθια για να τον βρουν, κάτι τέτοιο κάνω και εγώ και κάτι τέτοιο θα δείτε και στην έκθεσή μου. Γιατί όταν τα παραμύθια είναι καλά τα θυμόμαστεμας είπε λίγο πριν την είσοδό μας στην έκθεση η εμβληματική αυτή καλλιτέχνιδα.

Η Λήδα Παπακωνσταντίνου ανέπτυξε για σχεδόν πέντε δεκαετίες ένα πολυσχιδές έργο που έλαβε μια ποικιλία μορφών: περφόρμανς, γλυπτικά έργα, βίντεο, in situ εγκαταστάσεις, ζωγραφική, κ.ά., προκειμένου να διερευνήσει θέματα φύλου, σεξουαλικότητας, συλλογικής και προσωπικής μνήμης, ιστορίας, πολιτικής και οικολογίας, πάντα με επίκεντρο το σώμα. Το έργο της αποτελεί τομή για το πεδίο της τέχνης στην Ελλάδα και είναι σημείο αναφοράς και έμπνευσης για τις νεότερες γενιές καλλιτεχνών.

Άποψη εγκατάστασης έργου Spider Space, 2020-2023 (ιστοί αράχνης, ξύλο, γυάλινο βάζο, Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδας)
Άποψη εγκατάστασης έργου Spider Space, 2020-2023 (ιστοί αράχνης, ξύλο, γυάλινο βάζο, Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδας) Πάρις Ταβιτιάν

Περπατώντας στο – 1 του Μουσείου ανάμεσα στα έργα της Λ. Παπακωνσταντίνου, μπορεί κάποιος να συναισθανθεί την ριζοσπαστικότητα και την ρηξικέλευθη ματιά της στην Τέχνη και τη ζωή.

Δεν είναι τυχαίο πως υπήρξε από τις πρώτες καλλιτέχνιδες που πειραματίστηκαν με το τότε αναδυόμενο καλλιτεχνικό μέσο της περφόρμανς. Εστιάζοντας στα φιλμ και τις περφόρμανς των ετών 1969-1971, στις πρώτες εγκαταστάσεις στην Ελλάδα τις δεκαετίες του 1970 και του 1980, στην κοινοτική θεατρική ομάδα «Σπετσιώτικο Θέατρο» των ετών 1975-1979 (υπάρχει ειδικό δωμάτιο για το Σπετσιώτικο Θέατρο και την παράσταση της Μπουμπουλίτσας), και στις μεγάλης κλίμακας βίντεο-εγκαταστάσεις των τελευταίων δεκαετιών, η έκθεση αναδεικνύει και αναπλαισιώνει καίρια ζητήματα της καλλιτεχνικής πρακτικής της γύρω από άξονες, όπως η έμφυλη ταυτότητα, η κοινωνική διάσταση του έργου τέχνης, η προσωπική και συλλογική μνήμη, η σχέση λόγου και σωματικότητας.

Περφόρμανς 1969-1971. Άποψη εγκατάστασης έκθεσης: Χρόνος στα χέρια μου. Λήδα Παπακωνσταντίνου. Αναδρομική
Περφόρμανς 1969-1971. Άποψη εγκατάστασης έκθεσης: Χρόνος στα χέρια μου. Λήδα Παπακωνσταντίνου. Αναδρομική Πάρις Ταβιτιάν

Θα σταθώ ιδιαίτερα στον τρόπο που παρουσιάστηκε η περφόρμανς “Το Κουτί”, που η καλλιτέχνιδα παρουσίασε το 1981 στην Γκαλερί 3 και στο Ζάππειο. Πρόκειται για μία περφόρμανς που η ίδια και η Λέσλι Γουόλτον παρέμεναν για κάποιες ώρες κλεισμένες με τα προσωπικά τους αντικείμενα σε δυο μικρά δωμάτια και συναντιούνταν σε ένα ενδιάμεσο τρίτο, ενώ οι θεατές μπορούσαν να παρακολουθήσουν τη δράση από ειδικές σχισμές με γυαλί που προσέφεραν μια παραμορφωτική θέαση του χώρου. Φωτογραφίες της περφόρμανς, χρωματιστά διαγράμματα στο πάτωμα που συμβολίζουν τα 3 κουτιά της και ένα μικρό ξύλινο κουτί μέσα στο οποίο αναπαρίσταται το κρεβάτι της Λ. Παπακωνσταντίνου φέρνουν στο σήμερα την επαναστατική περφόρμανς το 1981.

