ΟΣΑ ΘΕΣ ΝΑ ΞΕΡΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΥΚΟΥΣ ΤΗΣ ΠΑΡΝΗΘΑΣ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ ΤΟΥΣ ΔΙΩΧΝΟΥΝ

Μεγάλη έκπληξη και ερωτήματα έχει προκαλέσει η είδηση ότι με απόφαση της Εισαγγελίας για την Προστασία των Ζώων θα μεταφερθούν λύκοι από την Πάρνηθα στην Βόρεια Ελλάδα.

Η συζήτηση για τους λύκους όμως δεν έχει ανοίξει μόνο στην χώρα μας, αφού ήδη εδώ και μερικά χρόνια οι ανησυχίες για την διαχείριση τους έχει εξαπλωθεί σε όλη την Ευρώπη, οδηγώντας μάλιστα και σε μία πρόσφατη δυσοίωνη αλλαγή στο ευρωπαϊκό καθεστώς προστασίας τους.

ΝΑ ΦΟΒΗΘΟΥΜΕ ΤΟΝ «ΚΑΚΟ» ΤΟΝ ΛΥΚΟ;

Αδιαμφισβήτητα ο λύκος αποτελεί ένα από τα πιο παρεξηγημένα ζώα που ήδη από πολύ μικρή ηλικία, μέσω των παραμυθιών, μάθαμε να φοβόμαστε καθώς είναι αυτός που τρώει αδηφάγα ό,τι και όποιον βρει και σπέρνει την καταστροφή στο διάβα του.

Στην πραγματική ζωή όμως, ο λύκος δεν επιτίθεται σε ανθρώπους και επιτελεί έναν εξαιρετικά σημαντικό ρόλο για τα οικοσυστήματα στα οποία συμμετέχει. Για να κατανοήσει κανείς την κρισιμότητα του, αρκεί να σκεφτεί ότι πρόκειται για ένα σαρκοβόρο και μεγάλο θηρευτή που βρίσκεται στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας ρυθμίζοντας τους υπόλοιπους πληθυσμούς.

«Ο λύκος, αφενός ρυθμίζει τον αριθμό των θηραμάτων του – όπως είναι τα ελάφια και τα αγριογούρουνα – για να μην δημιουργούνται προβλήματα υπερπληθυσμού, αφετέρου δε εξυγιαίνει τους πληθυσμούς από άρρωστα ζώα γιατί είναι τα πρώτα θύματα του. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να παίζει μεγάλο ρόλο και στον έλεγχο ζωονόσων, που περνάνε από είδος σε είδος» λέει στο News 24/7 ο Σπύρος Ψαρούδας, συντονιστής στην περιβαλλοντική οργάνωση άγριας ζωής «Καλλιστώ».

Ο ΛΥΚΟΣ ΤΗΣ ΠΑΡΝΗΘΑΣ

Για πάρα πολλές δεκαετίες ο λύκος ήταν άφαντος στην Πάρνηθα. Σε αυτό είχε συντελέσει το γεγονός ότι για χρόνια οργανώνονταν παγάνες και τοποθετούνταν δηλητηριασμένα δολώματα, καθώς μόλις την δεκαετία του ’90 οι λύκοι βγήκαν από την λίστα των «επιβλαβών θηραμάτων» και μέχρι το ’80 επιτρέπονταν να τους σκοτώνουν.

Όταν σιγά σιγά ο πληθυσμός των ελαφιών της Πάρνηθας άρχισε να αυξάνεται σημαντικά μετά την πυρκαγιά του 2007, λύκοι από άλλες περιοχές μετακινήθηκαν και πολλαπλασιάστηκαν, δεδομένου ότι πλέον είχαν άφθονη τροφή. Αυτό αποτέλεσε αρκετά θετικό γεγονός αν σκεφτεί κανείς ότι τα ελάφια είχαν αρχίσει να δημιουργούν προβλήματα στην φυσική αναγέννηση μετά τις πυρκαγιές με την υπερβόσκηση τους.Όπως μας ενημερώνουν από τον ΟΦΥΠΕΚΑ, ο αριθμός τους έφτασε ακόμα και τα 880 άτομα πριν από δέκα χρόνια.

