ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΜΕ ΤΟ CHAT GPT ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ

Οι κυβερνητικές εξαγγελίες στο πλαίσιο της 89ης ΔΕΘ περιλάμβαναν και την ανακοίνωση της νέας συνεργασίας της Open AI με το ελληνικό δημόσιο. Το Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού και το Ίδρυμα Onassis, ως στρατηγικός εταίρος, υπέγραψαν μνημόνιο συνεργασίας με τον τεχνολογικό κολοσσό, για την πρωτοβουλία “Εισαγωγή της Τεχνητής Νοημοσύνης στα Σχολεία”.

Το εργαλείο Chat GPT Edu πρόκειται να ενταχθεί στην εκπαιδευτική διαδικασία, μέσα από ένα πιλοτικό πρόγραμμα που θα υλοποιηθεί, σύμφωνα με την ανακοινώσεις της κυβέρνησης, σε 20 Λύκεια, με προοπτική τη σταδιακή διεύρυνση σε περισσότερα δημόσια σχολεία της χώρας. Τα σχολεία που θα συμμετέχουν συμπεριλαμβάνουν 6 από τα Λύκεια των Δημόσιων Ωνάσειων Σχολείων που ξεκίνησαν τη λειτουργία τους φέτος, καθώς και επιλεγμένα Πρότυπα και Πειραματικά.

Μέλη της εκπαιδευτικής και ερευνητικής κοινότητας της χώρας έχουν εκφράσει τις αμφιβολίες τους γι αυτή την πρωτοβουλία, με βάση τα μέχρι στιγμής δεδομένα.

“Πρόκειται για ένα αδοκίμαστο εργαλείο. Δεν μπορούμε καν να φανταστούμε τι είναι στην πράξη το Chat Gpt Edu, όπως επίσης δεν γνωρίζουμε αν έχει τεσταριστεί σε εργαστηριακές συνθήκες πριν βγει στην αγορά και χρησιμοποιηθεί από ευάλωτα άτομα” λέει η Ιωάννα Νούλα, Σύμβουλος τεχνολογικής πολιτικής και δικαιωμάτων του παιδιού και ιδρύτρια του COR Sandbox.

Όπως εξήγησε η κ. Νούλα στο NEWS 24/7, η ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης στα σχολεία δεν μπορεί να προηγείται της ασφάλειας. Η ίδια προτείνει να δούμε το πιλοτικό πρόγραμμα χρήσης ΑΙ στα σχολεία με τα κριτήρια της οδικής ασφάλειας, θέτοντας ένα κρίσιμο ερώτημα: “Θα βάζατε το παιδί σας σε ένα self driving σχολικό λεωφορείο;”

Επισήμανε, δηλαδή, ότι σε άλλους τομείς η τεχνολογία έχει δείξει ότι μπορεί να κάνει σφάλματα – “να χτυπήσει και σε καμιά κολόνα”. Παρ’ όλα αυτά, “ερχόμαστε χωρίς ουσιαστική πειραματική φάση και την εγκαθιστούμε σε 20 σχολεία”, σημειώνει, ενώ τονίζει πως τα αυτοκίνητα κυκλοφορούν αφού περάσουν από crash tests και ελέγχους ρύπων. Οδηγοί με πιστοποιημένες δεξιότητες τα χειρίζονται, οι εταιρείες τηρούν πρότυπα παραγωγής και όλοι σέβονται κανόνες λειτουργίας- από τα “στοπ” μέχρι τα φανάρια. “Στην εκπαίδευση, πριν “βγάλουμε στον δρόμο” την ΑΙ, χρειάζονται τα αντίστοιχα εχέγγυα”, καταλήγει η ίδια.