Δεν είμαι υπέρ της αναπαραγωγής μιας περφόρμανς”, μας εξηγεί και συνεχίζει, “δε γίνεται να αναπαραχθεί κάτι τέτοιο, στην έκθεση κάνουμε ουσιαστικές και αληθινές αναφορές σε ένα όμως τελείως νέο πλαίσιο. Μέσω διαγραμμάτων ή ενός κουτιού και βέβαια μέσω φωτογραφιών. 

Λήδα ΠαπακωνσταντίνουΘίασος από την παράσταση Tο Όνειρο της Μπουμπουλίτσας, 1979 Σπετσιώτικο Θέατρο, Καποδιστριακή Στέγη Σπετσών
Λήδα Παπακωνσταντίνου Θίασος από την παράσταση Tο Όνειρο της Μπουμπουλίτσας, 1979 Σπετσιώτικο Θέατρο, Καποδιστριακή Στέγη Σπετσών Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδας Φωτογραφία: Δημήτρης Παπαδήμας

Προχωρώντας ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία επίσης να δει για πρώτη φορά έναν μεγάλο αριθμό εγκαταστάσεων, ζωγραφικών, γλυπτικών, και οπτικοακουστικών έργων (παρούσα δηλώνει και η πενταπλή βιντεοεγκατάσταση-ανάθεση Εις το όνομα, που παρουσιάστηκε στο πλαίσιο της 1ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης το 2007), καθώς και σπάνιων και ανέκδοτων φωτογραφικών και κειμενικών αρχειακών τεκμηρίων/ιχνών των περφόρμανς.

Ιδιαίτερα εντυπωσιακά έργα το “Υγρό Δάσος” της, που δημιουργήθηκε λίγο μετά από μία καταστροφική πυρκαγιά στις Σπέτσες όπου μένει μόνιμα η καλλιτέχνιδα και η εγκατάσταση Spider Space, ένα έργο- στοχασμός πάνω στην έννοια του χρόνου που είναι κατασκευασμένο από ιστούς αράχνης, ξύλο και ένα γυάλινο βάζο.

*Ο τίτλος της έκθεσης “Χρόνος στα χέρια μου” προέρχεται από την ομότιτλη in situ εγκατάσταση που δημιούργησε η καλλιτέχνιδα το 2010 για τον σταθμό του μετρό στο Μοναστηράκι.

Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ ΓΙΑ ΟΣΟΥΣ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΥΣ ΓΙΝΕΤΑΙ

Χρύσα Ρωμανού
14.12.2023-27.10.2024
Χώρος έκθεσης: 4
Επιμέλεια: Ελένη Κούκου – Δημήτρης Τσουμπλέκας

Χρύσα Ρωμανού, μέσα στην εγκατάσταση του Νίκου Κεσσανλή, Pallazo Strozzi, Φλωρεντία, 1964
Χρύσα Ρωμανού, μέσα στην εγκατάσταση του Νίκου Κεσσανλή, Pallazo Strozzi, Φλωρεντία, 1964 ΕΜΣΤ

Στον Χώρο 4 του ΕΜΣΤ έχει στρωθεί ένα βαθύ μπλε χαλί. Με το ίδιο χρώμα έχουν βαφτεί και οι τοίχοι. Τα έργα της Χρύσας Ρωμανού σε καλούν για μία μεγάλη βουτιά στο δικό της απέραντο μπλε χρώμα και στους προσωπικούς της λαβυρίνθους και στη δική της αναζήτηση ευτυχίας.