Για την επόμενη δεκαετία ο αριθμός των ελαφιών άρχισε να μειώνεται, φτάνοντας σήμερα τα 128 περίπου. Δεν υπάρχει όμως προς το παρόν κάποια έρευνα που να αποδεικνύει ότι η μείωση του πληθυσμού τους οφείλεται στον λύκο, αντιθέτως μπορεί να συμβάλλουν και άλλοι παράγοντες όπως είναι οι πυρκαγιές (που μειώνουν την τροφή τους) και η λαθροθηρία.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι επειδή η Πάρνηθα βρίσκεται πολύ κοντά στον οικιστικό ιστό (που επεκτείνεται) και έχει μεγάλο αριθμό επισκεπτών, δημιουργούνται οι συνθήκες εκείνες που έλκουν τους λύκους. Όπως εξηγεί ο κ. Ψαρούδας τα σκουπίδια γίνονται βορά για τους λύκους «και όσο δυσάρεστο και ακούγεται, δυστυχώς, μπορεί να τρώνε ακόμα και αδέσποτα κατοικίδια».

Η εμφάνιση λύκων κοντά στους οικισμούς άρχισε να γίνεται όλο και πιο αισθητή τα τελευταία χρόνια, κάτι που ενισχύθηκε και από τον υβριδισμό με τα σκυλιά (την αναπαραγωγή δηλαδή μεταξύ λύκων και αδέσποτων σκυλιών) καθώς οι γόνοι αυτοί είναι πιο εξοικειωμένοι με τους ανθρώπους και έτσι έρχονται πολύ πιο εύκολα κοντά στον ανθρώπινο πολιτισμό.

Δεδομένων των παραπάνω, ο Ψαρούδας όπως και επιστήμονες του χώρου παραδέχονται ότι πράγματι απαιτείται να ληφθούν μέτρα για την συνύπαρξη με τον ανθρωπο, όμως αυτές πρέπει να είναι επιστημονικά τεκμηριωμένες.

ΜΙΑ ΑΝΤΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ

Την πρωτάκουστη απόφαση επιβεβαίωσε ο Γενικός Γραμματέας Δασών Στάθης Σταθόπουλος στην «Καθημερινή» και στον δημοσιογράφο Γιώργο Λιάλιο λέγοντας ότι στις αρχές Μαΐου «ο εισαγγελέας Προστασίας Ζώων έστειλε παραγγελία στο δασαρχείο Πάρνηθας να αιχμαλωτίσει τους λύκους και να τους μεταφέρει σε άλλη περιοχή στη Βόρεια Ελλάδα». Αυτή την στιγμή στην Πάρνηθα, με βάση τα στοιχεία που έχει ο ΟΦΥΠΕΚΑ και η περιβαλλοντική ομάδα Καλλιστώ, οι λύκοι είναι περίπου 45-50, κάτι που ο κ. Ψαρούδας σημειώνει ότι μεταφράζεται στην μεγαλύτερη πυκνότητα πληθυσμού στην χώρα.

Δεν έχει γίνει ακόμα γνωστό το πως προέκυψε η εισαγγελική απόφαση αλλά προκάλεσε την αντίδραση και προβληματισμό περιβαλλοντικών οργανώσεων και επιστημόνων με κύριο ερώτημα αν αυτή η μεταφορά θα έπρεπε να γίνει και σε ποιά δεδομένα βασίστηκε ο εισαγγελέας για την απόφασή του.

«Υπάρχει όντως μια μείωση του πληθυσμού του ελαφιού σε βάθος χρόνου αλλά δεν έχουμε τα στοιχεία που να τεκμηριώνουν ότι αυτή η μείωση είναι αφύσικη και ότι οφείλεται κυρίως στον λύκο» σημειώνει ο Χρήστος Αστάρας, βιολόγος και ερευνητής άγριας πανίδας στο Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών «ΕΛΓΟ-Δήμητρα».