Ένα επιπλέον ζήτημα που απασχολεί την επιστημονική κοινότητα είναι η επίδραση της τεχνητής νοημοσύνης στο γνωστικό και νοητικό επίπεδο των μαθητών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Το Open Lab Athens αποτελεί μια διεπιστημονική ερευνητική κολεκτίβα και εργαστήριο τεχνολογίας που πραγματοποιεί έρευνα σχετικά με τις νέες τεχνολογίες και τα κοινά, μέσω της συμμετοχικής έρευνας δράσης. Ο Γρηγόρης Τσαρδανίδης, μέλος του Open Lab Athens και υποψήφιος διδάκτορας στο Queen Mary University of London, υπογράμμισε ότι η επίδραση της παραγωγικής τεχνητής νοημοσύνης δεν έχει αποσαφηνιστεί ακόμα ούτε για ενήλικες στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

“Έστω ότι το chat bot δεν δώσει ως απάντηση ψευδείς πληροφορίες, έστω ότι δεν κλαπούν τα προσωπικά δεδομένα των ανηλίκων – ζητήματα τα οποία υπάρχουν μέχρι στιγμής – τι επίδραση έχει το Chat GPT στη μαθησιακή διαδικασία; Αυτό δεν έχει ακόμα αποσαφηνιστεί, ούτε καν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, πόσο μάλλον στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση” τόνισε ο κ. Τσαρδανίδης και υπενθύμισε το πρόσφατο πείραμα του ΜΙΤ που συζητήθηκε από την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα.

“Τοποθετήθηκαν δέκτες για την καταγραφή εγκεφαλικής δραστηριότητας” και οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες: μία που χρησιμοποίησε Chat GPT, μία που έκανε αναζητήσεις στο Google και μία χωρίς κάποια υποβοήθηση. Κλήθηκαν να συντάξουν μία έκθεση και, σύμφωνα με τα ευρήματα, “σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα η χρήση παραγωγικής ΑΙ επηρέαζε τις γνωστικές τους ικανότητες”.

Στο πείραμα, όσοι χρησιμοποιούσαν ΑΙ “ήταν πράγματι πιο γρήγοροι”, ωστόσο παρατηρήθηκε ότι αργότερα δυσκολεύονταν να θυμηθούν τι είχαν γράψει. “Στο Λύκειο δεν κυνηγάμε τη μέγιστη παραγωγικότητα. Κυνηγάμε την εξάσκηση του ίδιου του ανθρώπου. Το αντικείμενο της εκπαίδευσης δεν είναι να γράψει γρήγορα μία έκθεση. Είναι να μάθει να γράφει” λέει ο κ. Τσαρδανίδης στο NEWS 24/7.

Ο ίδιος σημειώνει ότι το συμπέρασμα του πειράματος του ΜΙΤ δεν λέει “μη χρησιμοποιείτε ΤΝ”, αλλά θέτει ζήτημα συνέχειας της έρευνας: χρειάζονται μακροχρόνιες μελέτες για να διαπιστωθεί αν και σε ποιο βαθμό επηρεάζεται η διανοητική ικανότητα -ιδίως στους ανήλικους. “Η συζήτηση παραμένει ανοιχτή στην ακαδημαϊκή και επιστημονική κοινότητα, καθώς παρόμοιοι ισχυρισμοί έχουν διατυπωθεί κατά καιρούς και για άλλες τεχνολογίες, πχ τη χρήση ίντερνετ, χωρίς πάντα να επιβεβαιώνονται σε βάθος χρόνου”.

H εγχώρια επιστημονική κοινότητα διατυπώνει κυρίως ερωτήματα, χωρίς να ισχυρίζεται πως έχει τις απαντήσεις. Οι αντιδράσεις, εν μέρει, πυροδοτήθηκαν από την αποφασιστικότητα με την οποία η κυβέρνηση προχώρησε στο πιλοτικό πρόγραμμα, απουσία διαβούλευσης με φορείς και επιστήμονες, αφήνοντας τυφλά σημεία με τη λιτή ανακοίνωσή της.

Η κ. Νούλα έθεσε χαρακτηριστικά ερωτήματα για τον πιλότο που αφορά 20 Λύκεια της χώρας. “Μας λείπει καταρχήν το σκεπτικό με ποιο τρόπο έγινε η επιλογή 20 σχολείων, με ποιον τρόπο έγινε η επιλογή του Λυκείου”. Ενδεχομένως η απάντηση σε αυτό να είναι πως τα παιδιά του δημοτικού είναι πολύ ευαίσθητα ή δεν είναι έτοιμα. “Τα παιδιά του Λυκείου, όμως, περνάνε κρίσιμη φάση στη ζωή τους και πρέπει να πάρουν καταλυτικές αποφάσεις. Αυτά τα παιδιά δεν έχουν χαρακτηριστικά ευαλωτότητας;” αναρωτήθηκε η ίδια.