Η Χρύσα Ρωμανού (1931-2006) είναι μια από τις σημαντικότερες Ελληνίδες καλλιτέχνιδες που αναδύθηκαν την δεκαετία του 1960. Είναι ταυτόχρονα μία γυναίκα που έζησε στη σκιά του συζύγου της, του σπουδαίου Νίκου Κεσσανλή. Οι περισσότεροι την ήξεραν ως γυναίκα του και όχι ως μία αυτόνομη σπουδαία καλλιτέχνιδα.

Άποψη εγκατάστασης έκθεσης: Η αναζήτηση της ευτυχίας για όσους περισσότερους γίνεται. Χρύσα Ρωμανού Φωτογραφία: Πάρις Ταβιτιάν
Άποψη εγκατάστασης έκθεσης: Η αναζήτηση της ευτυχίας για όσους περισσότερους γίνεται. Χρύσα Ρωμανού Πάρις Ταβιτιάν

Το έργο της χαρακτηρίζεται από τις ανοιχτές αφηγηματικές δομές, τη μηχανική αναπαραγωγή, το τυχαίο, τη διαφάνεια, το παιχνίδι. Από τα πρώτα της βήματα, το μοτίβο του λαβύρινθου, τα ταξίδια, η κριτική στην κοινωνία της κατανάλωσης, το πολιτικό ενδιαφέρον για τις κοινωνικές ανισότητες και την αδικία, ο εκδημοκρατισμός της τέχνης, η ώσμωση τέχνης και καθημερινότητας επανέρχονται ως κεντρικοί θεματικοί άξονες και εξελίσσονται όσο η καλλιτέχνης ωριμάζει και μεταβάλλεται το κοινωνικό και πολιτικό περιβάλλον.

Η έκθεση Η αναζήτηση της ευτυχίας για όσους περισσότερους γίνεται περιλαμβάνει έργα από όλες σχεδόν τις ενότητες της δουλειάς της, προκειμένου να αναδείξει τη συνάφεια και την οργανική σχέση μεταξύ τους.

Χρύσα ΡωμανούLuna Park International, 1965, κολάζ σε καμβά, 200 x 200 εκ.
Χρύσα Ρωμανού Luna Park International, 1965, κολάζ σε καμβά, 200 x 200 εκ. ΕΜΣΤ

Στην έκθεση μάς ξενάγησε η επιμελήτρια Ελένη Κούκου. Η περιήγησή μας ξεκίνησε με τους Μύθους, τα ζωγραφικά έργα της περιόδου που έφυγε για το Παρίσι και συνεχίστηκε με τα εντυπωσιακά ιστορικά κολάζ του 1965, τις μεγάλες γλυπτικές κατασκευές Meccano – εμπνευσμένες από το ομώνυμο παιχνίδι κατασκευών το οποίο απευθυνόταν στερεοτυπικά στα αγόρια– τις μεταξοτυπίες από το περίφημο ατελιέ της Mec Art Graphic στο Παρίσι, και κατέληξε στα ωριμότερα έργα της, τους Χάρτες-Λαβυρίνθους με την εντυπωσιακή χαρακτηριστική τεχνική του ντεκολάζ σε πλέξιγκλας.

Άποψη εγκατάστασης έκθεσης: Η αναζήτηση της ευτυχίας για όσους περισσότερους γίνεται. Χρύσα Ρωμανού
Άποψη εγκατάστασης έκθεσης: Η αναζήτηση της ευτυχίας για όσους περισσότερους γίνεται. Χρύσα Ρωμανού Πάρις Ταβιτιάν

Δεν μπορουμε να μη αναφερθούμε στο βίντεο “ΑΜΟΥΡ – Η Χρύσα στις πόλεις” που λειτουργεί σαν επίλογος της έκθεσης και είναι βασισμένο στο πλούσιο φωτογραφικό αρχείο της Χρύσας Ρωμανού και του Νίκου Κεσσανλή, τονίζοντας την άρρηκτη και αμφίδρομη σχέση τέχνης και ζωής. Το βίντεο είναι εμπλουτισμένο με επιπλέον οπτικοακουστικό υλικό, με τη δημιουργική συνεργασία των καλλιτεχνών Δημήτρη Τσουμπλέκα και Γιώργου Σαλαμέ και της συγγραφέα Αμάντας Μιχαλοπούλου. Σε μια αλυσιδωτή οπτικοακουστική αφήγηση, η Χρύσα, σαν δρομέας μεγάλων αποστάσεων, στήνει εκθέσεις, καπνίζει, συζητάει και διατρέχει πόλεις και εξοχικά τοπία – στην ουσία την ίδια της τη ζωή.