Εξηγώντας το προβληματικό χαρακτήρα της απόφασης η Ελληνική Ζωολογική Εταιρεία σε ανακοίνωσή της σημειώνει ότι «η σύλληψη και μεταφορά άγριων απειλούμενων θηλαστικών, όπως ο λύκος, αποτελεί εξαιρετικά πολύπλοκη διαδικασία που απαιτεί εξειδικευμένο προσωπικό, κατάλληλο εξοπλισμό και αυστηρά πρωτόκολλα διαχείρισης. Στην Ελλάδα, τέτοιου είδους επιχειρησιακή υποδομή απουσιάζει πλήρως».

Επιπρόσθετα πρέπει να σημειωθεί ότι οι επιστήμονες του χώρου αναφέρουν ότι δεν γνωρίζουμε ποια θα είναι τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα αυτής της διαχείρισης.

Ακόμη ένα ζήτημα είναι το γιατί έχει επιλεγεί η Βόρεια Ελλάδα χωρίς να υπάρχει κάποια στοχευμένη μελέτη στην περιοχή που να το δικαιολογεί. «Η Βόρεια Ελλάδα έχει αγέλες λύκων και επειδή είναι είδος που αμύνεται της χωρικής του επικράτειας, θα είναι δύσκολο να βρεθεί χώρος για απελευθέρωση λύκων. Όπου και να τους αφήσουν θα υπάρχει ήδη άλλη αγέλη και θα συγκρουστούν, αυξάνοντας παράλληλα την πιθανότητα τριβών και με τους ανθρώπους» αναφέρει ο κ. Αστάρας.

Επιπλέον δε, ακόμα και αν μεταφερθούν οι λύκοι, θα πρέπει να θεωρηθεί δεδομένο ότι την θέση τους στην Πάρνηθα θα καλύψουν άλλοι λύκοι από γειτονικές περιοχές. Για αυτό μάλιστα, πρόσφατα είχε προταθεί από την περιβαλλοντική οργάνωση «Καλλιστώ» η – τουλάχιστον σε πιλοτικό επίπεδο – στείρωση ατόμων λύκου για τον έλεγχο του πληθυσμού, σύμφωνα με μεθόδους που ήδη έχουν δοκιμαστεί στο εξωτερικό.

«Αν φύγει ο λύκος από την Πάρνηθα, θα έρθουν άλλοι σχετικά άμεσα. Σε 1-2 χρόνια θα καλυφθεί το κενό. Ενώ με την στείρωση η αγέλη διατηρεί την επικράτειά της, αλλά μειώνεται ο αριθμός των ζώων. Η γνώμη μου είναι ότι είναι πιο δόκιμο να δοκιμαστεί η μέθοδος αυτή ελέγχου του πληθυσμού, παρόλο που είναι σίγουρα μια τεχνικά απαιτητική δράση, παρά να μεταφέρουμε σε άλλη περιοχή της Ελλάδας τα ζώα και να δημιουργήσουμε επιπρόσθετα προβλήματα εκεί» λέει ο κ. Αστάρας καταλήγοντας στο ότι «καλοπροαίρετα ενδιαφέρεται για το μέλλον του ελαφιού ο εισαγγελέας αλλά η απόφαση είναι βεβιασμένη καθώς οι δυνητικές λύσεις θα πρέπει να προταθούν και να αξιολογηθούν από μια επιστημονική ομάδα ειδικών».

ΘΑ ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΙ Η ΑΠΟΦΑΣΗ;

Προκειμένου να μάθουμε περισσότερα για το πότε θα εφαρμοστεί απόφαση και με ποιόν τρόπο, απευθυνθήκαμε στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας.