Τα ερωτήματά της πληθαίνουν. “Στο πρόγραμμα (σσ. όταν και αν εκεπταθεί) θα βάλουμε λύκεια του χωριού, λύκεια της πόλης, ιδιωτικά λύκεια; Τι είδους σχολεία και γιατί διαλέγουμε τα συγκεκριμένα; Πίσω από αυτό το ερώτημα είναι …το ποιος θα κάνει αυτό το ερώτημα. Ποιος θα αποφασίζει γι αυτό; Ποιοι είναι οι εμπειρογνώμονες που συμμετείχαν σε αυτόν τον διάλογο; Από την ντόπια επιστημονική κοινότητα ποιοι άνθρωποι ακούστηκαν; Οι άνθρωποι που συμμετείχαν στην προετοιμασία του πιλοτικού προγράμματος γνωρίζουν τις πραγματικές ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας και του ελληνικού σχολείου; Και με ποιο κριτήριο επιλέχθηκε ο συγκεκριμένος ιδιωτικός φορέας; Δεν γνωρίζουμε τίποτα”.

Πράγματι, στην εκδήλωση της ΔΕΘ όπου εγκαινιάστηκε η συνεργασία της χώρας με την Open AI, η συζήτηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον CEO της εταιρείας, Sam Altman, και τη Σοφία Ζαχαράκη, στάθηκε σε στρατηγικής φύσεως ζητήματα, χωρίς να εξειδικεύσουν για τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία.

“Η επίκληση της ΑΙ ως δείγμα εκσυγχρονισμού με φράσεις όπως “η Ελλάδα πάει μπροστά” και “5η βιομηχανική επανάσταση” είναι αυτό που ονομάζουμε στη βιβλιογραφία mystification of AI” λέει ο Γρηγόρης Τσαρδανίδης και εξηγεί πως όταν η τεχνητή νοημοσύνη προβάλλεται ως οριζόντια λύση σε ετερογενή προβλήματα, της προσδίδονται ιδιότητες που δεν έχει πραγματικά. “Προσδίδεται ένα πέπλο μυστηρίου γύρω από τις πραγματικές ικανότητες της τεχνητής νοημοσύνης, η οποία υποτίθεται λειτουργεί σαν ένα τζίνι που μπορούμε να του ζητήσουμε οτιδήποτε και να το κάνει” λέει ο υποψήφιος διδάκτορας και προσθέτει πως συχνά αυτή η πρακτική χρησιμοποιείται και σε υποστελεχωμένους χώρους εργασίας.

Γι αυτόν τον λόγο, εξηγεί ο ίδιος, η τεχνητή νοημοσύνη, θα πρέπει να είναι αντικείμενο εκπαίδευσης, όχι απαραίτητα εργαλείο εκπαίδευσης. “Αυτό στην πράξη σημαίνει ότι οι μαθητές πρέπει να γνωρίζουν τι είναι η τεχνητή νοημοσύνη, ποιους κινδύνους φέρει και ότι ο ίδιος ο όρος τεχνητή νοημοσύνη είναι προβληματικός, διότι μιλάμε για μηχανική μάθηση. Έτσι, θα άρουμε αυτό το mystification of AI και θα μιλήσουμε για τις πραγματικότητες πίσω από αυτό”, σημείωσε ο υποψήφιος διδάκτορας, διευκρινίζοντας πως αξίζει οι μαθητές να γνωρίζουν ότι αυτές οι τεχνολογίες έχουν υλική υπόσταση, είτε αφορά κακοπληρωμένους εργάτες που εκπαιδεύουν τον αλγόριθμο, είτε τα data centers που υποστηρίζουν τα chat bots και “κοστίζουν” στις τοπικές κοινωνίες σε φυσικούς πόρους και περιβαλλοντική υποβάθμιση.

H Open AI εδράζεται στις Ηνωμένες Πολιτείες και αποδεδειγμένα έχει αποτύχει να τηρήσει το ευρωπαϊκό στάνταρ προστασίας των προσωπικών δεδομένων, όπως ορίζεται από το GDPR. Οι ιταλικές αρχές επέβαλαν στον τεχνολογικό κολοσσό πρόστιμο 15 εκατομμυρίων ευρώ, ενώ τελεί υπό έρευνα και από τις αυστριακές αρχές. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΜΚΟ Homo Digitalis που προωθεί την υπεράσπιση των Δικαιωμάτων των Ανθρώπου στην σύγχρονη ψηφιακή εποχή στην Ελλάδα, κατέθεσε στο Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού αίτημα χορήγησης εγγράφων για το Μνημόνιο Συνεργασίας “OpenAI for Greece”.