Άποψη εγκατάστασης έκθεσης: Η αναζήτηση της ευτυχίας για όσους περισσότερους γίνεται. Χρύσα Ρωμανού
Άποψη εγκατάστασης έκθεσης: Η αναζήτηση της ευτυχίας για όσους περισσότερους γίνεται. Χρύσα Ρωμανού Πάρις Ταβιτιάν

*Ο τίτλος της έκθεσης προέρχεται από κείμενο του σημαντικού Γάλλου θεωρητικού Pierre Restany σε κατάλογο της Χρύσας και αναδεικνύει τόσο την συναισθηματική όσο και την πολιτική διάσταση του έργου της.

D POSSESSIONS

Δανάη Ανεσιάδου
14.12.2023-27.10.2024
Χώρος έκθεσης: 4
Επιμέλεια: Ιόλη Τζανετάκη

Άποψη εγκατάστασης: Δανάη Ανεσιάδου, D POSSESSIONS στο ΕΜΣΤ | Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Αθήνα
Άποψη εγκατάστασης: Δανάη Ανεσιάδου, D POSSESSIONS στο ΕΜΣΤ | Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Αθήνα Πάρις Ταβιτιάν

Στον ίδιο όροφο, ακριβώς δίπλα στην έκθεση της Χρύσας Ρωμανου, το σκηνικό περιβάλλον γίνεται τελείως διαφορετικό. Από το μπλε της Χρύσας περνάμε στο έντονο κόκκινο της Δανάης Ανεσιάδου, που έχουν χαρακτηρίσει ως την «πλέον χαρακτηριστική ευρωπαϊκή φωνή της κρίσης του 21ου αιώνα». Η πρώτη ατομική της έκθεση στην Ελλάδα αποτελεί μία ιδιαίτερα ευχάριστη έκπληξη.

Γεννημένη στη Γερμανία από γονείς ελληνικής καταγωγής και εγκατεστημένη στις Βρυξέλλες από νεαρή ηλικία, η Ανεσιάδου τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια έχει ενσταλάξει ένα ευρύ φάσμα μεταφυσικών και προσωπικών ανησυχιών σε ένα σαγηνευτικό και πολυπρισματικό σύνολο έργων, με αναφορές στον κινηματογράφο, τον αποκρυφισμό, την ελληνική αρχαιότητα, τον υπερρεαλισμό, καθώς και σε ζητήματα της επικαιρότητας.

Άποψη εγκατάστασης: Δανάη Ανεσιάδου, D POSSESSIONS στο ΕΜΣΤ | Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Αθήνα
Άποψη εγκατάστασης: Δανάη Ανεσιάδου, D POSSESSIONS στο ΕΜΣΤ | Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Αθήνα Πάρις Ταβιτιάν

Η έκθεσή της προσκαλεί τους επισκέπτες να δουν την πραγματικότητα σαν μια αλληγορική σκηνογραφία, που συναπαρτίζεται, μεταξύ άλλων, από γλυπτά, κολάζ, σκηνικά εξαρτήματα ταινιών, κρυστάλλους και σιδερένια αντικείμενα, τα οποία υπαινίσσονται μια εποχή όξυνσης πολιτικών, κοινωνικών και πνευματικών κρίσεων.