Όπως μας ενημέρωσαν από τη Γ.Γ. Δασών, το κίνητρο της διατακτικής παραγγελίας δεν τους είναι γνωστό αλλά «υποθέτουμε ότι η εισαγγελία έλαβε υπόψιν κάποια δεδομένα. Στελέχη της υπηρεσίας μας παρέλαβαν την παραγγελία και σε ειδική σύσκεψη εξετάστηκαν κάποια πρώτα μέτρα που τυχόν θα μπορούσαν να εφαρμοστούν. Είναι μια πρώτη εξέταση μέτρων που θα εφαρμοστούν μόνο εφόσον τα επιβεβαιώσουν ως προς το εφικτό τους οι δύο μελέτες (μέτρησης πληθυσμού και εξέτασης των περιοχών απελευθέρωσης: κοινωνική συναίνεση, επίπτωση στα εκεί οικοσυστήματα, αλλά και επίπτωση στις τυχόν εκεί δραστηριότητες του δάσους)», μελέτες που ανέλαβε να αναθέσει ο ΟΦΥΠΕΚΑ.

ΤΟ ΠΟΝΥ ΤΗΣ ΦΟΝ ΝΤΕΡ ΛΑΪΕΝ ΠΟΥ ΑΛΛΑΞΕ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ 

Η αύξηση του πληθυσμού των λύκων, δεν είναι όμως μόνο ελληνική υπόθεση, δεδομένου ότι και στην Ευρώπη η ύπαιθρος έχει εγκαταλειφθεί από τον άνθρωπο αφήνοντας χώρο για την επέκταση της άγριας ζωής. Όπως σημειώνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο πολλαπλασιασμός του λύκου τα τελευταία 20 χρόνια σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες έχει οδηγήσει σε συγκρούσεις με την ανθρώπινη δραστηριότητα, ειδικά στην κτηνοτροφία με ζημίες στο ζωικό κεφάλαιο.

Μάλιστα, φημολογείται ότι η επιμονή της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλας φον ντερ Λάιεν, για την επανεξέταση της προστασίας του λύκου, προήλθε από το ότι ένας λύκος έφαγε το 30 ετών πόνυ της το 2022, και τότε η υπόθεση μετατράπηκε σε έναν προσωπικό αγώνας εκδίκησης.

Όπως και αν έχει, τα τελευταία δύο χρόνια παρότι πάνω από 300 οργανώσεις ζήτησαν από τους Υπουργούς Περιβάλλοντος να καταψηφίσουν την πρόταση της Επιτροπής, στις 26 Σεπτεμβρίου το Συμβούλιο της ΕΕ επικύρωσε την απόφαση.

Η τελική επισφράγιση ήρθε με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που στις 8 Μαΐου, ψήφισε υπέρ την τροποποίησης του νόμου. Έτσι ο λύκος από το καθεστώς του «αυστηρά προστατευόμενου» είναι πλέον απλά «προστατευόμενο», που πρακτικά σημαίνει ότι ένα κράτος- μέλος μπορεί να αλλάξει την νομοθεσία του και να επιτρέψει τη θήρα του – με την προϋπόθεση ότι θα διατηρηθεί ο πληθυσμός του.

Προς το παρόν το καθεστώς του λύκου στην χώρα μας με βάση την νομοθεσία είναι «αυστηρά προστατευόμενο» και δεν υπάρχουν ενδείξεις για το ότι θα αλλάξει κάτι σύντομα. Πρέπει να υπογραμμιστεί ότι η απόφαση της Εισαγγελίας Ζώων για την Πάρνηθα δεν φαίνεται να έχει καμία σχέση με την ψήφιση του Ευρωκοινοβουλίου, αφού λήφθηκε πολύ νωρίτερα.

Παρόλα αυτά φαίνεται ότι η περιρρέουσα ατμόσφαιρα για τον λύκο έχει γίνει πλέον εχθρική και παρότι θα μπορούσαν να ληφθούν περισσότερα μέτρα για την αρμονική συνύπαρξη με τον άνθρωπο προχωράμε με σπασμωδικές κινήσεις που μας γυρίζουν πολλά χρόνια πίσω.