“Οι νομικές μάχες της OpenAI δεν περιορίζονται μόνο στον τομέα της προστασίας προσωπικών
δεδομένων και εντός ΕΕ, αλλά επεκτείνονται και στις ΗΠΑ, όταν πριν από 3 εβδομάδες, γονείς εφήβου 16 ετών που αυτοκτόνησε αποφάσισαν να μηνύσουν την εταιρία για τις πρακτικές της, ισχυριζόμενοι ότι επηρέασε τις αποφάσεις του του γιου τους” αναφέρει μεταξύ άλλων η ανακοίνωση της ΜΚΟ, που τονίζει επίσης το ζήτημα του κλειστού λογισμικού, έναντι του ανοιχτού που θα ήταν συμβατό με την ευρωπαϊκή στρατηγική για τεχνολογική ανεξαρτησία.

“Είναι δυσάρεστο να βλέπουμε να προωθείται μια συνεργασία με εταιρεία που αναπτύσσει ιδιόκτητο σύστημα τεχνητής νοημοσύνης, αντί να προωθούνται από την Ελληνική Κυβέρνηση έργα βασισμένα σε ελεύθερο και ανοικτό λογισμικό που αξιοποιούν πραγματικά τα ερευνητικά κέντρα της χώρας μας. Δυστυχώς, η προσέγγιση που επιλέγει η Ελληνική Κυβέρνηση είναι αντίθετη με τη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ενίσχυση της ανοικτότητας, της διαφάνειας και της τεχνολογικής κυριαρχίας, και οδηγεί αναπόφευκτα (σε περίπτωση ολικής υιοθέτησής της) σε εξάρτηση του εκπαιδευτικού μας συστήματος από ιδιόκτητο λογισμικό και εταιρείες ξένων συμφερόντων” τονίζει η ανακοίνωση.

“Το να δημιουργήσουμε τις δικές μας τεχνολογίες δεν είναι κάτι ουτοπικό” εξήγησε ο κ. Τσαρδανίδης, μέλος του Open Lab Athens. “Υπάρχουν ανοικτά πρότυπα πάνω στα οποία μπορεί να πατήσει ακόμα και ένας μικρός οργανισμός, πόσο μάλλον μία κυβέρνηση- και να δημιουργήσει στα πλαίσια μίας ψηφιακής κυριαρχίας εργαλεία με ανοικτά πρότυπα σχεδιασμένα από τους ίδιους τους χρήστες, με τους περιορισμούς που πρέπει να τεθούν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το γλωσσικό μοντέλο που έχει δημιουργήσει το Ερευνητικό Κέντρο Αθηνά. “Είναι ένα πειραματικο εργαλείο με 8 δισεκατομμύρια παραμέτρους. Δεν κάνει για όλες τις δουλειές, αλλά με μια μεγαλύτερη επενδυτική δραστηριότητα από την πλευρά του ελληνικού δημοσίου, προφανώς θα μπορούσαν να αναπτύξουν κάτι ακόμη πιο εξελιγμένο” καταλήγει ο κ. Τσαρδανίδης.

 

Το NEWS 24/7 ρώτησε το Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού πότε θα ξεκινήσει το πιλοτικό πρόγραμμα χρήσης του Chat GPT Edu στα 20 Λύκεια, πώς θα αξιοποιηθεί στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας, αν έχουν ενημερωθεί οι εμπλεκόμενοι μαθητές και καθηγητές, καθώς και ποιες κατηγορίες δεδομένων μαθητών/εκπαιδευτικών θα συλλέγονται μέσω του ChatGPT Edu, πού θα αποθηκεύονται και πώς διασφαλίζεται η συμμόρφωση με το GDPR.

Το Υπουργείο απάντησε πως το πρόγραμμα είναι σε στάδιο διαμόρφωσης και όταν ολοκληρωθεί θα μπορούν να παρέχουν τις σχετικές απαντήσεις.