Η καλλιτέχνιδα ήταν παρούσα στην ξενάγησή μας και μας εξήγησε πως “θέλοντας να απαλλαγεί οριστικά από όλα τα υπάρχοντά της, τα χύτευσε σε εποξική ρητίνη, μετατρέποντάς τα σε έργα τέχνης. Πρόσθεσε στο μείγμα μεταλλικά ρινίσματα και κρυστάλλους χαλαζία και τα μετέπλασε σε οργονίτες, δηλαδή, σε αντικείμενα μετατροπής ενέργειας που, όπως θεωρούν ορισμένοι, προσελκύουν την οργόνη (ζωτική ενέργεια), η οποία απορροφά την αρνητική ενέργεια και τη μετατρέπει σε θετική. Τα οργονικά αυτά γλυπτά είναι διασκορπισμένα στον χώρο, χυτευμένα σε καλούπια σκηνικών εξαρτημάτων από κινηματογραφικές ταινίες, αποκτούν διάφορες μορφές και σχήματα και δημιουργούν μία απόκοσμη αίσθηση.”

Δανάη Ανεσιάδου Άποψη εγκατάστασης (από αριστερά προς τα δεξιά): Pumpkin Seeds for Left Shell, 2023; Papaya Seeds for Right Shell, 2023 Προσωπικά αντικείμενα, εποξειδική ρητίνη, μεταλλικά ρινίσματα, κρύσταλλοι χαλαζία και σουνγκίτης 65 x 56 x 7 εκ. (και τα δύο)
Δανάη Ανεσιάδου Άποψη εγκατάστασης (από αριστερά προς τα δεξιά): Pumpkin Seeds for Left Shell, 2023; Papaya Seeds for Right Shell, 2023 Προσωπικά αντικείμενα, εποξειδική ρητίνη, μεταλλικά ρινίσματα, κρύσταλλοι χαλαζία και σουνγκίτης 65 x 56 x 7 εκ. (και τα δύο) Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδας Φωτογραφία: we document art

Παράλληλα, η Ανεσιάδου, επιδιώκοντας να κατανοήσει και να στοχαστεί κριτικά για το παρόν, εντοπίζει συνδέσεις ανάμεσα σε πράγματα που επιφανειακά μοιάζουν τελείως άσχετα μεταξύ τους: από τα fake news και τις θεωρίες συνωμοσίας, το βιομηχανικό σύμπλεγμα ψυχαγωγίας του Χόλιγουντ και του αμερικανικού Πενταγώνου, τα τηλεοπτικά ριάλιτι και τη βιομηχανία της μόδας, μαζί με αναφορές στην αρχαιοελληνική γλυπτική, τον σουρεαλισμό και τις B-movies.

Άποψη εγκατάστασης: Δανάη Ανεσιάδου, D POSSESSIONS στο ΕΜΣΤ | Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Αθήνα
Άποψη εγκατάστασης: Δανάη Ανεσιάδου, D POSSESSIONS στο ΕΜΣΤ | Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Αθήνα Πάρις Ταβιτιάν

Δύσκολα μένουν απαρατήρητες δύο γκιλοτίνες φυσικού μεγέθους στο βάθος της αίθουσας, αντικείμενα που σκορπίζουν στον χώρο μία ατμόσφαιρα απειλητική. “Αυτές ήρθαν σε μένα με λίγο περίεργο τρόπο. Στην διάρκεια της πανδημίας έκανα καραντίνα μόνη σε ένα τεράστιο σπίτι με κήπο στην Μπρυζ. Εκεί είχα αποφασίσει να κάνω μία ταινία, οπότε όταν ένας φίλος καλλιτέχνης μου είπε πως έχει δύο γκιλοτίνες και θέλει να τις δώσει τις πήρα εγώ. Τις έβαλα στον κήπο του σπιτιού και κάθε πρωί έκανα εκεί βόλτα παρατηρώντας τες”, μας εξηγεί η Δ. Ανεσιάδου.

Η καλλιτέχνιδα είναι αισθητό πως παίζει πολύ στην Τέχνη της με τη φημολογία, τη φαντασία και τον μυστικισμό με αποτέλεσμα το έργο της να λειτουργεί ως ένας οξύς κοινωνικοπολιτικός σχολιασμός πάνω στις πολλαπλές και πολυεπίπεδες κρίσεις που αντιμετωπίζουμε, τις αόρατες, απωθημένες ή σκοτεινότερες όψεις της πραγματικότητας, καθώς και την ακραία πόλωση που βιώνουμε σε καθημερινή βάση σήμερα.

Ροή Ειδήσεων

Περισσότερα